Khi bình đẳng giới bắt đầu từ những việc rất đời
Ở xã Mường Toong (tỉnh Điện Biên), bình đẳng giới không bắt đầu từ những khẩu hiệu lớn. Nó hình thành từ những câu chuyện rất đời, rất thật: một người phụ nữ dám đứng lên làm kinh tế, một người đàn ông học cách sẻ chia việc nhà, hay một đứa trẻ được tiếp tục đến trường thay vì rẽ sang ngả khác quá sớm. Những mảnh ghép ấy, khi đặt cạnh nhau, đã tạo nên một hành trình thay đổi nhận thức âm thầm nhưng rõ nét.
Nhìn lại những gì đã diễn ra trong thời gian qua, có thể thấy sự thay đổi ở Mường Toong không đến từ một phong trào nhất thời. Nó được bồi đắp từng ngày, từ gia đình, cộng đồng đến trường học, nơi mỗi người dân đều trở thành một phần của câu chuyện bình đẳng giới.
Ở nhiều gia đình, phụ nữ không còn chỉ gắn với gian bếp hay nương rẫy, mà đã chủ động tham gia phát triển kinh tế, làm chủ sinh kế. Sự thay đổi ấy kéo theo sự dịch chuyển trong cách nghĩ của nam giới. Nhiều người đàn ông dần coi việc sẻ chia việc nhà, chăm sóc con cái là trách nhiệm chung, không phải “giúp đỡ”.
Như chia sẻ của chị Giàng Thị Pày khi nói về sự thay đổi trong gia đình mình: “Khi mình làm được việc, nói đi đôi với làm, thì dần dần chồng và bà con cũng tin. Bình đẳng không phải tranh phần hơn, mà là cùng gánh trách nhiệm.”
Những thay đổi nhỏ như vậy đã góp phần làm cho không khí gia đình bớt căng thẳng, mâu thuẫn giảm dần, tạo môi trường sống an toàn hơn cho phụ nữ và trẻ em.
Sự thay đổi trong gia đình không tách rời những tác động từ cộng đồng. Tại Mường Toong, truyền thông về bình đẳng giới được triển khai đồng bộ, sát với đời sống từng bản. Trong năm qua, toàn xã tổ chức 43 cuộc tuyên truyền, giáo dục pháp luật, phủ khắp 24/24 bản, với hơn 1.300 lượt người tham gia, tập trung vào các nội dung như phòng, chống tảo hôn, Luật Hôn nhân và Gia đình, phòng, chống bạo lực gia đình, mua bán người.
Theo ông Vừ A Của, Bí thư Chi bộ bản Huổi Lanh, những chuyển biến ấy đã tác động trực tiếp đến đời sống bản làng: “Mấy năm nay, đàn ông trong bản biết lắng nghe, chia sẻ hơn với phụ nữ. Gia đình có mâu thuẫn thì cùng bàn bạc, chứ bạo lực gia đình không còn xảy ra như trước.”
Khi nhận thức được lan tỏa trong cộng đồng, bình đẳng giới không còn là câu chuyện của riêng phụ nữ, mà trở thành trách nhiệm chung của cả bản làng.
Thế hệ trẻ – nơi quyết định sự bền vững của thay đổi
Nếu gia đình là nền tảng, cộng đồng là môi trường lan tỏa, thì thế hệ trẻ chính là điểm tựa cho sự thay đổi lâu dài. Ở Mường Toong, giáo dục bình đẳng giới và phòng chống tảo hôn được triển khai ngay từ trường học, thông qua các giờ học, hoạt động trải nghiệm và truyền thông phù hợp với lứa tuổi.
Theo ông Nguyễn Văn Tâm, Hiệu trưởng Trường Phổ thông Dân tộc Bán trú THCS Mường Toong: “Khi học sinh được học tập trong môi trường an toàn, được nói lên suy nghĩ của mình, các em sẽ có đủ bản lĩnh để nói ‘không’ với những lựa chọn vội vàng, trong đó có tảo hôn.”
Những hoạt động giáo dục ấy giúp học sinh nhận ra giá trị của việc học tập và chuẩn bị cho tương lai, thay vì lặp lại những con đường nhiều hệ lụy của thế hệ trước.
Bên cạnh những chuyển biến tích cực, xã Mường Toong vẫn còn những câu chuyện khiến người lớn không khỏi trăn trở. Trường hợp của Vàng Thị Phú và Sùng A Bình, “cưới chui” từ khi mới 14 tuổi, bỏ học sớm để rồi đối mặt với cuộc sống nhiều khó khăn, là một lời cảnh tỉnh rõ ràng.
Như lời chị Sùng Thị Mỷ, người thân trong gia đình, bộc bạch: “Lấy nhau sớm quá, các cháu chưa đủ chín chắn, chưa có kiến thức chăm con, tiền bạc cũng không có. Tôi chỉ mong thế hệ trẻ sau này đừng đi vào vết xe đổ ấy.”
Những câu chuyện như vậy không nhằm phán xét, mà để nhắc nhở rằng, nếu thiếu kiến thức và sự chuẩn bị, hệ lụy của tảo hôn sẽ kéo dài qua nhiều thế hệ.
Tiếng nói từ người giữ nhịp
Theo bà Lù Thị Thắm, Chủ tịch Hội Liên hiệp Phụ nữ xã Mường Toong, những chuyển biến về bình đẳng giới ở địa phương là kết quả của quá trình làm việc bền bỉ, gắn chặt với đời sống.
“Chúng tôi không làm bình đẳng giới theo phong trào. Mỗi việc đều bắt đầu từ gia đình, từ sinh kế, từ môi trường sống và từ thế hệ trẻ. Thời gian tới, Hội sẽ tiếp tục làm sâu những nội dung đã phát huy hiệu quả, để sự thay đổi không dừng lại ở nhận thức, mà trở thành thói quen trong cộng đồng,” bà Thắm chia sẻ.
Theo bà Thắm, mục tiêu lớn nhất là để phụ nữ có điều kiện phát triển, trẻ em được bảo vệ và nam giới cùng đồng hành, từ đó tạo nền tảng cho một cộng đồng an toàn, công bằng và bền vững hơn.
Từ những câu chuyện rất đời ở xã Mường Toong, có thể thấy bình đẳng giới không phải là điều gì xa vời. Nó hiện diện trong cách mỗi người lựa chọn thay đổi, trong sự đồng hành của gia đình, cộng đồng và trong khát vọng vươn lên của thế hệ trẻ.
Hành trình ấy chưa khép lại. Nhưng với những nền tảng đã được tạo dựng và quyết tâm tiếp nối, xã Mường Toong đang từng bước đi tiếp con đường của mình, con đường hướng tới một môi trường sống an toàn, nhân văn và công bằng hơn cho phụ nữ, trẻ em và các thế hệ mai sau.
