Vượt qua những khó khăn do đại dịch Covid-19 gây ra, các đội tuyển học sinh dự thi Olympic khu vực và quốc tế, Kỳ thi Khoa học kỹ thuật quốc tế đã đạt thành tích vượt trội, là điểm sáng của giáo dục Việt Nam với bạn bè quốc tế năm 2022. Những “trái ngọt” này là kết quả từ nỗ lực không mệt mỏi của thí sinh. Bên cạnh đó phải kể đến sự đồng hành của cha mẹ; phát hiện và bồi dưỡng của thầy cô, chung tay của toàn xã hội.

Chàng trai sở hữu nhiều giải Vàng Toán học

Ngô Quý Đăng, cựu học sinh Trường THPT chuyên Khoa học Tự nhiên, Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học Quốc gia Hà Nội, không còn là cái tên xa lạ đối với những người quan tâm đến kỳ thi Olympic nói riêng và Toán học nói chung. Dù tuổi đời còn rất trẻ, chàng trai đã sở hữu nhiều “giải Vàng” Toán học.

Tại kỳ thi Olympic Toán học Quốc tế (IMO) năm 2020, Ngô Quý Đăng giành Huy chương Vàng và xếp hạng thứ 4 thế giới. Em cũng là học sinh lớp 10 đầu tiên của Việt Nam tham dự IMO và giành Huy chương Vàng.

Sau 2 năm, Ngô Quý Đăng trở lại kỳ thi Olympic Toán học quốc tế và mang về chiếc Huy chương Vàng thứ 2 với điểm số tuyệt đối 42/42.

Nhớ lại thời điểm hay tin giành Huy chương Vàng tại kỳ thi IMO 2022, Đăng kể: “Cảm giác của em là yên tâm bởi trước đó, dù đã hoàn thành bài thi, em vẫn lo lắng sẽ xảy ra sai sót trong quá trình làm bài nhưng chưa kịp phát hiện. Sau khoảnh khắc đó, em cảm thấy rất vui. Mọi nỗ lực trong thời gian qua đã được đền đáp”.

Đăng được tiếp cận với những con số từ rất sớm vì ông ngoại em là thầy giáo dạy Toán cấp THCS. Lên 4 tuổi, em học tính rồi dần làm quen với những con số có giá trị lớn bằng niềm say sưa, thích thú.

Bước vào cấp THCS, Đăng theo học tại Trường THCS Archimedes, Hà Nội. Nam sinh thường xin thầy, cô giáo giao thêm bài tập toán về nhà. Những bài khó, em say sưa khám phá lời giải. Đến khi không thể tìm ra đáp án, em mới nhờ thầy cô giúp đỡ.

Trong những năm đó, biết thông tin kỳ thi Olympic Toán học quốc tế, Đăng luôn mơ ước một ngày sẽ trở thành thành viên của đội tuyển Việt Nam và thử sức mình trên đấu trường lớn. Với quyết tâm chinh phục những bài toán khó, cộng thêm sự dìu dắt của thầy cô, ủng hộ của gia đình, Đăng quyết tâm ôn luyện môn Toán và tham gia các kỳ thi lớn nhỏ để cọ xát và học hỏi.

Đã có những lần, Đăng bị nhắc nhở là trình bày xấu, phải học cách làm bài thoáng hơn, nếu không, nam sinh sẽ để mất điểm trình bày. Nhờ những lời khuyên, khích lệ của thầy giáo dạy Toán ở trường cấp 2, Đăng tìm cách vượt qua điểm yếu và hăng say bồi đắp kiến thức.

Ngô Quý Đăng (trái) hội ngộ bạn bè tại sân bay quốc tế Nội Bài sau khi trở về từ kỳ thi Olympic Toán học quốc tế năm 2022.

Nam sinh Bình Phước giật giải quốc tế về Tin học

Năm học 2021 - 2022, trong khi các bạn cùng trang lứa đang tập trung cho Kỳ thi tốt nghiệp THPT và xét tuyển đại học thì Lê Hữu Nghĩa, Trường THPT chuyên Bình Long (Bình Phước) đã cầm chắc tấm vé vào Trường Đại học Khoa học Tự nhiên (ĐHQG TPHCM) bằng con đường tuyển thẳng. Đây là thành tích xứng đáng cho cậu học trò liên tục đạt được giải thưởng danh giá tại các kỳ thi Tin học quốc tế và trong nước.

Ngoài thành tích 2 chiếc Huy chương Bạc tại kỳ thi Tin học quốc tế (được tổ chức tại Indonesia) và tại kỳ thi Olympic Tin học châu Á – Thái Bình Dương diễn ra tại Ai Cập (tháng 6/2022), Nghĩa còn có một dãy dài thành tích đáng nể khác cũng về môn học này.

Từ lớp 11, Nghĩa đã lần lượt “rinh” nhiều giải thưởng khác trong lĩnh vực tin học như: Huy chương Vàng Olympic truyền thống 30/4, Huy chương Vàng Olympic miền Trung - Tây Nguyên, Huy chương Vàng Duyên hải Bắc Bộ, giải Nhất học sinh giỏi cấp tỉnh.

Lê Hữu Nghĩa cho biết từ nhỏ đã thích học môn Toán, nhưng trong một lần được tiếp cận với môn Tin học em cảm thấy thích thú hơn, nên quyết định theo đuổi môn học này. Ban đầu, em không nghĩ mình được tham gia đội tuyển dự thi. Nhưng sau thời gian học tập, em ngày càng đam mê môn học này và có cơ hội tham gia.

“May mắn lớn nhất của em chính là được thầy, cô giáo nâng đỡ, dìu dắt và khai mở tối đa năng khiếu về lĩnh vực công nghệ thông tin, nhờ đó em đã nhanh chóng lĩnh hội và tiếp cận được nền tảng kiến thức quý giá để tiếp nối cho những hành trình chinh phục tri thức sau này”, Nghĩa nói.

Huy chương Vàng Olympic Hóa học Trần Đức Minh.

Thành công đến từ nỗ lực học tập

Đó là tâm sự của Trần Đức Minh, học sinh lớp 12 chuyên Hóa, Trường THPT chuyên Biên Hòa, Huy chương Vàng Olympic Hóa học 2022.

Sinh ra và lớn lên ở vùng quê có truyền thống hiếu học (xã Hưng Công, Bình Lục, tỉnh Hà Nam), từ nhỏ, Trần Đức Minh sống với ông bà ngoại, mẹ đi làm xa. Hoàn cảnh gia đình không có đầy đủ điều kiện như chúng bạn, Minh luôn nhớ về mẹ với tất cả tình yêu thương và tự nhủ phải nỗ lực học tập thật tốt.

Nỗ lực trong học tập, yêu thích môn Hóa học, Minh luôn cố gắng học thật giỏi để được ghi tên vào đội tuyển quốc gia. Ngoài học kiến thức trên lớp, Minh còn tự tìm hiểu nhiều tài liệu trên mạng, đặc biệt là các tài liệu tiếng Anh. Những buổi làm thí nghiệm hấp dẫn, thấy cảm nhận được cái hay của phản ứng hóa học, niềm đam mê với môn Hóa ngày càng lớn, thôi thúc nam sinh tiếp tục nghiên cứu.

Dõi theo từng bước chân của cậu học trò, cô Đinh Thị Xoan, dẫn dắt đội tuyển học sinh giỏi môn Hóa học, Trường THPT chuyên Biên Hòa, cho biết: Trong số các học sinh đội tuyển Hóa của trường, Minh luôn nổi bật với quyết tâm cao, một năng lực học tập và bản lĩnh. Khó khăn dường như thành động lực giúp Minh quyết tâm học tập tốt hơn nữa. Sau khi giành giải Nhất môn Hóa trong Kỳ thi chọn Học sinh giỏi quốc gia năm 2022, Minh được chọn dự Kỳ thi chọn đội tuyển tham dự Olympic quốc tế.

Nguyễn Phúc Lâm trong một giờ học trên giảng đường Trường ĐH Y Dược TPHCM.

Thích Toán, nhưng mê Sinh học

Thành tích mà Phúc Lâm đạt được, Huy chương Vàng Olympic Sinh học quốc tế là thành quả xứng đáng sau bao ngày nỗ lực, miệt mài với niềm đam mê dành cho môn Sinh học. Trước đó, chàng trai quê Bình Phước cũng từng đoạt nhiều giải cao trong các kỳ thi cấp tỉnh, cấp quốc gia. Hiện, Phúc Lâm là sinh viên ngành Y Đa khoa, Trường Đại học Y Dược TPHCM.

Khi còn nhỏ, Phúc Lâm say mê môn Toán. Với em, học Toán cũng như việc xây dựng nền tảng tư duy logic về khoa học tự nhiên. Nhưng rồi, ngay năm đầu bước vào THPT, Lâm tìm thấy sự “kỳ bí” trong môn Sinh học, thích tìm hiểu khám phá và dần dà “nghiện” môn học này khi nào không hay. Cùng với ước mơ trở thành bác sĩ, Lâm quyết định “rẽ hướng” để theo đuổi môn khoa học này.

Được chọn vào đội tuyển Sinh học, Nguyễn Phúc Lâm nỗ lực phấn đấu từng ngày. Đối với em, môn học mang lại nhiều điều thú vị đặc biệt. Càng học càng nghiên cứu, Nguyễn Phúc Lâm càng khám phá ra những điều kỳ thú trong môn Sinh học, tạo cảm hứng và động lực để em khám phá, chinh phục những đỉnh cao trong học tập và nghiên cứu khoa học.

Có lẽ ngọn lửa đam mê cùng với sự hướng dẫn, khai phá của thầy, cô giáo đã giúp Phúc Lâm gặt hái được thành tích đáng tự hào trong học tập: 2 lần đoạt giải Nhất Kỳ thi Học sinh giỏi quốc gia Sinh học (năm 2020 - 2021 và 2021 - 2022).

Vượt qua kỳ sát hạch, Nguyễn Phúc Lâm được chọn vào đội tuyển và là 1 trong 4 học sinh đại diện Việt Nam dự kỳ thi Olympic Sinh học quốc tế lần thứ 33, diễn ra đầu tháng 7/2022, tại thành phố Yerevan (Armenia) với sự tham gia của 63 quốc gia và vùng lãnh thổ cùng 231 thí sinh tham dự. Không phụ lòng, sự tin tưởng của thầy cô, gia đình, em đã xuất sắc giành Huy chương Đồng.

Chia sẻ về cuộc thi, Lâm nhớ lại: Mặc dù khá chu đáo nhưng do cơ sở vật chất của nước đăng cai Armenia còn hạn chế nên việc làm đề của các thầy cô bị chậm lại. Vì vậy, chúng em bị hoãn lịch thi so với công bố. Và do không quen với khí hậu và thức ăn nên chúng em cũng khá mệt, nhưng vẫn cố gắng tối đa để hoàn thành bài thi một cách tốt nhất”.

Hai học sinh nghiên cứu dự án và thầy hướng dẫn Mai Hồng Kiên (giữa).

Sáng tạo vì cộng đồng

Dự án Ngân hàng máu di động của nhóm học sinh Trường THPT chuyên Lào Cai (Lào Cai) được đánh giá cao bởi tính sáng tạo, nhân văn. Sản phẩm còn thể hiện sự độc đáo khi đưa chuyển đổi số vào công tác y tế, chăm sóc sức khỏe con người.

Đồng ý tưởng và nghiên cứu dự án là 2 học sinh Trần Phong (lớp 11 chuyên Anh) và Trần Mỹ Chi (lớp 11 chuyên Lý), Trường THPT chuyên Lào Cai. Trần Mỹ Chi trao đổi: Qua tìm hiểu, có nhiều bệnh nhân tử vong do không có nguồn máu quý để cung cấp kịp thời và đôi khi các phương pháp kêu gọi thủ công dẫn đến tình trạng lãng phí nguồn máu quý hiếm…

Xuất phát từ vấn đề trên, nhóm đã xây dựng ứng dụng “Ngân hàng máu di động” chạy trên nền tảng Android với mong muốn sử dụng công nghệ giúp hỗ trợ tìm kiếm, kết nối chính xác từ bệnh viện, Hội Chữ thập đỏ đến tình nguyện viên hiến máu có khoảng cách gần nhất, nhóm máu phù hợp nhanh nhất để hỗ trợ cấp cứu trong trường hợp khẩn cấp và góp phần giảm thiểu lãng phí nguồn máu quý hiếm.

Với sự hướng dẫn của thầy Mai Hồng Kiên, Trần Mỹ Chi và Trần Phong đã tìm hiểu quy trình hiến máu, các ứng dụng hiến máu đang có trong nước… sau đó bắt tay vào xây dựng sơ đồ phân cấp chức năng, lưu đồ thuật toán, biểu đồ luồng dữ liệu...

Để tối ưu hóa sự tiện lợi cho người dùng khi sử dụng ứng dụng, nhóm còn tham khảo cách thiết kế giao diện cũng như trải nghiệm người dùng và các ứng dụng trên Google Play Store. Trước khi đưa vào thực tế, nhóm nghiên cứu đã tiến hành thử nghiệm, trao đổi chuyên môn với 220 y bác sĩ, tình nguyện viên hiến máu và đạt kết quả cao.

“Nhiều khó khăn trong quá trình triển khai nghiên cứu bởi chúng em đang học lớp 11, “tầng” kiến thức chưa thể bao quát hết, tài liệu tham khảo không nhiều; mặt khác phải bố trí thời gian phù hợp để bảo đảm cả việc học lẫn nghiên cứu… Tuy nhiên, bù lại chúng em được ứng dụng kiến thức đã học và tìm hiểu vào thực tế, thêm hiểu biết lĩnh vực nghiên cứu. Đặc biệt, nhóm được giao lưu với nhiều người ở các lĩnh vực khác nhau, cải thiện kỹ năng giao tiếp, thuyết trình, trình bày...”, Trần Mỹ Chi khẳng định.

Thầy Mai Hồng Kiên cho hay: Ứng dụng không thay thế hoàn toàn cách lưu trữ máu truyền thống nhưng giúp giảm tối đa được lượng máu lưu trữ ở trong bệnh viện, tránh nguy cơ lãng phí máu khi quá hạn sử dụng và dự đoán khả năng sẵn sàng hiến máu lần tiếp theo của người hiến bằng mô hình học máy...

Dự án “Ngân hàng máu di động” của nhóm học sinh Trường THPT chuyên Lào Cai đoạt giải Nhất tại Cuộc thi Khoa học kỹ thuật cấp quốc gia dành cho học sinh trung học năm học 2021 - 2022. Đồng thời là 1 trong 7 dự án của Việt Nam dự Hội thi Khoa học kỹ thuật quốc tế ISEF 2022 do Cơ quan phát triển quốc tế Mỹ (US Agency for International Development) tổ chức và được trao giải Ba (giải Chuyên đề) với giá trị 2.000 USD.