Tạo đột phá từ mô hình ‘3 nhà’ để phát triển giáo dục, đào tạo nhanh và bền vững

Sáng 14/6, Bộ GD&ĐT tổ chức Hội nghị triển khai các Đề án về phát triển nguồn nhân lực và hợp tác 3 nhà (Nhà nước, Nhà trường và Doanh nghiệp).

Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc và Thứ trưởng Hoàng Minh Sơn đồng chủ trì hội nghị. Hội nghị được tổ chức theo hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, kết nối từ điểm cầu chính tại Học viện Công nghệ Bưu chính Viễn thông tới các điểm cầu trên cả nước.

Vai trò quan trọng của mô hình “3 Nhà”

Phát biểu khai mạc, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Nguyễn Văn Phúc nhấn mạnh, Bộ Chính trị ban hành các nghị quyết và kết luận có tính chất đột phá, thể hiện tầm nhìn chiến lược, phát triển toàn diện, dài hạn của đất nước trong kỷ nguyên mới. Đứng trước yêu cầu mới, giáo dục, đào tạo, cùng với khoa học và công nghệ cần đột phá để phát triển nhanh và bền vững đất nước.

Đề cập đến vai trò của hợp tác giữa Nhà nước – Nhà trường – Doanh nghiệp, hay còn gọi là mô hình “3 Nhà”, Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc cho rằng, hợp tác sẽ phát huy sức mạnh tổng hợp, huy động và khai thác có hiệu quả các nguồn lực, gắn kết chặt chẽ giữa đào tạo, nghiên cứu khoa học với thị trường lao động và nền kinh tế, đáp ứng tốt nhất nguồn nhân lực chất lượng cao, phát triển khoa học công nghệ và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.

Theo Thứ trưởng, mối quan hệ này không chỉ dừng lại ở đào tạo nguồn nhân lực, mà cần mở rộng sang các hoạt động nghiên cứu, ứng dụng, chuyển giao công nghệ, thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu, và đặc biệt là hình thành các hợp tác, liên doanh, liên kết, thành lập các doanh nghiệp spin-off, start-up công nghệ từ các trường đại học và viện nghiên cứu. Đây chính là phương thức để đưa khoa học vào sản xuất, đổi mới vào thị trường, và tri thức vào phát triển.

Theo Thứ trưởng Nguyễn Văn Phúc, hợp tác “3 Nhà” cũng là điều kiện tiên quyết để Việt Nam xây dựng được các trung tâm đổi mới sáng tạo liên ngành, các cụm liên kết công nghiệp – học thuật, từng bước hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia.

Tháo nút thắt trong hợp tác "3 nhà"

Tại hội nghị, PGS.TS Phạm Bảo Sơn - Phó Giám đốc Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, Nhà nước cần hoàn thiện khung pháp lý, tạo môi trường thuận lợi cho nghiên cứu, chuyển giao công nghệ, đầu tư cơ sở hạ tầng và có cơ chế điều phối hiệu quả.

Đề xuất chuyển từ mô hình “đối ứng” sang “đặt hàng”, PGS.TS Vũ Đình Tiến - Đại học Bách khoa Hà Nội gợi mở, doanh nghiệp giữ vai trò chủ thể đặt ra yêu cầu và tài trợ nghiên cứu.

Ngoài ra, cần tiến tới hình thành các phòng thí nghiệm, trung tâm R&D chung theo mô hình đối tác công – tư (PPP) để giải quyết các bài toán dài hạn, tạo dòng chảy tri thức bền vững giữa nhà trường và doanh nghiệp.

Cũng theo PGS.TS Vũ Đình Tiến, cần tháo gỡ các nút thắt trong hợp tác "3 nhà", nhất là vướng mắc về chính sách sở hữu trí tuệ, tài chính và cơ chế đặt hàng nghiên cứu.

Theo ông Nguyễn Anh Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục đại học (Bộ GD&ĐT), phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao còn gắn liền với quá trình tái cấu trúc mạng lưới cơ sở giáo dục đại học, với nhiều giải pháp đồng bộ mà Bộ GD&ĐT đang triển khai.

Tại hội nghị, các đại biểu kiến nghị Chính phủ và các bộ, ngành sớm hoàn thiện chính sách, tháo gỡ rào cản pháp lý và cơ chế tài chính để mô hình này phát huy hiệu quả trong thực tiễn, đặc biệt trong bối cảnh triển khai các nghị quyết quan trọng của Đảng và Nhà nước, Quốc hội.

Kết luận hội nghị, Thứ trưởng Bộ GD&ĐT Hoàng Minh Sơn nhấn mạnh sự cần thiết phải chuyển đổi tư duy phát triển giáo dục đại học, trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Thứ trưởng yêu cầu, các cơ sở giáo dục đại học phải đổi mới mạnh mẽ tư duy chiến lược và hành động, chuyển từ số lượng sang chất lượng, đặc biệt hướng tới chất lượng. Nâng cao vai trò và vị thế của các cơ sở giáo dục đại học trong các hoạt động nghiên cứu, đổi mới sáng tạo.

Thời gian qua, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chủ trương, chính sách quan trọng và triển khai quyết liệt, trong đó các cơ sở giáo dục đại học đóng vai trò then chốt. Thứ trưởng khẳng định, các trường đại học không chỉ là nơi đào tạo, mà còn là lực lượng nòng cốt trong nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Nếu không có đội ngũ nhân lực chất lượng cao, không thể phát triển khoa học công nghệ một cách đột phá. Vì vậy, các cơ sở giáo dục cần xác định lại sứ mạng, lấy việc đào tạo gắn với nghiên cứu, đổi mới sáng tạo làm định hướng xuyên suốt.

Hiện cả nước có trên 300 đơn vị đào tạo đại học với khoảng 2,4 triệu người học. Tuy nhiên, Thứ trưởng cho rằng, tỷ lệ đào tạo sau đại học còn thấp, đặc biệt ở lĩnh vực STEM. Số lượng trường nhiều, nhưng số có năng lực thực sự về khoa học công nghệ và đào tạo chất lượng cao còn hạn chế.

Để nâng cao vị thế đại học Việt Nam, Thứ trưởng chỉ rõ: tất cả chương trình, nhiệm vụ lớn sẽ được phân bổ theo cơ chế cạnh tranh, dựa trên năng lực và kết quả đầu ra. Hiệu quả là tiêu chí hàng đầu trong đầu tư của Nhà nước. Vì vậy, phải hành động khẩn trương, quyết liệt và thực chất.

Ngoài ra, cần phải hành động nhanh hơn, khẩn trương hơn, quyết liệt hơn và tích cực hơn. Các đề án quy hoạch được phê duyệt, nếu không biến thành hành động hết sức cụ thể và triển khai nhanh, mạnh mẽ thì chúng ta sẽ mất cơ hội.

Đề xuất một số nhiệm vụ trọng tâm

Để thực thi hiệu quả, Thứ trưởng đề xuất một số nhiệm vụ trọng tâm.

Thứ nhất, rà soát, cập nhật chiến lược phát triển của từng trường, xác định rõ sứ mạng, chú trọng chất lượng đào tạo và kết quả nghiên cứu.

Thứ hai, chủ động xây dựng các đề án, chương trình nghiên cứu và đào tạo, căn cứ vào các định hướng, nhiệm vụ của Chính phủ. Việc phân bổ sẽ theo tiêu chí cạnh tranh, phù hợp với năng lực.

Thứ ba, hoàn thiện cơ chế, chính sách đủ mạnh để thu hút và giữ chân giảng viên, sinh viên, đặc biệt là nguồn nhân lực quốc tế.

Thứ tư, nâng cao năng lực quản trị, tăng hiệu quả hoạt động và đẩy mạnh ứng dụng chuyển đổi số trong toàn hệ thống giáo dục đại học.

Thứ năm, thiết lập hệ thống giám sát, đánh giá thường xuyên và chặt chẽ, đặc biệt với chỉ số về khoa học công nghệ, tiềm lực và kết quả đầu ra.