Một nhóm quốc tế các nhà khảo cổ học đang chuẩn bị sử dụng hạt tia vũ trụ – công nghệ muography – để thăm dò bên trong ngôi đền El Castillo tại Chichen Itza, Mexico - một đô thị lớn của người Maya cổ đại.
Đây là một bước tiến quan trọng nhằm khám phá cấu trúc nội thất phức tạp của công trình cổ đại mà không cần xâm lấn.
El Castillo, còn gọi là Đền Kulkulcan, là một trong những kỳ quan thuộc danh sách “Bảy kỳ quan mới của thế giới”. Ngôi đền được xây dựng từ năm 700 đến 1300 sau Công nguyên, có chiều dài 55,5 mét và chiều rộng 30 mét.
Công trình này không chỉ là một biểu tượng kiến trúc mà còn là một cỗ máy lịch khổng lồ: hệ thống 9 tầng bậc thang chia đôi bằng cầu thang trung tâm, tạo thành 18 phần – tương ứng với số tháng trong lịch Maya.
Hai lần mỗi năm, vào ngày xuân phân và thu phân, ánh sáng mặt trời chiếu xuống tạo nên hình ảnh một con rắn khổng lồ trườn dọc theo bậc thang, minh chứng cho sự tinh vi trong thiết kế của người Maya.
Bên trong, nhiều căn phòng được phát hiện từ thập niên 1930 vẫn chưa được nghiên cứu đầy đủ.
Các khảo sát sau này cho thấy bên dưới El Castillo còn có một kim tự tháp khác và toàn bộ công trình được dựng trên một cenote – hố sụt tự nhiên sâu khoảng 21 mét. Với người Maya, cenote là cánh cổng dẫn xuống thế giới ngầm và là nơi ngự trị của thần mưa Chaac.
Công nghệ muography mở ra chương mới cho khảo cổ học
Muography là kỹ thuật sử dụng các hạt muon – hạt hạ nguyên tử sinh ra từ tia vũ trụ – để xuyên qua đá và vật chất rắn. Khi đi qua, các hạt này cho phép ghi nhận mật độ bên trong, từ đó dựng nên hình ảnh cấu trúc của các khối lớn như núi, hang động hay công trình cổ.
Trong dự án lần này, nhóm nghiên cứu sẽ tập trung trước tiên vào 2 căn phòng đã biết, vốn nối với một đường hầm, sau đó mở rộng sang các phần chưa từng được khảo sát.
Nếu thành công, muography sẽ giúp vẽ nên bản đồ chi tiết nội thất của El Castillo mà không gây tổn hại đến công trình. Đây được xem là bước ngoặt trong việc áp dụng công nghệ hiện đại vào khảo cổ học Mesoamerica.
Hợp tác quốc tế quy mô lớn
Dự án được dẫn dắt bởi Viện Nhân học và Lịch sử Quốc gia Mexico (INAH), phối hợp cùng Đại học Tự trị Quốc gia Mexico (UNAM) và nhiều tổ chức nghiên cứu của Hoa Kỳ. Quy mô hợp tác này cho thấy tầm quan trọng của việc giải mã những bí mật còn ẩn giấu bên trong El Castillo.
Các nhà khảo cổ đặt câu hỏi: Liệu ngôi đền có phải từng là nơi chôn cất hoàng gia? Liệu còn tồn tại những công trình cổ hơn bên dưới? Những câu hỏi này vẫn chưa có lời giải, nhưng với muography, hy vọng sẽ sớm có thêm bằng chứng để làm sáng tỏ.
El Castillo, với tuổi đời hơn 1.000 năm, vẫn tiếp tục thách thức giới nghiên cứu. Công trình vừa là biểu tượng văn hóa, vừa là minh chứng cho trí tuệ vượt thời đại của người Maya.
Việc ứng dụng tia vũ trụ để khám phá nội thất của ngôi đền không chỉ mở ra cơ hội tiếp cận mới cho khảo cổ học mà còn hứa hẹn mang lại những phát hiện làm thay đổi hiểu biết của nhân loại về nền văn minh Maya.
