Sống lại phong vị Tết xưa

Nối một truyền thống cũ

Vào những ngày này, cách đây hơn 90 năm, Sách Xem Tết năm Mậu Thìn 1928 của Tân Dân Thư Quán đã mở lối tiên phong cho thể loại sách Tết. Với nội dung chủ yếu có hai mảng văn hài đàm và thơ vui, chấp bút bởi nhiều tên tuổi nổi tiếng làng văn, sách Tết mang lại cho độc giả những tiếng cười sảng khoái, những câu chuyện lời thơ giải trí nhẹ nhàng, dí dỏm vào ngày đầu năm.

Do vậy, sách Tết ngày càng được ưa chuộng. Nhà nhà từ Bắc chí Nam đua nhau làm sách, thú văn chương tao nhã ngày xuân đã trở thành cái lệ đầu năm với nhiều người.

Sau năm 1958, không còn ấn bản nào mang tên sách Tết, để lại trong lòng người đọc một khoảng trống bâng khuâng, tiếc nhớ. Những tập sách mỏng khiêm nhường cũng như gốc mai, cành đào, chiếc bánh chưng, củ kiệu… quen thuộc dung dị là thế, nhưng bỗng vắng bẵng đi khiến cho cái Tết chưa tròn, như người ta vẫn nôm na “có cái gì thiêu thiếu”.

Bởi thế, Sách Tết Kỷ Hợi 2019 được nhiều người ví như món quà nhỏ cho ngày xuân thêm trọn vẹn. Sách có thể không phải để đọc ngay mà là một thứ cho đủ lệ bộ tựa như mâm ngũ quả ngày Tết. Mang một cuốn về nhà, có khi cũng là một sự chuẩn bị giống như thời xưa, cuộc sống khốn khó, thức gì ngon nhất, quý nhất đều trở thành “của để dành” cho Tết.

Nhà nghiên cứu Trịnh Bách cho rằng, so với các ấn phẩm khác, sách Tết thường có sự trầm lắng, sâu sắc hơn. Người ta có thể dành dụm đọc nó cả một năm, tìm thấy cả niềm vui, nỗi buồn trong đấy nhưng dù thế nào vẫn là một cách nhấm nháp hương vị rất riêng của Tết cổ truyền.

Còn với hoạ sĩ Lương Xuân Đoàn, góp mặt trong Sách Tết là một cách ông được hồi tưởng ký ức xưa. Bởi sau một vòng lục thập hoa giáp, trong một bối cảnh xã hội tưởng rằng văn hoá đọc sẽ chìm khuất, cuốn sách đã gieo một cái gì háo hức về sự trở lại nét đẹp Tết xưa.

Nét đẹp ngày xuân

Với những người thực hiện, tác phẩm Sách Tết Kỷ Hợi 2019 có thể là một sáng kiến có phần mạo hiểm bởi vì hình như người ta ngày càng… chán Tết, vì Tết có vẻ đã bớt đi sự ấm cúng, sum vầy để nhường chỗ cho nếp sống nhanh, hiện đại.

Ấy thế, cảm giác khi cầm cuốn sách Tết trên tay, nhiều bạn đọc thích thú cảm nhận sắc xuân đã đến thật gần. Sắc xuân đến từ văn, thơ, nhạc, hoạ, giống như một cuộc tô điểm tinh hoa sáng tạo các loại hình nghệ thuật. Sự tô điểm ấy nhấn vào những cảm xúc, suy tư, những dấu ấn mang hơi thở của ngày hôm nay, đồng thời cũng lưu luyến nhắc nhớ về các phong tục lâu đời của người Việt.

Phần văn là tổng hòa những cái tết xưa và nay, từ miền quê đến chốn thị thành với Tết quê của Phan Cung Việt, Ăn tết với người lạ của Nguyễn Thị Thu Huệ, Nhớ một Tết xa của Ma Văn Kháng, Ở đâu tết cũng vui của Nguyễn Trí...

Phần thơ cũng không thiếu những xúc cảm với những cái Tết miền núi, hải đảo in hằn những dấu chân văn sĩ đã qua.

Rồi những nốt nhạc xuân vui vang lên quyện vào cái chất “hùng” của sử xưa. Cái chất xưa còn được tiếp nối bằng những câu chuyện cổ tích “kể lại”, giúp nhịp điệu Sách Tết giãn ra bằng những tiếng cười thư giãn.

Tiếp nối là phần bình thơ và góc nhìn đều chuyển tải cái nhìn của tác giả khi thì với thơ khi thì với cuộc sống quanh mình, đôi khi là sự chiêm nghiệm, đôi khi là hồi ức về những tục lệ làm sống lại tuổi thơ của bao người.

Sách Tết khép lại với phần vĩ thanh, “chuyện tiểu sử” của ấn phẩm mang tên Sách Tết cho độc giả được “tường gốc ngọn” về lịch sử lâu dài món quà xuân.

Song có lẽ, tranh minh họa mới là thứ hấp dẫn trước tiên của ấn phẩm Sách Tết. Các họa sĩ vẽ minh họa và trình bày ở Bắc – Trung - Nam với nhiều cách thể hiện khác nhau cùng góp sức làm sống lại một không khí sách xưa với hình vẽ tranh dân gian Đông Hồ, hình ảnh thiếu nữ vận áo dài, cành mai, cành đào…

Là minh họa nhưng hoàn toàn có thể tách các bức tranh ra thành tác phẩm nghệ thuật độc lập, khơi gợi cảm xúc về những nét văn hoá đặc trưng dịp năm mới. Cũng chính bởi tính khơi gợi cảm xúc ấy, cuốn Sách Tết 2019 này có thể là tín hiệu vui cho sự trở lại của một thú chơi tao nhã ngày xuân.