Hơn hai nghìn năm qua, cái chết bí ẩn cùng nơi an nghỉ của ông vẫn là đề tài tranh luận của các nhà sử học. Mới đây, một chuyên gia về nền văn minh Alexandria đã công bố những bằng chứng về vị trí ngôi mộ của Alexander khiến cộng đồng khảo cổ học quan tâm.
Thi hài bị chiếm đoạt
Theo nhật ký thiên văn của người Babylon, Alexander qua đời tại cung điện của nhà vua Nebuchadnezzar ở Babylon, vào khoảng từ tối 10/6 và tối 11/6/323 trước Công nguyên, ở tuổi 32.
Theo một tài liệu cổ xưa, việc lập kế hoạch và xây dựng xe tang thích hợp để đưa thi thể Alexander ra khỏi Babylon mất hai năm, kể từ thời điểm ông qua đời. Người ta không biết chính xác thi hài ông được bảo quản như thế nào trong khoảng hai năm trước khi nó được chuyển khỏi Babylon.
Trên đường trở về Macedonia, đoàn hộ tống xe tang chở thi hài đã gặp Ptolemy Soter, một trong những vị tướng tài giỏi nhất của Alexander, người cuối cùng đã nắm quyền kiểm soát Ai Cập và thành lập dòng dõi Pharaoh Ptolemaic Hy Lạp - Ai Cập, cai trị Ai Cập từ năm 305 trước Công nguyên cho đến năm 79 Công nguyên. Các văn bản lịch sử ghi chép, Ptolemy đã phi ngựa đến tận Syria để chặn đoàn lữ hành và chiếm giữ xác của Alexander, đưa trở lại Ai Cập để chôn cất.
Tuy nhiên, các học giả bất đồng quan điểm về những gì đã xảy ra với Alexander sau đó, cụ thể là nơi ông được đưa đến, nơi chôn cất lần đầu và nơi an nghỉ cuối cùng thực sự nằm ở đâu ngày nay. Khả năng thi thể của Alexander đã được di chuyển nhiều lần sau khi ông qua đời, dẫn đến việc ngôi mộ cuối cùng của ông hiện vẫn còn trong bí ẩn.
Lăng mộ ở đâu?
Theo các tài liệu cổ, vị trí lăng mộ của Alexander đã được các chức sắc nước ngoài biết đến và viếng thăm. Nhưng bằng cách nào đó, những ghi chép về địa điểm chôn cất ông đã bị thất lạc khiến các học giả cổ điển cũng không làm sao biết được nơi an nghỉ cuối cùng của ông.
Mới đây, nhà khoa học Calliope Limneos-Papakosta - Giám đốc Viện nghiên cứu Hy Lạp về nền văn minh Alexandria cho biết, đã phát hiện một ngôi mộ cổ bên dưới những con phố của thành phố Alexandria hiện đại, có khả năng đây là nơi chôn cất Alexander Đại đế cách đây hơn 2.000 năm
Để chứng minh cho luận điểm của mình, bà chỉ ra các ghi chép lịch sử ghi nhận Alexander Đại đế đã được chôn cất tại Alexandria và nhiều nhân vật quan trọng thời đại đó, như hoàng đế La Mã đầu tiên Augustus, đã đến thăm lăng mộ ông để tỏ lòng thành kính. Giám đốc Viện nghiên cứu Hy Lạp cho rằng, ngôi mộ sau đó có thể đã được che giấu để tránh bị cướp bóc. Khu vực bà đang tìm kiếm hiện nay là nơi hợp lý nhất để ngôi mộ được dời đến.
Cuộc tìm kiếm của Limneos-Papakosta tập trung vào khu vực vườn Shallalat gần Bảo tàng Quốc gia Alexandria, nơi bà tiến hành khai quật để tìm kiếm giao lộ của hai con đường cổ đại.
Năm 2009, bà dẫn đầu một nhóm các nhà khảo cổ học đã khai quật được một bức tượng Alexander tại địa điểm trên và chính khám phá đáng chú ý này đã thúc đẩy bà thực hiện hành trình tìm kiếm lăng mộ của Alexander.
Bà Limneos-Papakosta cho biết, bản đồ địa hình và các nguồn tài liệu cổ xưa cho thấy khu vực nơi bức tượng được khai quật nằm gần lăng mộ của Alexander. Khi tiếp tục khám phá, nhóm của bà đã tin rằng khu vực vườn Shallalat từng là nơi có khu nhà ở hoàng gia của Alexander. Địa điểm khai quật hiện tại nằm cạnh một ngã tư cổ đại từng được nhà văn Hy Lạp, Achilles Tatius nhắc đến vào thế kỷ thứ II, ngụ ý rằng ngôi mộ không ở xa nơi này.
Tuy nhiên, không phải ai cũng đồng ý với phát hiện của Limneos-Papakosta. Tiến sĩ Paul Cartledge, Giáo sư danh dự về văn hóa Hy Lạp tại Đại học Cambridge và là tác giả của cuốn Alexander Đại đế (Nhà xuất bản Overlook, 2004), cho rằng thi thể của Alexander đã được đặt trong một lăng mộ lớn trong một khu phức hợp hoàng gia, và nơi này khác xa với địa điểm mà Limneos-Papakosta xác định.
“Lăng mộ thường là một cấu trúc rất vững chắc và có thể xác định được vị trí”, ông nói, “Lăng mộ ở Rome, lăng mộ của Augustus, hoàn toàn có thể nhìn thấy được. Tại sao lăng mộ của Alexander lại không thấy? Câu trả lời đơn giản là tại Brucheum của Alexandria, nơi có khu nhà ở của hoàng gia, nằm sát biển”.
Theo ông, mực nước biển đã dâng cao trong 2.300 năm qua, nghĩa là có nhiều khả năng là những nơi ở của hoàng gia đó và lăng mộ Alexandria của Alexander (nếu thực sự có lăng mộ như vậy) hiện đã chìm dưới nước.
Alexander Đại đế, sinh năm 356 trước Công nguyên tại Pella, Macedonia, là một nhà lãnh đạo quân sự lỗi lạc, con trai của vua Philip II, và được Aristotle giáo dục. Năm 20 tuổi, ông lên ngai vàng và nhanh chóng mở rộng lãnh thổ, chinh phục từ Hy Lạp đến Ai Cập và Ba Tư, tạo nên một đế chế lớn nhất thế giới cổ đại. Nổi tiếng với chiến thuật quân sự xuất sắc, ông lãnh đạo quân đội của mình trong nhiều trận đánh quan trọng. Alexander qua đời năm 323 trước Công nguyên ở tuổi 32, để lại di sản vĩ đại với sự lan tỏa văn hóa Hy Lạp và hàng loạt thành phố mang tên ông. Sự nghiệp của ông đã ảnh hưởng sâu sắc đến lịch sử thế giới.
