Vì thế không sử dụng tro xỉ làm vật liệu san lấp khi chưa được xử lý loại bỏ kim loại.

Bằng chứng tro xỉ không an toàn

Nhóm nghiên cứu do TS Thái Phương Vũ, Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM vừa nghiên cứu và nghiệm thu thành công nhiệm vụ “Khảo sát, đánh giá tác động của tro, xỉ, thạch cao FGD, thạch cao PG làm vật liệu san lấp”.

TS Thái Phương Vũ cho biết, dự báo đến năm 2030 tổng lượng tro xỉ công nghiệp tích trữ ở Việt Nam vào khoảng trên 422 triệu tấn, trong đó lượng lớn thải ra từ các nhà máy nhiệt điện sử dụng than.

Việc sử dụng tro xỉ làm vật liệu san lấp là một giải pháp khả thi cho phép tiêu thụ khối lượng lớn tro xỉ đang tồn chứa và thải ra từ các nhà máy nhiệt điện đốt than.

Tro, xỉ từ phát thải nhiệt điện để có thể trở thành vật liệu san lấp cần đáp ứng các yêu cầu khắt khe về môi trường liên quan đến thành phần hóa học của than, sau quá trình đốt và các yêu cầu kỹ thuật liên quan đến đặc trưng địa kỹ thuật của vật liệu san lấp ngay từ xi lô hay bãi thải của nhà máy đến hiện trường san lấp.

TS Thái Phương Vũ cho biết, nhóm thực hiện đã điều tra phỏng vấn, khảo sát thực địa tại 25 khu công nghiệp, 28 cụm công nghiệp, 6 công trình xây dựng quy mô lớn (đường giao thông), 20 công trình nhà ở quy mô nhỏ tại TPHCM, 20 bến cảng và bến bãi, 9 kho chứa tại các khu công nghiệp; kết hợp ghi nhận thông tin từ đơn vị quản lý.

Nhóm cũng đã thực hiện nghiên cứu pilot tại Nhà máy điện Duyên Hải và xây dựng pilot mới tại Đại học Tài nguyên và Môi trường TPHCM để đánh giá tác động của việc sử dụng chất thải làm vật liệu san lấp đến sức khỏe con người và môi trường.

Qua phân tích, đánh giá tro, xỉ từ số liệu thu thập, nguồn phát sinh và từ pilot, kết hợp thực hiện sàng lọc các yếu tố liên quan đến qui mô công tình và các tác động đến sức khỏe và môi trường, nhóm nghiên cứu đã xây dựng qui trình đánh giá tác động của việc sử dụng tro, xỉ, thạch cao FGD và thạch cao PG làm vật liệu san lấp đến sức khỏe con người lồng ghép trong tác động môi trường theo Luật Bảo vệ môi trường 2020, xây dựng quy trình giám sát/quan trắc khi thực hiện san lấp mặt bằng.

TS Thái Phương Vũ cho biết, nguồn phát thải tro, xỉ, thạch cao FGD, thạch cao PG là khá lớn và có khả năng gây tác động đến môi trường cũng như sức khỏe của con người về lâu dài khi không được xử lý triệt để, phải lưu trữ ở các bãi thải hoặc khi sử dụng trực tiếp mà chưa qua xử lý sơ bộ.

Nhóm thực hiện cũng đề xuất quy trình giám sát/quan trắc khi thực hiện san lấp mặt bằng trên cơ sở các qui định/chính sách liên quan đến công tác quan trắc môi trường hiện nay.

Từ những kết quả quan trắc môi trường không khí, nước và đất, có thể thấy việc sử dụng tro, xỉ làm vật liệu san lấp mặt bằng có làm ảnh hưởng đến chất lượng môi trường xung quanh.

Xử lý tro xỉ trước khi sử dụng

Bụi có thể phát sinh trong quá trình san lấp và có khả năng phát tán cao gây ảnh hưởng đến hô hấp. Các kim loại nặng độc hại như asen, chì và crom có hiện diện trong nước mặt, đặc biệt là chì vượt giới hạn cho phép của quy định. Asen còn được tìm thấy trong nước ngầm và có thời điểm cũng vượt ngưỡng cho phép.

Quan trắc môi trường đất phát hiện sự có mặt của asen, chì và crom, trong đó asen có vượt giới hạn cho phép tại vị trí san lấp vào thời điểm sau khi thực hiện san lấp.

Đến nay chưa có tiêu chuẩn về việc sử dụng tro, xỉ nhiệt điện làm các dự án, công trình xây dựng lớn như đắp nền cao tốc hoặc chi phí xử lý tro, xỉ của một số nhà máy nhiệt điện có công nghệ lạc hậu rất lớn.

TS Lê Văn Cư, Viện trưởng Viện Kinh tế xây dựng, cho biết hiện việc xây dựng tiêu chuẩn, quy chuẩn để sử dụng tro, xỉ nhà máy điện than để đắp nền đường cao tốc chưa xong. Bộ Xây dựng đã giao cho Viện Vật liệu xây dựng thực hiện nhiều năm nhưng chưa hoàn thành.

Nếu không có biện pháp sử dụng tro, xỉ, sau một thời gian khối lượng tro, xỉ bị chất đống cao sẽ khó kiểm soát ô nhiễm bụi do bị gió cuốn vào không khí. Vì vậy, vấn đề quan trọng hiện nay là phải tìm kiếm công nghệ sử dụng tro, xỉ làm vật liệu xây dựng.

Nhiều nước trên thế giới đã sử dụng tro, xỉ trong nhiều lĩnh vực như: Làm đê kè, nền đường, phụ gia xi măng, bê tông, gạch không nung, chất độn cho polyme, chất dẻo PE... Có đến 75 - 90% lượng tro xỉ trên thế giới được xử lý, tái sử dụng...

Ở Việt Nam, tro xỉ được tận dụng làm phụ gia nguyên liệu trong sản xuất vật liệu xây dựng như bê tông, gạch không nung... nhưng chưa có nghiên cứu chính thức nào về tác động của tro xỉ khi làm vật liệu san lấp.