Từ nhà giáo đến nhà nông tiêu biểu toàn quốc

Sau gần 38 năm cống hiến cho sự nghiệp giáo dục, nhà giáo Nguyễn An Sơn (xã Cư M’gar, Đắk Lắk) trở về với vườn cà phê và trở thành nông dân tiêu biểu toàn quốc năm 2025.

Nhà giáo mẫu mực

Ông Nguyễn An Sơn (trú tại thôn 7, xã Cư M’gar, Đắk Lắk), nguyên Phó Hiệu trưởng Trường THPT Lê Hữu Trác và Trường THPT Cư M’gar, Đắk Lắk được đồng nghiệp, học sinh yêu mến bởi sự giản dị, gần gũi và mẫu mực.

Tốt nghiệp đại học chuyên ngành Sư phạm Toán năm 1984, ông Sơn được phân công về giảng dạy cấp THCS tại 6 trường thuộc huyện Cư M’gar (cũ). Một năm sau (1985), ông được bổ nhiệm Phó Hiệu trưởng. Đến năm 1992, ông được cử đi học đại học chuyên ngành Công nghệ thông tin tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (Hà Nội).

Năm 1996, sau khi tốt nghiệp, ông Sơn được Sở GD&ĐT Đắk Lắk điều động, bổ nhiệm chức vụ Phó Hiệu trưởng Trường THPT Cư M’gar. Tại đây, ông cùng tập thể sư phạm vượt qua muôn vàn khó khăn để xây dựng và phát triển nhà trường thành địa chỉ giáo dục uy tín, chất lượng hàng đầu của Đắk Lắk.

Kỷ niệm khó quên nhất trong hành trình gần 38 năm “trồng người” của ông Sơn nằm ở năm học 1999 - 2000 khi Trường THPT Cư M’gar bước vào năm cuối thí điểm chuyên ban THPT. Theo ông Sơn, đây cũng là năm đánh dấu sự phát triển vượt bậc về quy mô của nhà trường.

“Lúc này, toàn trường có 22 lớp với 1.084 học sinh. Tuy nhiên, do tính chất giao thời, chất lượng giáo dục gặp nhiều khó khăn, trong đó, tỉ lệ tốt nghiệp THPT chỉ đạt 33%. Kể từ đây, chúng tôi cùng nhau đoàn kết, tập trung vào đổi mới phương pháp và kỹ thuật dạy học nhằm vượt qua thử thách”, ông Sơn nhớ lại.

Nhờ đó, từ năm học 2000 - 2001 trở đi, Trường THPT Cư M’gar bắt đầu phát triển vượt bậc cả về quy mô cũng như chất lượng, trở thành một trong những điểm sáng của giáo dục Đắk Lắk. Theo thống kê, đến nay trường có 25 em đạt giải học sinh giỏi quốc gia. 49 em đạt huy chương Olympic 30/4 (dành cho các trường THPT chuyên). 607 em đoạt giải trong các kỳ thi học sinh giỏi, Olympic 10/3, Hội khỏe Phù Đổng… cấp tỉnh.

Đến năm 2017, ông Sơn được điều động giữ chức vụ Phó Hiệu trưởng Trường THPT Lê Hữu Trác (cùng huyện Cư M’gar cũ). Tại đây, ông tiếp tục cùng tập thể sư phạm xây dựng nhà trường thành đơn vị tiêu biểu trong giáo dục và các hoạt động thi đua của toàn ngành.

Nói về đồng nghiệp cũ, TS Phan Nhật Khánh - Chánh Văn phòng Sở GD&ĐT Đắk Lắk, nguyên Hiệu trưởng Trường THPT Lê Hữu Trác bày tỏ: “Thầy Nguyễn An Sơn tận tâm với nghề, học sinh. Trong tổ chức công việc luôn cần mẫn, chu đáo. Trong dạy học, là người truyền cảm hứng cho giáo viên và học sinh. Những cống hiến thầm lặng của thầy Sơn đã góp phần vào sự phát triển bền vững của nhà trường”.

Từ bục giảng đến vườn cà phê công nghệ cao, kiểu mẫu

Năm 2020, sau khi rời bục giảng, ông quyết định gắn bó với cây cà phê - loại cây gắn liền với đời sống gia đình ông hơn 60 năm.

Khác với cách làm truyền thống, ông Sơn mạnh dạn nhổ bỏ những cây cà phê già cỗi, áp dụng mô hình cà phê đa thân, thả ngọn và tích hợp kỹ thuật mới. Vườn cà phê 6,5ha của gia đình nhanh chóng trở thành mô hình mẫu, sản xuất an toàn, bền vững và đáp ứng yêu cầu khắt khe của thị trường.

Trước đó, gia đình ông làm cà phê theo phương pháp đơn thân, hãm ngọn, với mật độ khoảng 1.100 cây/ha, năng suất chỉ 3-3,5 tấn/ha, trong khi chi phí chăm sóc cao. Ông Sơn đã cải tạo đất kỹ lưỡng, bón lót phân hữu cơ và trồng cây với mật độ 2.200 cây/ha, mỗi cây được tạo hình từ nhỏ để duy trì 2-3 thân.

“Biến đổi khí hậu và chi phí sản xuất ngày càng cao. Nếu cứ làm theo lối mòn, khó có lãi. Sản xuất cà phê bền vững phải đảm bảo ba yếu tố: an toàn với môi trường, an toàn cho người sản xuất và an toàn cho người tiêu dùng. Đây là yêu cầu cấp thiết của nông nghiệp hiện đại tại Đắk Lắk”, ông Sơn chia sẻ.

Cùng với đó, ông đầu tư hệ thống tưới nhỏ giọt Israel, áp dụng cà phê đa thân không hãm ngọn và canh tác hữu cơ. Hệ thống này giúp cây phát triển cân đối, giảm công chăm sóc và nâng cao chất lượng hạt. Nhờ tưới nhỏ giọt, cây hấp thụ dinh dưỡng đều hơn, giảm thất thoát phân bón và tiết kiệm 40% nước so với phương pháp truyền thống, phù hợp với điều kiện khí hậu Đắk Lắk.

Thay vì tưới và bón phân dựa vào quan sát thời tiết, cây cà phê được cung cấp nước và phân bón định kỳ hằng tuần. Gia đình ông còn lập thực đơn chi tiết cho từng loại phân theo tháng, giúp giảm 15 - 30% lượng phân so với cách làm cũ.

“Trước đây, với 1ha cà phê, gia đình tôi dùng tới 2,5 tấn phân bón mỗi năm. Giờ chỉ cần 1,5 tấn nhờ tưới nhỏ giọt và thực đơn chi tiết”, ông Sơn nói và cho biết: Cây thả ngọn, đa thân giúp giảm công làm chồi, tỉa cành. Hệ thống tưới nhỏ giọt cung cấp đúng dinh dưỡng vào đúng thời điểm, cây khỏe và năng suất cao hơn.

Hướng đi mới cho nông nghiệp Đắk Lắk

Nhờ áp dụng đồng bộ các kỹ thuật, năng suất vườn cà phê của ông đạt trung bình 5,5 tấn nhân/ha, cao gấp 1,5 lần so với truyền thống. Chỉ trong 5 năm, ông thu về 130 tấn cà phê, tổng giá trị khoảng 8,5 tỷ đồng, lợi nhuận gần 1 tỷ đồng/năm.

Các tiến bộ kỹ thuật còn giúp giảm 40% lượng nước tưới so với cách truyền thống; giảm 30% phân vô cơ, thay bằng dinh dưỡng hòa tan và phân hữu cơ; tiết kiệm 5/6 công lao động; đảm bảo chất lượng quả đồng đều, dinh dưỡng đầy đủ, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.

“Cách làm này không chỉ tăng năng suất mà còn thân thiện với môi trường, giảm tác động biến đổi khí hậu. Cây vẫn phát triển tốt với lượng nước ít, chất lượng hạt cao, chi phí thấp, giúp kinh tế gia đình bền vững”, ông Sơn cho hay.

Không chỉ làm giàu cho gia đình, ông còn chia sẻ kinh nghiệm với cộng đồng. Ông thường hướng dẫn bà con về tái canh cà phê, kỹ thuật đa thân và tưới nhỏ giọt, giúp nhiều hộ cải thiện hiệu quả sản xuất tại Đắk Lắk. Nhiều cá nhân và tổ chức ở Tây Nguyên đến học hỏi kinh nghiệm.

Chia sẻ của ông Nguyễn Hùng Vỹ - Phó Chủ tịch Hội Nông dân xã Cư M’gar, tỉnh Đắk Lắk, ông Sơn luôn dành thời gian để đưa mọi người tham quan và chỉ bảo tận tình kinh nghiệm có được. Hội Nông dân xã tổ chức rất nhiều đoàn tham quan học tập kinh nghiệm”.

TS Phan Việt Hà - Phó Viện trưởng, Phụ trách Viện Khoa học kỹ thuật nông lâm nghiệp Tây Nguyên, đánh giá, cách làm của ông Nguyễn An Sơn thể hiện rõ sự cân bằng giữa hiệu quả kinh tế và trách nhiệm với môi trường. Đây là hướng đi mà nông nghiệp Tây Nguyên đang rất cần.

“Cách làm thả ngọn, đa thân mà ông Sơn áp dụng là hướng đi phù hợp trong điều kiện biến đổi khí hậu hiện nay. Cây cà phê có tán lá dày, che phủ tốt, vừa giữ ẩm cho đất, vừa giảm áp lực sâu bệnh. Đây là giải pháp kỹ thuật bền vững, giúp tăng năng suất nhưng đồng thời giảm chi phí chăm sóc, rất cần được nhân rộng tại các vùng cà phê trọng điểm của tỉnh Đắk Lắk”, TS Phan Việt Hà nhấn mạnh.

Với những nỗ lực không ngừng nghỉ, năm 2024, ông được ghi nhận là “Nông dân xuất sắc tỉnh Đắk Lắk”; “Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2025”.

Từ một thầy giáo về hưu, ông đã viết nên câu chuyện thành công bằng tư duy khác biệt: dám thay đổi, áp dụng khoa học kỹ thuật mới để làm giàu cho gia đình, góp phần phát triển cộng đồng và giữ vững vị thế Đắk Lắk - thủ phủ cà phê Việt Nam.

“Chỉ cần dám thay đổi, học hỏi và áp dụng tiến bộ kỹ thuật, người dân có thể nâng cao giá trị cây cà phê, tăng thu nhập, bảo vệ môi trường và đóng góp vào nông nghiệp bền vững tại Đắk Lắk”, ông Sơn nhấn mạnh.

Mô hình của ông Sơn, không chỉ cho thu nhập ổn định mà còn tạo ra giá trị xã hội: tiết kiệm tài nguyên, bảo vệ môi trường, truyền cảm hứng cho nhiều nông dân khác và khẳng định hướng đi đúng đắn của nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao tại Đắk Lắk.