Tần tảo bên bếp cá
Từ lâu, vùng Hộ Độ, Thạch Kim nổi tiếng với nghề đi biển, nướng cá. Ai muốn ăn cá nướng thơm ngon đều ghé chân tại đây để mua. Cũng chính vì thế mà nghề nướng cá ở nơi đây không còn xa lạ gì đối với người dân trong tỉnh.
“Làng” cá nướng Hộ Độ một chiều muộn. Các gian hàng đã xếp ngay ngắn những con cá vàng ươm trên khay và lò nướng. Người mua, người bán ra vào không ngớt. Khói nghi ngút cả một vùng. Mùi thơm khó cưỡng cùng cảnh tượng buôn bán nhộn nhịp thu hút những ai sành ăn và tò mò về “làng nghề” này.
Nói là “làng nghề” nhưng thực chất là những cái chòi nhỏ ven tỉnh lộ 9, đi qua xã Hộ Độ. Nhờ có đông người qua lại mà những hộ dân ở đây có cái “nghề” để mưu sinh, cải thiện cuộc sống.
Vậy thôi, nhưng ai đã tới đây sẽ không quên được mùi thơm hấp dẫn từ những con cá nướng bên bếp than hồng. Hình ảnh người phụ nữ bên mùi khói bếp đã làm nên “thương hiệu” của một vùng quê đậm đà hương vị biển.
Nghề vất vả, lấm lem than khói, bụi bặm, mùi tanh của cá nhưng các bà, các mẹ lúc nào cũng vui tươi, rộn ràng. “Vất vả là vậy, nhưng công sức bù lại cũng xứng đồng tiền, bát gạo. Một sạp bán được từ 400 – 500 con cá/ngày, thu lãi khoảng 1 – 2 triệu đồng/ngày.
Thời điểm dịch bệnh Covid – 19 đang làm bao ngành nghề phải khốn đốn, thì bán cá như chúng tôi vẫn có khách” – bà Nguyễn Thị Sen (xã Thạch Hạ, TP Hà Tĩnh) chia sẻ.
Chị Vương Thị Loan (54 tuổi, người làm nghề nướng cá được 5 năm) cho biết: “Nói là làng nghề nướng cá thì hơi to tát, bởi dọc đường này tính sơ sơ chỉ trên chục cái lán. Từ lúc tôi còn nhỏ, chừng 10 tuổi gì đó, đã thấy mẹ tôi ngồi nướng cá ở đây rồi.
Nghề không chỉ là để mưu sinh cho bà con vùng biển, món cá nướng nơi đây còn nổi danh khắp miền, trở thành đặc sản của quê hương Lộc Hà. Có người ở Hà Nội, Sài Gòn, tận tít trong Miền Tây, thậm chí con em ở nước ngoài cũng đặt cá nướng của chúng tôi”.
Bí quyết tạo nên thương hiệu
Chị Nguyễn Hải Yến (có “thâm niên” 15 năm trong nghề) chia sẻ: “Khẩu vị của khách hàng ngày một cao. Vì thế đòi hỏi cá nướng phải mỗi ngày một ngon. Muốn cá ngon thì nguyên liệu phải bảo đảm.
Chúng tôi phải tự tay chọn những lô cá ngon, tươi, chất lượng. Hương vị không đạt yêu cầu là sẽ mất khách liền. Tàu, thuyền vừa cập bến, cá còn “nóng hôi hổi” là phải nhặt ngay”.
Đến khoảng 7 giờ sáng, cá về tới các gia đình, những lao động ở làng nghề Hộ Độ lại nhanh tay rã đông, làm sạch ruột, phơi ráo. Sau đó, người ta dùng một que tre xuyên từ đầu đến bụng cá.
Cách này giúp nướng cá ngon hơn và giữ cho cá không bị bể nát trong quá trình nướng. Để cá chín đều, trước khi nướng, họ cẩn thận dùng dao khía từng đường nhỏ lên thân cá. Loại cá này thịt dày, béo nên khi nướng lên có mùi thơm ngậy. Đến khi lửa vừa độ, lớp mỡ bên trong da cả chảy ra quện vào thịt cá ăn không khô mà còn rất bùi và béo.
“Cá ngon phải chín đủ độ, có màu vàng ươm, thịt mềm nhưng chắc, đặc biệt phải vừa được đưa từ than hồng xuống. Cá mà để lâu thì sẽ dai và không ngon, mùi cũng không được thơm nữa. Cá tại các lò nướng này, tiêu chí hàng đầu phải tươi ngon, sạch sẽ, chỉ nướng bằng than củi.
Cá khi bắc lên bếp nướng tuyệt đối không được cho gia vị phụ phẩm. Chỉ cần mổ bụng, làm ruột sạch sẽ rồi bắc lên bếp than, nướng đến khi thấy mỡ cá chảy ra, thân cá cháy sém, mùi thơm ngào ngạt là được” – chị Yến nói bí quyết khi nướng cá.
Bà Nguyễn Thị Mai cho biết: “Bếp than nướng cá rất đơn giản. Dùng 3 - 5 thanh sắt nhỏ đặt lên hai viên gạch, cho than vào, nhóm lửa là có thể nướng cá cả ngày. Tuy nhiên, để giữ được mức lửa vừa phải, cá chín đến độ, đòi hỏi người nướng phải có kinh nghiệm, lật trở đều tay.
Cá nướng ở đây không hề tẩm bất kỳ một loại gia vị nào. Vì thế, khi nướng xong người ta mới cảm nhận được cái vị “ngọt tinh khôi” toát ra từ những thớ cá, cái vị béo từ lớp da vàng óng bên ngoài”.
Ông Phan Đình Hinh - Chủ tịch UBND xã Hộ Độ chia sẻ, ở xã Hộ Độ cũng không còn nhiều người làm nghề này. Nghề nướng cá ở Hộ Độ không chỉ để mưu sinh, song mà còn là một điểm đặc sắc của làng quê Lộc Hà.
Cảm nhận được sức sống, nhộn nhịp của một “làng nghề” dù bao khó khăn vất vả, họ vẫn giữ được “lửa” của nghề. Trải qua bao nhiêu gian truân thì giờ đây thương hiệu cá nướng Hộ Độ đã được nhiều người biết đến và muốn đến tận nơi để thưởng thức.
Để làm ra được món cá nướng hút khách không đơn giản. Cá thu, cá nục chuối, cá bạc má, cá trích… cá đánh bắt ở vùng biển Thạch Kim (Lộc Hà). Các loại này thường được đánh bắt xa bờ. Sau đánh bắt người ta cho vào cấp đông ngay để cá tươi xanh. Việc lựa chọn nguyên liệu là cả một nghệ thuật. Cá được chọn là những con còn tươi xanh, mơn mởn. Thuyền vừa cập bến là phải “đặt hàng” ngay, chậm trễ là mất cơ hội.
