Loại trừ khỏi nguy cơ
Tiểu hành tinh 99942 Apophis được phát hiện vào năm 2004. Apophis nhanh chóng được xác định là một trong những tiểu hành tinh nguy hiểm nhất có thể tác động đến Trái đất. Tuy nhiên, đánh giá tác động đó đã thay đổi khi các nhà thiên văn theo dõi Apophis và quỹ đạo của nó.
Giờ đây, kết quả từ một chiến dịch quan sát radar mới kết hợp với phân tích quỹ đạo chính xác đã giúp các nhà thiên văn học kết luận rằng, Apophis không gây nguy cơ trong việc tác động đến hành tinh của chúng ta trong ít nhất một thế kỷ.
Có chiều ngang khoảng 340 m, Apophis nhanh chóng được biết đến là một tiểu hành tinh có thể gây ra mối đe dọa nghiêm trọng cho Trái đất. Thời điểm đó, các nhà thiên văn dự đoán rằng, tiểu hành tinh này sẽ đến gần Trái đất vào năm 2029.
Nhờ những quan sát bổ sung về vật thể gần Trái đất (NEO), rủi ro tác động vào năm 2029 sau đó đã được loại trừ. Sau đó, các nhà khoa học cũng loại trừ rủi ro tác động tiềm ẩn gây ra bởi một lần tiếp cận gần khác vào năm 2036. Tuy nhiên, cơ hội tác động nhỏ vào năm 2068 được cho là vẫn hiện hữu.
Khi Apophis di chuyển xa khỏi Trái đất vào ngày 5/3, các nhà thiên văn học đã có cơ hội sử dụng các quan sát radar một cách mạnh mẽ. Nhờ đó, giúp tinh chỉnh ước tính quỹ đạo của tiểu hành tinh xung quanh Mặt trời với độ chính xác cực cao. Như vậy, các nhà khoa học có thể tự tin loại trừ mọi nguy cơ va chạm vào năm 2068 và rất lâu sau đó.
Davide Farnocchia thuộc Trung tâm Nghiên cứu Vật thể gần Trái đất (CNEOS) được quản lý bởi Phòng thí nghiệm Sức đẩy Phản lực (JPL) của NASA ở Nam California (Mỹ), cho biết: “Một tác động năm 2068 không còn trong khả năng có thể xảy ra nữa. Các tính toán của chúng tôi không cho thấy bất kỳ rủi ro tác động nào trong ít nhất 100 năm tới”.
Ông Farnocchia đã đề cập đến Bảng tác động rủi ro Sentry. Được duy trì bởi CNEOS, bảng này lưu giữ thông tin về một số tiểu hành tinh có quỹ đạo đưa chúng đến gần Trái đất đến mức không thể loại trừ tác động. Với những phát hiện gần đây, Bảng tác động rủi ro không còn bao gồm Apophis.
Kính viễn vọng quang học và radar trên mặt đất giúp mô tả đặc điểm mọi quỹ đạo của vật thể gần Trái đất. Nhờ đó, các nhà khoa học có thể cải thiện đánh giá nguy cơ lâu dài. CNEOS đã tính toán quỹ đạo có độ chính xác cao để hỗ trợ Văn phòng Điều phối Phòng thủ Hành tinh của NASA.
Cơ hội “theo sát” Apophis
Để đạt được các tính toán mới về Apophis, các nhà thiên văn đã sử dụng ăng ten vô tuyến 70 m tại Tổ hợp Truyền thông Không gian Sâu Goldstone của Mạng Không gian Sâu gần Barstow, California. Nhờ vậy, họ có thể theo dõi chính xác chuyển động của Apophis.
“Apophis từng tiếp cận gần Trái đất, nhưng nó vẫn còn gần 10,6 triệu dặm (17 triệu km) nữa để đi. Mặc dù vậy, chúng tôi có thể có được thông tin vô cùng chính xác về khoảng cách của Apophis với độ chính xác khoảng 150 m. Chiến dịch này giúp chúng tôi loại trừ tác động rủi ro và một cơ hội khoa học tuyệt vời”, nhà khoa học Marina Brozovic của JPL - người dẫn đầu chiến dịch radar cho biết.
Goldstone cũng hợp tác với Kính viễn vọng Green Bank dài 100 m ở Tây Virginia để cho phép chụp ảnh Apophis. Goldstone truyền trong khi Green Bank nhận - thí nghiệm giúp tăng gấp đôi cường độ của tín hiệu nhận được.
Mặc dù hình ảnh radar của Apophis xuất hiện theo pixel, nhưng hình ảnh có độ phân giải 38,75 m mỗi pixel. Đây là một độ phân giải đáng chú ý, khi xét đến việc tiểu hành tinh này cách xa 17 triệu km, hay khoảng 44 lần khoảng cách Trái đất - Mặt trăng.
Khi nhóm radar phân tích thêm dữ liệu, họ cũng hy vọng sẽ tìm hiểu thêm về hình dạng của tiểu hành tinh. Các quan sát radar trước đây cho thấy, Apophis có hình dạng “hai lớp”, hoặc giống như hạt đậu phộng. Đây là hình dạng tương đối phổ biến trong số các tiểu hành tinh gần Trái đất có đường kính lớn hơn 660 feet (200 m).
Các nhà thiên văn học cũng đang nghiên cứu để hiểu rõ hơn về tốc độ quay của Apophis và trục tiểu hành tinh này quay xung quanh. Vào ngày 13/4/2029, các tiểu hành tinh Apophis sẽ vượt qua ít hơn 20 nghìn dặm (32 nghìn km) từ bề mặt đến gần Trái đất hơn khoảng cách của các vệ tinh không đồng bộ địa kỹ thuật.
Trong lần tiếp cận gần vào năm 2029 đó, những người quan sát trên mặt đất ở Đông bán cầu có thể chứng kiến Apophis mà không cần sự hỗ trợ của kính viễn vọng hoặc ống nhòm. Đây cũng là cơ hội chưa từng có đối với các nhà thiên văn học để có cái nhìn cận cảnh về một di tích trong Hệ Mặt trời. Đặc biệt, giờ đây, Apophis chỉ là một sự tò mò khoa học, thay vì mối nguy hiểm đối với hành tinh của chúng ta.
Ông Farnocchia cho biết: “Khi tôi bắt đầu tìm hiểu về các tiểu hành tinh sau khi học đại học, Apophis là đứa trẻ dị tật trong số các tiểu hành tinh nguy hiểm.
Có một cảm giác hài lòng nhất định khi thấy nó được loại bỏ khỏi danh sách rủi ro. Chúng tôi đang mong đợi kiến thức mà mình có thể khám phá trong quá trình tiếp cận gần của nó vào năm 2029”.
