Từ hệ sinh thái giáo dục tiểu học, không gian đổi mới các nhân tố bên trong của đào tạo giáo viên tiểu học… đều là những thách thức và cơ hội mới đối với đội ngũ giảng viên các trường sư phạm.

Bồi dưỡng năng lực dạy học tích hợp

Sau năm 2018, chương trình và sách giáo khoa phổ thông các cấp học được biên soạn theo định hướng phát triển năng lực và tư tưởng dạy học tích hợp. Năng lực dạy học tích hợp là một trong những năng lực cốt lõi mà bất cứ giáo viên nào cũng phải có. Từ thực tế đó, hệ thống các trường sư phạm bắt đầu chú trọng đến nâng cao năng lực dạy học tích hợp cho sinh viên để đáp ứng yêu cầu của các trường phổ thông.

ThS Trần Thị Kim Cúc – Khoa Giáo dục Tiểu học, Trường ĐH Sư phạm, ĐH Đà Nẵng nhận xét: “Nếu sinh viên không hứng thú khi tiếp cận kiến thức về dạy học tích hợp thì việc dạy học trở thành hình thức, mang tính chất đối phó. Việc nâng cao nhận thức cho sinh viên ngành giáo dục Tiểu học nên bắt đầu từ trang bị kiến thức dạy học tích hợp. Qua đó, các em sẽ nhận ra việc dạy học phải đáp ứng với xu thế đổi mới giáo dục hiện nay”.

Theo đó, các trường có thể đưa nội dung dạy học tích hợp thành học phần hoặc lồng ghép trong các học phần phương pháp dạy học các môn học trong chương trình đào tạo.

Giảng viên Trần Thị Kim Cúc cho rằng, trong quá trình giảng dạy, giảng viên cần xây dựng các tình huống gắn với thực tế giúp sinh viên huy động kiến thức, kinh nghiệm sẵn có để thực hiện nhiệm vụ học tập. Giảng viên cũng cần tổ chức các hoạt động giúp sinh viên thiết lập các mối quan hệ nội dung giữa các môn học nhằm tinh giản kiến thức, tránh lặp lại nội dung.

“Chẳng hạn, trong dạy học phần Phương pháp dạy học tự nhiên - xã hội ở tiểu học, giảng viên có thể xây dựng một dự án học tập Dạy học tích hợp trong môn Khoa học cho sinh viên. Sinh viên có thể trình bày, báo cáo kết quả thực hiện dự án dưới nhiều hình thức như vẽ sơ đồ tư duy, làm video, trình chiếu powerpoint” - cô Kim Cúc ví dụ.

Giảng viên Nguyễn Thị Châu Giang - Trường ĐH Vinh đề xuất xây dựng khung năng lực dạy học tích hợp trong môn Toán của sinh viên ngành Giáo dục Tiểu học. Theo đó, các thành tố của năng lực dạy học tích hợp bao gồm: Nhận thức về dạy học tích hợp trong môn Toán; xác định yêu cầu cần đạt của bài dạy tích hợp; khai thác khả năng tích hợp theo nội dung bài dạy; lựa chọn khả năng tích hợp và xây dựng tình huống dạy học tích hợp tương thích với khả năng được lựa chọn; tổ chức dạy học tích hợp gắn với tình huống đã được xây dựng; kiểm tra, đánh giá học sinh trong dạy học tích hợp.

Giáo viên Trường Tiểu học Hùng Vương (quận Hải Châu, TP Đà Nẵng) đánh giá hoạt động chuyên môn cuối năm.

Chống “sốc” cho giáo sinh

Giảng viên Nguyễn Thị Phương Nhung và Phạm Xuân Sơn, Trường Sư phạm, Trường ĐH Vinh cho rằng: “Quản lý lớp học là một kỹ năng quan trọng để giáo viên có thể định hướng, dẫn dắt lớp học một cách hiệu quả, đảm bảo môi trường học tập tích cực và tạo điều kiện để học sinh có thể phát triển toàn diện.

Quản lý hành vi lớp học là kỹ năng đặc biệt quan trọng trong năng lực nghề nghiệp của giáo viên ở bối cảnh hiện nay. Khi thời gian tự học và trải nghiệm của học sinh được tăng cường thì vai trò định hướng, hướng dẫn của giáo viên sẽ ảnh hưởng quan trọng đến chất lượng học tập của học sinh”.

Theo nhóm giảng viên của Trường Sư phạm, Trường ĐH Vinh thì quản lý lớp học hiệu quả sẽ khó khăn hơn nhiều đối với giáo sinh, những người chưa có nhiều kinh nghiệm. Nhiều giáo sinh bị sốc và gặp lúng túng bởi những hành vi gây rối bất ngờ của học sinh. Họ thường phản ứng mạnh hơn và có nhiều khả năng phản ứng lại hành vi không phù hợp với học sinh.

“Để tăng cường trải nghiệm thực tiễn cho sinh viên, trong dự giờ trải nghiệm cho sinh viên thông qua các đợt rèn luyện nghiệp vụ sư phạm hoặc xem video các tiết dạy, chúng tôi yêu cầu sinh viên quan sát cách quản lý lớp học và đánh giá tác động của giáo viên đối với việc học tập của học sinh. Sẽ có 2 mẫu phiếu để sinh viên phân tích quản lý lớp học và quan sát quản lý hành vi của học sinh để viết bài phân tích về tiết dạy/video” - giảng viên Nguyễn Thị Phương Nhung cho biết.

Với tinh thần đó, giảng viên Nguyễn Thị Phương Nhung đề xuất, chương trình đào tạo giáo viên nên tập trung vào hai vấn đề: Cung cấp cho giáo sinh các phương pháp hướng dẫn để quản lý lớp học và thực thi có hướng dẫn kèm theo phản hồi. Rèn luyện kỹ năng thực hành cụ thể về quản lý lớp học tạo ra một môi trường tích cực gắn với bối cảnh lớp học thực tế.

Hiện Trường Sư phạm, Trường ĐH Vinh đã bổ sung học phần chuyên ngành tự chọn “Công tác chủ nhiệm lớp ở trường tiểu học” với thời lượng 2 tín chỉ. Trong đó, 1 tín chỉ cho nội dung về quản lý lớp học hiệu quả.

Giảng viên cũng xây dựng các tình huống giả định để sinh viên luyện tập kỹ năng quản lý lớp học. Từ những gián đoạn nhỏ trong lớp học như học sinh ngủ trong lớp, nói chuyện với nhau trong giờ học… cho đến những vấn đề như học sinh chống đối, đánh nhau… Sinh viên thực hành xử lý các tình huống theo nhóm, xem xét, đánh giá cách thức quản lý lớp học đã thể hiện, đánh giá tính hiệu quả.

Theo giảng viên Nguyễn Thị Phương Nhung thì ưu tiên việc đánh giá nhận xét về cách sinh viên tạo bầu không khí hỗ trợ trong lớp học; phòng ngừa, hỗ trợ học sinh, đáp ứng nhu cầu cảm xúc của trẻ; hình thành các kỹ năng tự điều chỉnh cho học sinh.

PGS.TS Lưu Trang - Hiệu trưởng Trường ĐH Sư phạm, ĐH Đà Nẵng nhận xét: “Việc đào tạo, bồi dưỡng giáo viên, trong đó có giáo viên tiểu học trong bối cảnh giáo dục Việt Nam đang không ngừng vận động và phát triển theo xu hướng đổi mới, trước hết là đổi mới giáo dục phổ thông.

Giáo dục tiểu học - một phần rất quan trọng trong hệ thống giáo dục quốc gia đang đứng trước những tình huống cần được quan tâm, giải quyết và có thể dự phần trong lộ trình phát triển, đổi mới thực chất giáo dục Việt Nam”.

Do đó, các trường sư phạm phải tạo được môi trường để sinh viên được trải nghiệm thực tế vừa rèn luyện, phát triển kỹ năng linh hoạt, mềm dẻo và góp phần xây dựng, phát triển tình cảm cùng các giá trị nghề nghiệp, cốt lõi khác.