“Chúng tôi ưu tiên một thế giới nơi con người có thái độ lạc quan thay vì bi quan đối với công nghệ trong các vấn đề liên quan đến trí tuệ nhân tạo” là chủ đề dành cho 2 đội thi xuất sắc nhất bảng mở rộng - hạng mục tranh biện World School tại chung kết Cuộc thi tranh biện và hùng biện đa thể thức Olympia International Championship (OIDSC) 2025 diễn ra chiều 26/10.

AI - cơ hội để nhân loại phát triển nhanh hơn, công bằng hơn

Đại diện đội ủng hộ - 24k Gold Labubu, gồm các học sinh đến từ nhiều trường như TH School, Saigon South International School và The Olympia Schools, mở màn bằng lập luận mạnh mẽ: “Chúng tôi chấp nhận rủi ro, bởi chúng tôi tin rằng những gì trí tuệ nhân tạo mang lại sẽ luôn nhiều hơn những gì nó lấy đi”.

Theo các thí sinh, AI không phải là mối đe dọa mà là cơ hội giúp xã hội phát triển nhanh hơn, công bằng hơn và bao trùm hơn. Dù hiện nay các tập đoàn lớn hưởng lợi nhiều từ AI, điều đó không có nghĩa công nghệ này chỉ phục vụ họ. AI là công cụ của tương lai, của tất cả mọi người.

Đội ủng hộ cho rằng, đã đến lúc nhìn nhận AI như một nền tảng phát triển chung, không phải một hiểm họa. Chính phủ các quốc gia đang xây dựng hành lang pháp lý cho AI. Đó là dấu hiệu cho thấy xã hội đang học cách quản trị, không phải né tránh công nghệ này. Khi hiểu rõ những gì AI mang lại, chúng ta sẽ thấy rằng việc chấp nhận AI chính là chấp nhận bước tiến tự nhiên của nhân loại.

Đội ủng hộ cho rằng khoảng cách giữa người biết và không biết sử dụng AI đang ngày càng lớn. Ủng hộ AI chính là cách để trao cơ hội bình đẳng cho mọi cá nhân, không để ai bị bỏ lại phía sau trong kỷ nguyên số. Họ khẳng định: rủi ro của AI không nằm ở bản thân công nghệ, mà ở cách con người sử dụng nó, và đó là điều có thể điều chỉnh, quản lý.

Các thành viên cũng dẫn chứng về những tác động tích cực mà AI mang lại trong giáo dục, y tế và sáng tạo. “Nếu nhân loại từng sợ điện hay Internet, thì hôm nay chúng ta sẽ không có thế giới hiện đại như hiện nay. Mọi tiến bộ đều bắt đầu từ nỗi sợ, nhưng chỉ sự dũng cảm mới giúp con người tiến lên”, một thành viên nhấn mạnh.

Với đội ủng hộ, thái độ lạc quan với AI không phải là mù quáng, mà là cách tiếp cận chủ động: dám chấp nhận, dám học hỏi và dám định hướng công nghệ vì lợi ích chung.

“Cuối cùng, chúng tôi muốn khẳng định: AI không đến để thay thế con người mà để đồng hành cùng con người. Nếu chỉ vì sợ hãi mà kìm hãm sự phát triển của AI, thì chính chúng ta đang tự ngăn mình tiến tới một xã hội tốt đẹp hơn, sáng tạo hơn và công bằng hơn” đội ủng hộ kết luận.

Cần kiểm soát AI để bảo vệ con người và giá trị đạo đức

Đội phản đối - THS Khaby Lame Mechanism, gồm 5 học sinh lớp 8 đến từ TH School, phản bác rằng sự lạc quan mù quáng có thể dẫn nhân loại đến những hậu quả khó kiểm soát với quan điểm: “Chúng tôi không phủ nhận lợi ích của AI, nhưng tin rằng việc để AI phát triển tự do là lựa chọn đầy rủi ro”.

Theo đội phản đối, AI không hề tạo ra bình đẳng. Ngược lại, nó đang làm sâu sắc thêm khoảng cách giữa các quốc gia giàu và nghèo, giữa những người có điều kiện tiếp cận công nghệ và những người không có. Ở nhiều nước đang phát triển, cơ sở hạ tầng và tài chính không đủ để theo kịp tốc độ phát triển AI, khiến họ bị bỏ lại phía sau. “Người nghèo sẽ càng nghèo hơn, người giàu sẽ càng giàu hơn” - đó là cảnh báo được đội phản đối lặp lại nhiều lần.

Về mặt xã hội, họ cho rằng AI đang dần làm mất giá trị con người. Khi máy móc có thể xử lý và ra quyết định nhanh hơn con người, hàng triệu lao động có nguy cơ mất việc, trở nên phụ thuộc và bị hạ thấp giá trị. Đây không còn là vấn đề kỹ thuật, mà là vấn đề đạo đức và nhân văn.

Bên cạnh đó, đội phản đối đặc biệt nhấn mạnh tới tác động môi trường của AI. Quá trình vận hành và huấn luyện các hệ thống AI đòi hỏi lượng năng lượng khổng lồ, gây phát thải và khai thác tài nguyên quá mức, đặc biệt là các khoáng sản hiếm tại châu Phi. “Khi nhân loại chạy theo tốc độ phát triển, chúng ta có thể đang đánh đổi tương lai của hành tinh này,” đại diện đội phản đối nêu quan điểm.

Theo lý lẽ đội phản đối đưa ra, lựa chọn đúng đắn không phải là “chấp nhận rủi ro” mà là đặt giới hạn cho công nghệ. AI cần được kiểm soát, giám sát và phát triển trong khuôn khổ luật pháp rõ ràng, để đảm bảo rằng lợi ích của công nghệ không đánh đổi bằng môi trường, nhân phẩm và sinh kế của con người.

Hai hướng nhìn, một mục tiêu chung: phát triển có trách nhiệm

Ở lượt tranh biện thứ hai, hai đội tiếp tục mở rộng và phản biện sâu hơn.

Đội ủng hộ phản bác rằng, việc kiểm soát không nên đồng nghĩa với việc kìm hãm sự phát triển. Chính phủ các quốc gia đang ngày càng nhận thức rõ rủi ro và đã xây dựng hành lang pháp lý cho AI - đó là minh chứng cho sự học cách quản trị công nghệ, chứ không phải né tránh. Chỉ có tiếp tục nghiên cứu và phát triển, con người mới đủ hiểu biết để quản lý AI một cách hiệu quả.

Đội phản đối lập luận ngược lại: không thể trông đợi vào “ý thức tốt” của các tập đoàn công nghệ. Khi quyền lực và lợi nhuận tập trung vào một số ít, nguy cơ thao túng chính sách, thậm chí “chủ nghĩa thực dân kiểu mới” trong công nghệ là hoàn toàn có thật. AI, nếu không được kiểm soát, có thể trở thành công cụ chi phối cả chính phủ và nền kinh tế toàn cầu.

Một trong những phần tranh luận gay cấn nhất là khi đội phản đối đặt câu hỏi: “Nếu AI được phát triển để phục vụ con người, vậy ai đảm bảo rằng con người sẽ không bị thay thế?”

Đội ủng hộ đáp lại: “AI không tự động cướp đi việc làm, mà chính cách con người chọn sử dụng nó mới là vấn đề. Nếu được giáo dục đúng, con người sẽ biết cách hợp tác với AI thay vì bị loại bỏ”.

Dù lập luận theo hai hướng, nhưng hai đội vẫn có điểm chung với thừa nhận AI vừa là cơ hội vừa là thách thức, khác biệt nằm ở cách con người đối diện và quản trị nó.