Chuyển động chưa như kỳ vọng
Doanh nghiệp Nhà nước (DNNN) là một công cụ quan trọng để bảo đảm thực hiện có hiệu quả các chính sách ổn định vĩ mô, kiềm chế lạm phát, đóng góp quan trọng cho phát triển kinh tế - xã hội. Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo đổi mới và phát triển DN, những kết quả vừa qua cho thấy cổ phần hóa là giải pháp quan trọng trong sắp xếp, đổi mới, cơ cấu lại DNNN.
Kết quả cổ phần hóa, thoái vốn đã tác động tích cực tới sự phát triển của thị trường chứng khoán, đồng thời nâng cao hiệu quả hoạt động của các DN sau cổ phần hóa. Hầu hết các DNNN sau cổ phần hóa đều sản xuất, kinh doanh có hiệu quả, nộp ngân sách và thu nhập của người lao động được nâng lên. Tuy nhiên, quá trình đổi mới DNNN thời gian qua cũng còn những tồn tại, hạn chế.
Theo báo cáo gửi về Bộ Tài chính tính đến hết tháng 11/2018, mới có 35/526 DNNN được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cơ cấu lại. Theo kế hoạch được Thủ tướng phê duyệt thì năm 2018 phải hoàn thành cổ phần hóa ít nhất 85 DN (trong đó có 21 DN thuộc danh mục năm 2017). Trên thực tế, đến ngày 18/11/2018 mới cổ phần hóa được 12 DN. Khi thực hiện bán cổ phần lần đầu, có một số DN tỉ lệ bán còn rất thấp so với phương án đã duyệt.
Về kế hoạch thoái vốn, đến nay mới chỉ có 31 đơn vị thực hiện thoái vốn mà theo kế hoạch năm 2017 có 135 DN, năm 2018 có 181 DN phải thực hiện thoái vốn. Như vậy, việc triển khai cổ phần hóa, thoái vốn Nhà nước còn chậm, có khả năng không đạt kế hoạch đề ra.
Bên cạnh việc đánh giá lại 3 năm triển khai đổi mới, cơ cấu lại DNNN của nhiệm kỳ vừa qua, Hội nghị cũng tập trung bàn bạc, thảo luận về các giải pháp thúc đẩy công tác này…
 |
|
Vai trò quan trọng của DNNN
Phát biểu kết luận Hội nghị, trước khi nêu yêu cầu cụ thể đối với các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn, tổng công ty, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc chia sẻ quan điểm, liệu DNNN có cần thiết? “Tôi xin khẳng định, DNNN hết sức cần thiết cho sự phát triển đất nước, mà không chỉ chúng ta, các nước trên thế giới đều có DNNN để điều tiết, quản lý nền kinh tế”, Thủ tướng nói.
Với vai trò quan trọng đó, Thủ tướng đã có quyết định về tiêu chí phân loại DNNN, “cái nào 100% vốn Nhà nước, cái nào 75% trở lên, cái nào 51%, cái nào không cần giữ lại” như Nhà nước nắm chi phối cảng, sân bay, điện lực, 4 ngân hàng lớn để điều tiết chính sách tiền tệ, quốc phòng, an ninh, viễn thông, cao su, dầu khí…
Nhấn mạnh công tác nhân sự, bố trí cán bộ tại các tập đoàn, tổng công ty, Thủ tướng nêu rõ, cán bộ lãnh đạo, quản lý và người đại diện vốn Nhà nước đủ phẩm chất đạo đức, năng lực chuyên môn, “bố trí người làm việc chứ không bố trí người nhà”. Kiên quyết không để tình trạng “sân trước, sân sau”. Thực hiện công khai, minh bạch trong đầu tư, quản lý tài chính, mua sắm, phân phối thu nhập, công tác cán bộ; đặc biệt là trong ký kết và thực hiện các hợp đồng với những người có liên quan đến người quản lý doanh nghiệp theo quy định của pháp luật…
Nhắc tới việc Chính phủ đã lập ra Ủy ban Quản lý vốn Nhà nước tại DN, Thủ tướng nêu rõ đây không phải là cơ quan trung gian, gây khó khăn, ách tắc cho sản xuất kinh doanh. “Anh quản lý làm sao để DN phát triển, xứng tầm vai trò chủ đạo của nền kinh tế, chứ không phải càng ngày càng teo tóp, đi xuống” - Thủ tướng nói.
Trước một số ý kiến cho rằng, làm trong DNNN thì ít phải suy nghĩ, lo lắng, Thủ tướng chia sẻ: “Tôi thông cảm, thực ra nhiều anh em rất lo nghĩ. Có nhiều đơn vị phát triển tốt nhưng cũng có đơn vị có cùng tính chất nhưng lại sụt giảm nghiêm trọng. Cho nên người quản lý rất quan trọng”. Thủ tướng nhấn mạnh, DNNN hoạt động theo kinh tế thị trường định hướng XHCN, theo quy luật giá trị, từ tiền lương, đến giá cả, chứ không hành chính hóa DNNN và sử dụng mệnh lệnh hành chính, trừ những việc Nhà nước cần thiết phải chỉ đạo.
“Thà ít mà tốt”
Thủ tướng nhìn nhận, công tác đổi mới, nâng cao hiệu quả hoạt động DNNN đạt nhiều kết quả quan trọng, nổi bật ở 2 điểm: Góp phần ổn định vĩ mô, tạo nguồn thu ngân sách Nhà nước và giảm số lượng DNNN (từ trên 12.000 xuống còn dưới 600 DN). Thủ tướng nêu rõ “thà ít mà tốt”.
Đồng thời, Người đứng đầu Chính phủ cũng lưu ý một số điểm bất cập, tồn tại, là hiệu quả, đóng góp của nhiều DNNN còn thấp. Nếu quản trị tốt hơn, đầu tư nhất là đầu tư khoa học công nghệ tốt hơn thì đóng góp sẽ tốt hơn nữa. Theo Thủ tướng, đây là điều chúng ta trăn trở. Bên cạnh đó, còn nợ xấu, thua lỗ, thất thoát lớn. Tính công khai, minh bạch, kiểm tra, kiểm soát có nhiều vấn đề. Băn khoăn tình trạng có tập đoàn, tổng công ty trong nhiều năm liền không khởi công công trình nào, Thủ tướng cho rằng, chúng ta “không mặc áo quá đầu” nhưng không đầu tư trong tình hình thị trường trong nước đạt gần 100 triệu dân và hội nhập sâu rộng thì không thể phát triển được.
Chỉ ra những nguyên nhân (cả chủ quan và khách quan) của những hạn chế, yếu kém, Thủ tướng nhấn mạnh quan điểm của Đảng, Nhà nước là tiếp tục thực hiện nghiêm công tác phòng chống tham nhũng tiêu cực, khắc phục khuyết điểm, hạn chế trong cổ phần hóa, thóa vốn DNNN. Chính phủ sẽ chủ động chỉ đạo, rà soát, hoàn thiện cơ chế chính sách để tập trung khắc phục.
Đồng thời, Thủ tướng cũng đặt ra những yêu cầu cụ thể đối với những cán bộ lãnh đạo chủ chốt, những người đứng đầu tập đoàn, tổng công ty, DNNN, những người thực hiện, cần chấn chỉnh, đổi mới mọi mặt hoạt động, đặc biệt việc thực hiện các chế độ, chính sách, quy định pháp luật. Cùng với đó, công tác thanh tra, kiểm tra phải hết sức chặt chẽ, theo đúng quy định, bình thường mỗi năm một lần để bảo đảm hoạt động sản xuất kinh doanh của DN…
Công khai, minh bạch trong cổ phần hóa
Tại Hội nghị, Thủ tướng nêu các yêu cầu cụ thể đặt ra đối với các cấp, các ngành, tập đoàn, tổng công ty, DNNN. Đó là cơ cấu lại, cổ phần hóa, thoái vốn theo nguyên tắc thị trường, công khai, minh bạch, không làm thất thoát vốn, tài sản Nhà nước. Cổ phần hóa ngay cả DN có hiệu quả, vì theo Thủ tướng, để thu hút vốn xã hội, để nâng cao năng lực quản trị, góp phần chống tham nhũng. Cổ phần hóa phải gắn với niêm yết trên sàn chứng khoán vì quá trình cổ phần hóa dễ gây thất thoát tài sản Nhà nước, dễ tham nhũng. Chống “đi đêm” trong cổ phần hóa.
Đối với các DN có khả năng không hoàn thành kế hoạch cổ phần hóa do lý do khách quan, cần kịp thời báo cáo Thủ tướng Chính phủ các khó khăn, vướng mắc để xem xét, giải quyết. Xác định rõ trách nhiệm cá nhân, tổ chức trong việc để chậm trễ trong công tác cổ phần hóa, thoái vốn. Có chế tài đủ mạnh, xử lý nghiêm các vi phạm, không để tái diễn.
Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành chức năng khẩn trương tổng hợp ý kiến, kiến nghị của các tập đoàn, tổng công ty, DNNN để trình cấp có thẩm quyền sửa đổi ngay các quy định liên quan đến xác định giá trị quyền sử dụng đất, giá trị DN cổ phần hóa, quy trình cổ phần hóa, thoái vốn, các quy định về quản lý tài chính, tiền lương, đăng ký, niêm yết; quyền và trách nhiệm của lãnh đạo doanh nghiệp, cơ quan quản lý, đại diện chủ sở hữu…
“Tinh thần chỉ đạo chung của Chính phủ là tạo mọi thuận lợi về cơ chế, chính sách, pháp luật để thực hiện; trường hợp có vướng mắc thì phải rà soát, đề xuất, sửa đổi ngay; đồng thời, phải thực thi nghiêm pháp luật; không để có lỗ hổng pháp lý và tái diễn những vi phạm trong cổ phần hóa, thoái vốn”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc nhấn mạnh.
Thủ tướng cũng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương, tập đoàn kinh tế, tổng công ty, DNNN trước ngày 31/12/2018 hoàn thành việc phê duyệt hoặc trình cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án cơ cấu lại các DN thuộc lĩnh vực quản lý theo đúng quy định, trong đó nêu rõ tiến độ, cơ quan tổ chức thực hiện, người chịu trách nhiệm.
Trường hợp không triển khai thoái vốn đúng tiến độ đối với những danh mục đã được duyệt, cơ quan đại diện chủ sở hữu vốn Nhà nước có trách nhiệm chuyển giao về SCIC để tổ chức thoái vốn theo quy định trước ngày 31/12/2018.
