Theo con đường quanh co, uốn lượn cuối cùng chúng tôi cũng tìm đến được ngôi nhà cổ trên 300 năm tuổi của gia tộc ông Nguyễn Huy Thản (thôn Phượng Sơn, xã Kim Song Trường, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh).
Tiếp chúng tôi, chị Nguyễn Thị Minh (cháu dâu ông Thản) cho biết: “Mọi thứ trong ngôi nhà đều có từ rất xưa, tôi được ông giao cho chăm sóc, bảo vệ nên ngày nào cũng vậy, không kể mưa hay nắng, sáng dậy là sang nhà mở cửa, lau dọn bụi bặm các vật dụng. Do ngôi nhà có tuổi đời hàng trăm năm nên cách đây 7 năm, ông Thản đã về thay lại mái ngói, tránh mưa dột và ẩm thấp làm hư hỏng nhà và các vật dụng bên trong”.
Chị Lê Thị Vân Hương cán bộ văn hóa xã cho biết: “Ông Thản định cư cùng con cháu ở TP. Hồ Chí Minh nhưng vì muốn lưu giữ ‘bảo vật’ của gia đình, ông đã thuê người cháu dâu nhà ở gần kề hằng ngày trông coi, chăm sóc ngôi nhà”.
Ngôi nhà cổ này 3 gian thông nhau, các gian nhà được phân chia bằng các cột. Đồ đạc vật dụng bên trong được bố trí rất ngăn nắp, gọn gàng, các vật dụng gia đình đều rất cổ kính; hệ thống xà, cột, kèo bằng gỗ được khắc chạm rất tinh xảo. Trong nhà treo rất nhiều bức hoành phi khắc bằng chữ Hán Nôm.
Nằm cách đó không xa là ngôi nhà cổ có tuổi thọ trên 200 năm tuổi của gia đình cụ Trần Thị Lan. Là người hầu như gắn bó cả cuộc đời mình với ngôi nhà này, cụ Trần Thị Lan cho biết: “Tôi lấy chồng về đây thì ngôi nhà đã có rất lâu rồi. Đến bây giờ, ít nhất nhà này cũng phải có tuổi thọ trên 200 năm. Nhìn bên ngoài, nhà rất thấp và nhỏ, nhưng được làm bằng gỗ nên rất mát mẻ vào mùa hè và ấm cúng về mùa đông”.
Điểm chung của những ngôi nhà cổ ở đây là chất liệu đều được làm bằng gỗ, chủ yếu là gỗ lim - loại gỗ có độ bền, sức chống chịu cao trước những khắc nghiệt của khí hậu, thời gian...
Những ngôi nhà này còn là địa điểm để giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, mặt khác đây còn là địa điểm lý tưởng cho các đoàn làm phim về làng quê Việt Nam lấy bối cảnh ghi hình. “Tháng nào cũng có đoàn tham quan hoặc đoàn làm phim đến mượn làm nơi để quay phim, chụp ảnh”, chị Nguyễn Thị Minh cho biết thêm.
Qua khảo sát của Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh năm 2016, tại xã Trường Lộc (nay xã đã sáp nhập cùng 2 xã Kim Lộc và Song Lộc thành xã Kim Song Trường) có hàng chục ngôi nhà gỗ được thiết kế theo phong cách cổ xưa; trong đó có 10 ngôi nhà trên 100 năm tuổi. Những ngôi nhà cổ này đều được đưa vào diện cần bảo tồn để phát huy giá trị văn hóa truyền thống.
Một số hình ảnh tại một số ngôi nhà cổ có tuổi đời hàng trăm năm tại Hà Tĩnh:
 |
| Theo bà Lan, ngôi nhà còn là nơi giữ gìn nét văn hóa, điểm giáo dục cho con cháu. |
|
| Căn nhà như nếp sống của gia đình, dòng họ. |
|
| Chị Minh là người được chủ nhân ngôi nhà cổ giao trông coi căn nhà cổ. |
|
| Đường vào ngôi nhà cổ của ông Thản. |
|
| Hệ thống cột bằng gỗ tại ngôi nhà cổ. |
|
| Một số ngôi cốt trong nhà đã có dấu hiệu xuống cấp nhưng vẫn được giữ gìn, bảo tồn đến tận hôm nay. |
|
| Những bức hoành phi bằng chữ Hán Nôm |
|
| Rường cột đều là gỗ lim |
|
| Ngôi nhà được làm bằng gỗ lim có tuổi đời hơn 300 năm của gia đình ông Thản. |
