"Báu vật" của rừng già và hồn cốt người Mông
Nằm ở độ cao trên 1.200 mét so với mực nước biển, xã Pà Cò, tỉnh Phú Thọ là vùng đất quanh năm mây phủ, khí hậu mát mẻ, tạo nên điều kiện lý tưởng cho giống chè Shan tuyết cổ thụ sinh trưởng. Nơi đây đang lưu giữ một "báu vật" quý giá - khoảng 1.400 cây chè Shan tuyết trăm tuổi, di sản mà thiên nhiên và các thế hệ người Mông đã dày công gìn giữ.
Không ai biết chính xác rừng chè cổ thụ này có từ bao giờ. Người dân Pà Cò chỉ truyền tai nhau câu chuyện huyền tích về loài chim Phượng Hoàng mỏ vàng ăn quả chè trên núi cao, khi bay qua đây đã làm rơi hạt, gieo mầm nên cả một rừng chè bạt ngàn. Với họ, cây chè không chỉ là một loài cây trồng, mà còn là một phần ký ức, một chứng nhân lịch sử của bản làng.
Ông Phàng A Gàng ở xóm Chà Đáy, người đang sở hữu những gốc chè cổ thụ to bằng vòng tay người lớn, bồi hồi chia sẻ: "Khi tôi còn nhỏ, những cây chè này đã sừng sững ở đó rồi. Tuổi thơ của chúng tôi là những lần theo cha mẹ trèo cây hái búp, rồi quây quần bên chảo gang sao chè thủ công. Vị chát ngọt của trà đã ngấm vào máu thịt, thành hương vị của quê hương".
Nhờ đó, mỗi vụ thu hoạch, một cây chè cổ có thể cho năng suất bằng hàng chục gốc chè trồng mới, tạo ra nguồn thu nhập đáng kể cho các gia đình.
Nếu trước đây, chè Shan tuyết Pà Cò chủ yếu được người dân thu hái, sao bán thủ công thì vài năm trở lại đây, giá trị của "vàng xanh" này đã được nhìn nhận một cách bài bản và chiến lược hơn.
Sự vào cuộc của doanh nghiệp đã tạo ra bước ngoặt, một nhà xưởng chế biến với công suất 5 tấn búp tươi mỗi ngày được xây dựng ngay tại địa phương, hình thành chuỗi liên kết bao tiêu sản phẩm cho bà con.
Bà Nguyễn Thị Tâm, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Kinh doanh Giống cây trồng Phương Huyền, đơn vị liên kết với người dân, khẳng định: “Chất lượng chè Shan tuyết phụ thuộc rất nhiều vào độ cao và khí hậu. Pà Cò có điều kiện thiên nhiên lý tưởng để cho ra đời những sản phẩm chè hảo hạng, mang hương vị đậm đà không nơi nào có được”.
Cú hích mạnh mẽ đến vào năm 2019, khi sản phẩm chè Shan tuyết Pà Cò được chứng nhận OCOP 4 sao cấp tỉnh. Đây là tấm vé thông hành quan trọng giúp thương hiệu chè Pà Cò vươn ra các thị trường lớn, khẳng định vị thế và nâng cao giá trị sản phẩm bản địa.
Hướng đi kép để phát triển
Nhận thức rõ tiềm năng to lớn của rừng chè cổ, chính quyền và người dân Pà Cò đang nỗ lực hoàn thiện hồ sơ đề nghị công nhận quần thể 1.400 cây chè Shan tuyết là Cây Di sản Việt Nam.
Ông Sùng A Chênh, Bí thư Đảng ủy xã Pà Cò, cho biết: “Việc được công nhận là Cây Di sản không chỉ có ý nghĩa về mặt bảo tồn nguồn gen quý, mà còn là một bước đi chiến lược để xây dựng Pà Cò thành một điểm đến du lịch độc đáo, hấp dẫn trên bản đồ du lịch Tây Bắc”.
Thực tế, hướng đi này đã và đang phát huy hiệu quả tại xã Pà Cò. Những tour "săn mây" ở Pà Cò giờ đây được kết hợp khéo léo với trải nghiệm khám phá rừng chè trăm tuổi. Du khách thập phương đến với nơi đây không chỉ để thưởng thức chén trà nóng hổi, ngát hương thơm giữa không gian kỳ vĩ của đại ngàn bảng lảng sương mây, mà còn được tự tay hái những búp chè non tơ, xanh mướt và trực tiếp tham gia vào quy trình sao chè, tạo ra những sản phẩm cùng người dân bản địa.
Mô hình du lịch nông nghiệp này không chỉ tạo thêm sinh kế, tăng thu nhập cho người dân mà còn là cách quảng bá sống động nhất cho văn hóa và sản vật của Pà Cò. Trong làn mây mờ ảo trên đỉnh non cao, hương vị chát dịu rồi ngọt sâu của chén trà Shan tuyết cổ thụ như gói trọn cả linh hồn của núi rừng Tây Bắc.
Việc chính quyền địa phương đồng hành cùng người dân "đánh thức" và phát huy giá trị của "báu vật" này chính là con đường bền vững để Pà Cò không chỉ thoát nghèo mà còn làm giàu trên chính mảnh đất quê hương mình.
