Dù rất nỗ lực nhưng để gỡ được “thẻ vàng” vẫn còn rất nhiều khó khăn...
Nguyên nhân dẫn đến việc EC áp dụng “thẻ vàng” là do Việt Nam chưa kiểm soát được đội tàu cá nên tình trạng vi phạm vùng biển nước ngoài gia tăng, đồng thời chưa kiểm soát được tính hợp pháp của sản phẩm hải sản từ khai thác xuất khẩu sang thị trường EU. Với việc áp dụng “thẻ vàng”, thủy hải sản của nước ta xuất khẩu sang EU bị kiểm soát 100% thay vì kiểm tra xác suất, khiến doanh nghiệp mất nhiều chi phí phát sinh hơn.
Trong nỗ lực để gỡ “thẻ vàng”, từ tháng 9/2022, Việt Nam mở đợt cao điểm kiểm tra, xử lý khai thác hải sản trái phép, không khai báo và không theo quy định. Bên cạnh đó, việc hoàn thiện khung pháp lý, quản lý đội tàu; theo dõi, kiểm tra, kiểm soát tàu cá; truy xuất nguồn gốc; thực thi pháp luật cũng được các cơ quan chức năng tăng cường thực hiện...
Thế nhưng thực tế, tình trạng tàu cá và ngư dân khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo, không theo quy định còn diễn ra phức tạp trên các vùng biển. Nghiêm trọng hơn là tàu cá vẫn vi phạm khai thác ở vùng biển nước ngoài.
Ở vùng biển ven bờ, số lượng tàu cá và cường lực khai thác, sử dụng phương pháp khai thác mang tính hủy diệt nguồn lợi có xu hướng gia tăng nhưng chưa có đủ lực lượng chuyên trách để tuần tra, kiểm tra, kiểm soát, bảo vệ nguồn lợi và đa dạng sinh học, chống khai thác IUU.
Liên quan đến tình trạng này, Báo cáo tại Phiên chất vấn của Ủy ban Thường vụ Quốc hội diễn ra hồi tháng 8 vừa qua, Bộ trưởng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Lê Minh Hoan cũng cho biết, 8 tháng của năm 2023, cả nước có 26 tàu với 166 ngư dân bị nước ngoài bắt giữ, xử lý.
Công tác xác nhận, chứng nhận nguồn gốc thủy sản từ khai thác trong nước, nhập khẩu chưa đáp ứng yêu cầu truy xuất nguồn gốc của EC. Việc thực thi pháp luật, xử lý, xử phạt theo Quy định chống khai thác thủy sản bất hợp pháp, không khai báo, không theo quy định tại một số địa phương rất yếu kém, thiếu trách nhiệm và chưa thống nhất, đồng bộ.
Như khẳng định của EC thì sau 3 lần thanh tra, quá trình gỡ “thẻ vàng” của Việt Nam đang đi đúng hướng, có sự cải thiện tích cực nhưng vẫn chưa thể gỡ thẻ do một số địa phương thiếu quyết liệt trong thực hiện các khuyến nghị, còn để xảy ra tình trạng tàu cá xâm phạm ngư trường nước ngoài.
Cho nên để chuẩn bị cho lần thanh tra thứ 4, dự kiến diễn ra trong tháng 10 này, tại Hội nghị chống khai thác hải sản bất hợp pháp để gỡ “thẻ vàng” của EC diễn ra mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã yêu cầu chuẩn bị hồ sơ trung thực, tận dụng mọi cơ hội chứng minh để gỡ “thẻ vàng”.
Các địa phương phải hợp tác, thẳng thắn, trung thực, khiêm tốn, cầu thị, lắng nghe, không đối phó để có kết quả tốt nhất bởi việc chống khai thác IUU chính là vì lợi ích quốc gia, dân tộc, lợi ích của người dân chứ không phải vì việc thanh tra, kiểm tra của EC.
Chống khai thác bất hợp pháp thủy sản sẽ không còn là yêu cầu của riêng EU mà đang dần trở thành yêu cầu của các thị trường lớn khác. Vậy nên vấn đề đặt ra ở đây là các cấp, các ngành, các địa phương cần nâng cao ý thức người dân trong thực thi pháp luật và bảo vệ môi trường.
Bởi như khẳng định của Thủ tướng Phạm Minh Chính là tránh vì lợi ích trước mắt mà quên lợi ích lâu dài. Tránh vì lợi ích cá nhân mà quên lợi ích tập thể, quốc gia.
