Hậu quả đặc biệt nghiêm trọng
Theo Viện Nghiên cứu Quốc gia về Lạm dụng Ma túy (Mỹ), thanh thiếu niên ngày nay có nhiều khả năng sử dụng thuốc lá điện tử hơn thuốc lá truyền thống.
Tỷ lệ hút thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên đã tăng đáng kể. Cụ thể, 42,5% học sinh trung học nước này cho biết từng hút thuốc lá điện tử vào năm 2019. Trong khi đó, con số này trong năm 2017 chỉ là 35,8%.
Điều này đã khiến nhiều nhà khoa học xem xét tác động của thuốc lá điện tử đối với thanh thiếu niên - nhóm đang phát triển, đặc biệt là não bộ và sức khoẻ tâm thần.
Theo các nhà khoa học, thuốc lá điện tử và sức khỏe tâm thần có mối liên hệ chặt chẽ với nhau. Bộ não của người trẻ tuổi đang ở trạng thái tiến hóa đều đặn, với nhiều cấu trúc cốt lõi không đạt đến “độ chín” hoàn toàn, cho đến khi một cá nhân bước vào độ tuổi 20. Điều đó khiến hậu quả của việc hút thuốc lá điện tử ở thanh thiếu niên trở nên đặc biệt nghiêm trọng.
Lý do là bởi nicotine và các chất có hại khác trong thuốc lá điện tử tác động lên não bộ đang phát triển. Chất nicotine trong các thiết bị thuốc lá điện tử khiến thanh thiếu niên có nguy cơ mắc phải một loạt tác động lâu dài.
Những tác động này bao gồm rối loạn tâm trạng, giảm khả năng kiểm soát xung động và nghiện ngập. Đồng thời, có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng và hành vi của trầm cảm, lo lắng và tăng động.
Ảnh hưởng từ bạn bè
Các nghiên cứu do CDC Mỹ thực hiện cho thấy, cứ 20 học sinh cấp 2 và 1/5 học sinh cấp 3 thì có 1 người sử dụng thuốc lá điện tử.
Thương hiệu phổ biến nhất tại Mỹ là Juul, hiện chiếm 68% thị trường thuốc lá điện tử. Juul đã trở nên nổi tiếng trong giới trẻ, đặc biệt là học sinh tiểu học.
Tính đến tháng 10/2019, CDC đã xác định được gần 1.300 trường hợp tổn thương phổi liên quan đến việc sử dụng thuốc lá điện tử ở những bệnh nhân từ 13 - 75 tuổi và hơn 20 trường hợp tử vong.
Một thiết bị thuốc lá điện tử Juul chứa lượng nicotine tương đương 1,5 gói thuốc lá thông thường. Nicotine là một chất gây nghiện cao có thể tác động nghiêm trọng đến bộ não chưa hoàn thiện của học sinh. Các vùng não xử lý quá trình nhận thức và cảm xúc - chủ yếu là vỏ não trước trán, có nguy cơ bị tổn thương lâu dài nhất do tiếp xúc với nicotine.
Vì vậy, với tất cả những rủi ro đã biết, tại sao thanh thiếu niên vẫn lựa chọn sử dụng thuốc lá điện tử? Các chuyên gia nhận định, ngành công nghiệp thuốc lá điện tử được thiết lập để làm nổi bật những lợi ích của thiết bị này đối với thanh thiếu niên.
Người trẻ cũng thường cho rằng, thuốc lá điện tử có thể mang lại ít rủi ro hơn thuốc lá truyền thống.
Khảo sát về Thuốc lá Thanh niên Quốc gia năm 2016 của Trung tâm Kiểm soát Dịch bệnh (CDC) Mỹ cho thấy, trong số những thanh thiếu niên sử dụng thuốc lá điện tử, 39% chịu ảnh hưởng từ bạn bè hoặc thành viên gia đình.
Trong khi đó, 31% bị thu hút bởi sự sẵn có của các hương vị như kẹo và sô-cô-la từ thuốc lá điện tử. 17,1% tin rằng, thuốc lá điện tử ít gây hại hơn thuốc lá truyền thống.
“Đại dịch” thuốc lá điện tử ở tuổi vị thành niên một phần là do áp lực từ bạn bè. Trong khi đó, một phần là do hoạt động tiếp thị lén lút. Trong khi đó, những hậu quả về sức khỏe tâm thần là rất thực tế, khiến nhiều người đặt ra câu hỏi về việc cần làm gì để giải quyết tình trạng này.
Theo các chuyên gia, nghiện thuốc lá điện tử là một tình trạng phổ biến đang diễn ra. Song, không phải ai cũng có thể dễ dàng ngưng sử dụng thuốc lá điện tử. Tuy nhiên, có những điều mà tất cả thanh thiếu niên và cha mẹ có thể làm để đi đúng hướng.
Trước hết, thanh thiếu niên có thể đặt mục tiêu về ngày sẽ bỏ thuốc. Sau đó, chia sẻ với người khác về ngày đó. Trách nhiệm này là một trong những yếu tố quan trọng nhất để từ bỏ bất kỳ thói quen xấu nào. Việc chia sẻ về mục tiêu bỏ thuốc lá điện tử với một hoặc hai người bạn đáng tin cậy có thể giúp thanh thiếu niên có được trách nhiệm và sự tự tin hơn.
Bên cạnh đó, cha mẹ cần giúp con hiểu rõ các tác dụng phụ tiềm ẩn của việc ngưng dùng thuốc lá điện tử. Bỏ thuốc lá điện tử có thể đi kèm với các triệu chứng cai nghiện. Điều quan trọng là cha mẹ và con cần biết triệu chứng đó là gì để chuẩn bị sẵn sàng. Một trong số đó bao gồm khó chịu, đau đầu, lo lắng và khó ngủ.
Nguy cơ nghiện nhiều chất cấm
 |
| Thuốc lá thường được coi là biện pháp giải toả căng thẳng. Ảnh minh họa. |
Ngừng sử dụng thuốc lá càng sớm, thanh thiếu niên sẽ càng giảm thiểu được ảnh hưởng sức khỏe tâm thần. Các chuyên gia khuyến khích, phụ huynh cần cởi mở với thanh thiếu niên và cùng trẻ chấm dứt tình trạng nghiện thuốc lá điện tử.
Trong nhiều năm, chúng ta đã biết rằng, nicotine gây hại cho sự phát triển não bộ. Ở thanh thiếu niên, nó có thể gây ra các vấn đề về trí nhớ, học tập và hành vi sau này trong cuộc sống, cộng với nguy cơ nghiện những loại chất cấm khác.
Các nghiên cứu gần đây đã chỉ ra những nguy cơ sức khỏe tâm thần nghiêm trọng có liên quan đến việc sử dụng nicotine ở tuổi vị thành niên. Những nguy cơ nổi bật bao gồm: Khó khăn trong học tập; tâm trạng bất ổn; lo lắng; nhức đầu; bốc đồng...
Đối với nhiều người, những năm tuổi thiếu niên là giai đoạn căng thẳng tột độ. Thay đổi hormone, áp lực xã hội và những thách thức trong học tập góp phần gây lo lắng.
Thanh thiếu niên ngày nay gặp lo lắng về các vấn đề xã hội hơn thế hệ trước. Trong khi đó, mạng xã hội nuôi dưỡng những kỳ vọng không lành mạnh liên quan đến hình ảnh bản thân và sự nổi tiếng.
Vào tháng 10/2021, Học viện Nhi khoa Mỹ, Hiệp hội Bệnh viện Nhi đồng, Học viện Tâm thần Trẻ em và Vị thành niên Mỹ đã tuyên bố, việc sử dụng thuốc lá điện tử là “tình trạng khẩn cấp quốc gia” đối với sức khỏe tâm thần của thanh thiếu niên.
Vào tháng 12 cùng năm, bác sĩ phẫu thuật tổng hợp Vivek H. Murthy tại Mỹ cảnh báo rằng, thanh thiếu niên phải đối mặt với những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tâm thần mà các thế hệ trước chưa từng thấy.
Bác sĩ Vivek H. Murthy cho biết: “Những người trẻ tuổi bị tấn công bởi thông điệp qua các phương tiện truyền thông và văn hóa đại chúng. Điều đó làm xói mòn ý thức về giá trị bản thân của họ. Những thông điệp này nói rằng, thanh thiếu niên không đủ xinh đẹp, không đủ nổi tiếng, không đủ thông minh hoặc không đủ giàu có…”.
Nhờ nhiều thập kỷ tiếp thị mạnh mẽ, thuốc lá thường được coi là phương pháp giảm căng thẳng. Không có gì ngạc nhiên khi những thanh thiếu niên căng thẳng đang đổ xô tìm đến nicotine.
Vào tháng 8/2021, Truth Initiative - tổ chức phi lợi nhuận về kiểm soát thuốc lá “dành riêng để đạt được một nền văn hóa nơi tất cả thanh niên và thanh niên từ chối thuốc lá” đã thực hiện một cuộc khảo sát.
Kết quả cho thấy, cứ 5 thanh niên sử dụng thuốc lá điện tử thì có 4 người bắt đầu với mục đích giải quyết căng thẳng, lo lắng hoặc trầm cảm. Cứ 2 thanh niên hút thuốc lá điện tử thì có 1 người sử dụng để giải quyết căng thẳng hoặc lo lắng.
Ở một nghiên cứu riêng biệt khác, hai trong số những lợi ích phổ biến nhất được thanh thiếu niên cảm nhận sau khi dùng thuốc lá điện tử là “thư giãn và giảm căng thẳng”.
Thực tế, việc sử dụng thuốc lá điện tử không phải là một giải pháp. Thay vào đó, sử dụng nicotine làm trầm trọng thêm các vấn đề sức khỏe tâm thần ở thanh thiếu niên.
Nghiên cứu cho thấy nhiều mối liên hệ chặt chẽ. Trong đó, nicotine có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng trầm cảm và lo lắng. Ngoài ra, việc sử dụng thuốc lá điện tử có liên quan đến các triệu chứng trầm cảm nặng hơn như buồn bã và khóc.
Người sử dụng thuốc lá điện tử có tỷ lệ bị chẩn đoán trầm cảm cao gấp đôi so với những người chưa bao giờ dùng loại thuốc này. Hút thuốc lá điện tử làm tăng gần gấp đôi nguy cơ mắc các triệu chứng rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), bao gồm khó tập trung, ghi nhớ hoặc đưa ra quyết định.
Bằng chứng rõ ràng là hiện nay, nhiều thanh thiếu niên đang sử dụng nicotine để đối phó với căng thẳng ngày càng tăng. Song, điều đáng lo ngại là chứng nghiện nicotine có tác dụng hoàn toàn ngược lại.
Nicotine làm trầm trọng thêm các triệu chứng sức khỏe tâm thần, tạo ra một chu kỳ nghiện ngập và tuyệt vọng kéo dài. Những cuộc “khủng hoảng kép” này đang gây nguy hiểm cho tương lai của cả một thế hệ. Đặc biệt, chứng nghiện nicotine là một thiệt thòi mà giới trẻ không nên mắc phải.
