Phiên đấu giá mùa Thu 2025 của Sotheby’s Hồng Kông trở thành tâm điểm chú ý khi tác phẩm hiếm của tứ kiệt Đông Dương: Phổ - Thứ - Lựu - Đàm góp mặt bên cạnh những tên tuổi lớn thế giới như Picasso, Chagall, hay Yoshitomo Nara.
“Giảng bài” - tuyệt phẩm của Lê Phổ
Tại phiên đấu giá diễn ra vào ngày 28 và 29/9 tới đây, những tác phẩm của các danh họa Việt Nam thuộc hàng tứ kiệt Đông Dương đang thu hút sự quan tâm mạnh mẽ của giới sưu tập quốc tế. Đáng chú ý, nhiều kiệt tác lần đầu xuất hiện sẽ giới thiệu trong phiên đấu, vốn dành cho những lô có giá trị cao nhất.
Ngày 25/9, trao đổi với Báo GD&TĐ, ông Ace Lê - Giám tuyển và cố vấn cấp cao của Sotheby’s cho biết, bên cạnh những tên tuổi lớn trên thế giới và trong khu vực như Pablo Picasso, Roy Lichtenstein, Yoshitomo Nara hay Triệu Vô Cực, 2 phiên đấu sắp tới còn giới thiệu 12 tác phẩm Đông Dương của tứ kiệt trời Âu Phổ - Thứ - Lựu - Đàm.
Đáng chú ý nhất là tác phẩm “Giảng bài” (La lecture) được Lê Phổ vẽ vào đầu thập niên 1940 bằng mực và bột màu trên lụa, là một trong hai tác phẩm Đông Dương được lọt vào phiên tối ngày 28 (dành cho các lô giá trị cao). Choàng lên tông vàng đầm ấm, bức tranh vẽ người mẹ mặc áo dài Le Mur với điểm nhấn là chiếc quạt và khăn tay đỏ, đang ngồi dạy hai cậu bé học chữ thánh hiền.
Cậu anh trai dường như đang chăm chú, nghêu ngao đọc từng chữ khuỷu tay tì vào chiếc gối tựa theo kiểu cung đình, dưới đất có cuốn “Văn Trang tứ thư”. Cậu em nhỏ tuổi hơn, để tóc quả đào, ngồi sau lưng mẹ và gãi đầu dõi theo anh. Ba mẹ con quây quần bên chiếc bàn phủ sơn mài, bên trên đặt một chiếc đĩa có các thức quả như lê, đào, lựu... vốn là biểu tượng cho lối sống sung túc của một gia đình gia thế thư hương.
Bên cạnh việc sắp xếp các nhân vật theo bố cục kim tự tháp kinh điển của hàn lâm Tây phương, Lê Phổ còn tinh tế kết nối họ qua dòng chảy mềm mại của những chiếc khăn và tà áo lụa. Một phát hiện quan trọng là bức “Giảng bài” đã từng được trưng bày bởi phòng tranh Galerie d’art Pasteur năm 1942 tại Algiers trong triển lãm đôi “Mai Thứ và Lê Phổ” (Mai Thu et Le Pho), và được chọn lên làm hình chủ đề trong thiệp mời triển lãm, khẳng định vai trò quan trọng của tác phẩm.
Đi kèm với giấy chứng nhận của con trai họa sĩ - Alain Le Kim, “Giảng bài” được giới thiệu với mức giá dự kiến 5.000.000 – 8.000.000 HKD (tức 650.000 – 1 triệu USD). Trên thị trường giá tranh Lê Phổ vẫn đang có xu hướng tăng trưởng tốt: 8/10 kỷ lục giá được thiết lập trong 5 năm gần đây, với kỷ lục cao nhất được Sotheby’s gõ búa 2 năm trước. Trong 10 kỷ lục này, có 6 tác phẩm là bột màu trên lụa - cùng chất liệu như tác phẩm “Giảng bài”.
Ông Ace Lê cho biết thêm, tác phẩm Đông Dương còn lại trong phiên đấu tối là “Thư pháp” (La calligraphie) - 1964 của Mai Trung Thứ, với bố cục ngang trải dài gần 80cm và bo tranh được họa sĩ tự tay chế tác.
Mai Trung Thứ cũng có tác phẩm tâm điểm cho phiên đấu ngày, là bức “Tâm tình dưới tán anh đào” - 1974, vẽ cặp nam nữ trong buổi gặp gỡ đầu xuân. Cô gái thẹn thùng cầm chiếc quạt che mặt, bó gối để lộ chiếc hài thêu mũi đỏ duyên dáng; chàng trai ngắt một bông thủy tiên tặng ý trung nhân, trên đầu hoa anh đào đã nở rộ.
Các tác phẩm đáng chú ý khác trong phiên ban ngày (ngày 29) gồm: “Em bé và quả” (khoảng thập niên 1970) của Lê Thị Lựu và “Bố cục” (1978) của Vũ Cao Đàm.
Vị thế vững chắc của tứ kiệt Đông Dương
Sự xuất hiện của Lê Phổ và Mai Trung Thứ trong cùng một phiên đấu cao cấp khẳng định vị thế bền vững của tứ kiệt Đông Dương trên thị trường quốc tế. Cùng với Vũ Cao Đàm và Lê Thị Lựu, họ đã xây dựng trường phái riêng, gắn liền với nền mỹ thuật hiện đại Việt Nam nhưng hòa nhập với dòng chảy hội họa toàn cầu.
Các tác phẩm của họ thường kết hợp nhuần nhị giữa kỹ thuật tạo hình phương Tây với đề tài, hình ảnh và tinh thần phương Đông. Sự giao thoa ấy tạo nên bản sắc độc đáo, khiến tranh Đông Dương trở thành phân khúc sôi động và được giới sưu tập quốc tế săn đón.
Điểm đặc biệt của phiên đấu mùa Thu lần này là sự góp mặt của nhiều kiệt tác quốc tế. Trong đó, đáng chú ý nhất là “Can’t Wait ‘til the Night Comes” (2012) của nghệ sĩ Nhật Bản Yoshitomo Nara - gương mặt tiêu biểu của nghệ thuật đương đại châu Á.
Tác phẩm có kích thước lớn nhất trong loạt tranh nổi tiếng Night Kids. Hình ảnh những đứa trẻ với đôi mắt to, ánh nhìn vừa ngây thơ vừa u uất đã trở thành biểu tượng của Nara, phản ánh cả sự hồn nhiên lẫn nỗi ám ảnh thời hiện đại. Tác phẩm được ước tính 65 - 85 triệu HKD (8 - 11 triệu USD).
Bên cạnh đó, Sotheby’s còn giới thiệu nhiều tác phẩm quan trọng của các nghệ sĩ lớn khác, góp phần tạo nên bức tranh toàn cảnh về thị trường nghệ thuật đương đại và hiện đại, nơi tranh Việt Nam ngày càng khẳng định vị thế.
Việc những tác phẩm Đông Dương được lựa chọn cho phiên đấu tối, sánh vai cùng các danh họa thế giới, cho thấy sự ghi nhận ngày càng cao của thị trường quốc tế đối với mỹ thuật Việt Nam. Không chỉ là sản phẩm nghệ thuật, đó còn là những minh chứng cho sức sống bền bỉ của văn hóa Á Đông.
Đối với giới sưu tập, mỗi tác phẩm Đông Dương còn là sự kết hợp giữa giá trị nghệ thuật, lịch sử và yếu tố hiếm có. Chúng không chỉ tái hiện hình ảnh đời sống, phong tục, văn hóa Việt Nam nửa đầu thế kỷ 20, mà còn thể hiện quá trình tiếp biến văn hóa khi các họa sĩ được đào tạo theo mô hình hàn lâm phương Tây nhưng vẫn giữ được hồn cốt dân tộc.
“Việc định giá tranh Đông Dương, cũng như các tác phẩm hiện đại khác, dựa trên nhiều yếu tố như giá trị nghệ thuật, hiện trạng, lai lịch và lịch sử giao dịch. Người mua, đặc biệt là các nhà sưu tập giàu kinh nghiệm, thường cân nhắc kỹ lưỡng những yếu tố này. Thế nhưng khi bước vào phiên đấu giá, cảm xúc lại trở thành một biến số then chốt. Sự cạnh tranh để sở hữu một tác phẩm yêu thích đôi khi có thể lấn át lý trí, tạo ra những mức giá ngoài dự đoán”, ông Ace Lê - Giám tuyển và cố vấn cấp cao của Sotheby’s cho biết.
