Khi nào nên và không nên?
ThS Lương Tuấn Long - Trưởng phòng Công tác chính trị và sinh viên, Trường Đại học Mở Hà Nội, cho biết: Thời gian gần đây, nhà trường có nhận được một số phản ánh từ sinh viên về các hình thức tiếp cận đáng ngờ qua điện thoại và mạng xã hội. Tuy nhiên, đến nay chưa ghi nhận trường hợp sinh viên nào bị thiệt hại do các hành vi lừa đảo trong làm thêm gây ra. Đây là tín hiệu đáng mừng, song đặt ra yêu cầu phải tiếp tục tăng cường công tác tuyên truyền, cảnh báo để sinh viên luôn đề cao cảnh giác khi tham gia thị trường lao động.
Cũng theo ông Long, sinh viên đi làm thêm là điều phổ biến, đặc biệt trong bối cảnh nhiều bạn mong muốn có thêm thu nhập, trải nghiệm thực tế hoặc tích lũy kinh nghiệm nghề nghiệp. Tuy nhiên, việc làm thêm chỉ thực sự có ý nghĩa và mang lại giá trị tích cực khi được lựa chọn đúng thời điểm, công việc và phù hợp với năng lực, hoàn cảnh người học.
“Sinh viên nên làm thêm khi đã xây dựng được thói quen học tập chủ động, biết cách quản lý thời gian và có mục tiêu rõ ràng. Đặc biệt, sinh viên từ năm thứ hai trở đi thường đã thích nghi tốt với môi trường đại học, có nền tảng học tập ổn định, lúc đó làm thêm có thể là kênh để rèn kỹ năng mềm, hiểu biết về thị trường lao động và làm giàu vốn sống.
Ngược lại, các em không nên làm thêm nếu chưa làm chủ được kế hoạch học tập, sức khỏe hoặc đang trong giai đoạn ôn thi, học tập căng thẳng. Đặc biệt, nếu công việc làm thêm ảnh hưởng đến thời khóa biểu học tập, làm gián đoạn việc học, hoặc liên quan đến môi trường thiếu an toàn, minh bạch thì nhà trường không khuyến khích. Trong một số trường hợp, những trải nghiệm tiêu cực từ việc làm thêm quá sớm có thể khiến sinh viên mất phương hướng, sao nhãng mục tiêu học tập và đánh mất cơ hội phát triển lâu dài”, ông Lương Tuấn Long lưu ý sinh viên.
TS Nguyễn Minh Giám - Khoa Sư phạm, Trường Đại học Thủ Dầu Một (TP Hồ Chí Minh), đưa ra lời khuyên: Sinh viên nên làm thêm nếu công việc đó không ảnh hưởng đến việc học, giúp rèn kỹ năng mềm, mở rộng các mối quan hệ xã hội tốt đẹp và đặc biệt đến từ các nơi tin cậy. Lý tưởng là công việc đúng chuyên ngành, phù hợp với năng lực, hoặc công việc giúp phát triển kỹ năng giao tiếp, tổ chức, làm việc nhóm. Đây là những yếu tố quan trọng cho hành trang phát triển nghề nghiệp của sinh viên sau khi tốt nghiệp.
Ngược lại, nếu công việc khiến bản thân mệt mỏi, bỏ học, không còn thời gian nghỉ ngơi, hay chỉ vì “áp lực kiếm tiền” mà bất chấp mọi lời mời gọi làm thêm thiếu minh bạch, thì cho dù việc làm thêm có tốt cũng nên dừng lại. Bởi giá trị lớn nhất của sinh viên vẫn là việc học tập, rèn luyện và phát triển tương lai tốt đẹp.
“Trải qua thời gian dài đi làm thêm, tôi luôn cân bằng được việc học - việc đi làm và luôn coi làm thêm là bổ trợ cho việc học, để quyết tâm tốt nghiệp đúng thời gian quy định. Đồng thời, việc đi làm thêm giúp tôi định hình được tương lai, nghề nghiệp ngay sau khi tốt nghiệp đại học”, TS Nguyễn Minh Giám chia sẻ.
Theo TS Phạm Kim Thư - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Công nghệ và Quản lý Hữu Nghị, đi làm thêm có thể mang lại nhiều lợi ích nếu được lựa chọn đúng thời điểm và phù hợp với mục tiêu học tập. Đi làm thêm quá sớm, khi chưa ổn định nhịp học và còn thiếu kỹ năng tự quản lý thời gian, dễ khiến sinh viên bị quá tải, ảnh hưởng đến kết quả học tập và sức khỏe.
Từ năm ba, năm tư trở đi, khi sinh viên đã trưởng thành nhất định trong tư duy và kỹ năng, việc làm thêm - đặc biệt các công việc có liên quan đến chuyên ngành đào tạo, sẽ là cơ hội quý để áp dụng kiến thức vào thực tiễn, phát triển năng lực nghề nghiệp, tích lũy kinh nghiệm, làm đẹp hồ sơ xin việc sau này.
Tuy nhiên, sinh viên cần tỉnh táo trước những công việc có tính chất bóc lột, không rõ ràng về hợp đồng hay quyền lợi; tránh sa vào các việc thời vụ ngắn hạn không đem lại giá trị học hỏi.
Tự chủ, tỉnh táo và biết giới hạn
Dịp hè là khoảng thời gian tốt để thử sức với những công việc làm thêm ngắn hạn, phù hợp với sở thích và năng lực. Tuy nhiên, ThS Lương Tuấn Long lưu ý sinh viên một số điều quan trọng:
Trước hết, hãy lựa chọn công việc có giá trị học hỏi, ưu tiên các vị trí liên quan đến ngành học, có thể rèn luyện kỹ năng giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian hoặc kỹ năng số. Những công việc như trợ giảng, cộng tác viên truyền thông, bán hàng, dịch thuật, lập trình, thiết kế… nếu phù hợp với chuyên môn sẽ giúp các em trưởng thành nhanh chóng.
Thứ hai, đừng vì áp lực tài chính mà chọn công việc thiếu an toàn. Hãy kiểm tra kỹ thông tin nhà tuyển dụng, điều kiện làm việc, hợp đồng (nếu có), luôn ưu tiên sự an toàn về thể chất lẫn tinh thần.
Cuối cùng, nếu vừa học vừa làm thời gian dài, các em hãy thường xuyên đánh giá lại tiến độ học tập, chất lượng giấc ngủ, sức khỏe tinh thần. Việc đi làm thêm chỉ thực sự có giá trị khi không đánh đổi bằng kết quả học tập và sức khỏe lâu dài. Khuyến khích sinh viên trao đổi với giảng viên cố vấn hoặc cán bộ công tác sinh viên khi cần hỗ trợ định hướng.
Về việc này, lời khuyên TS Nguyễn Minh Giám gửi đến sinh viên các từ khóa: Lựa chọn, đặt mục tiêu rõ ràng và giữ cân bằng. Theo đó, cần lựa chọn các công việc trong khả năng và phù hợp với thời gian học tập, thông qua các kênh uy tín như trung tâm hỗ trợ sinh viên, hội chợ việc làm của trường, doanh nghiệp đã được xác minh.
Đặt mục tiêu làm thêm để học hỏi, để phát triển, bổ sung thêm thu nhập cho cuộc sống và học tập; suy nghĩ dài hạn sẽ giúp các em lựa chọn đúng. Cuối cùng, giữ cân bằng, đừng đánh đổi việc học, sức khỏe để chạy theo thu nhập ngắn hạn qua công việc làm thêm...
Với sinh viên có nhu cầu vừa học vừa làm quanh năm, lời khuyên là chỉ nên làm tối đa khoảng 20 giờ mỗi tuần, lựa chọn công việc có lịch trình linh hoạt và tuyệt đối không để ảnh hưởng đến sức khỏe, việc học. Làm thêm không chỉ để kiếm tiền, mà còn là cơ hội trưởng thành, nếu sinh viên biết đặt học tập là ưu tiên, chọn công việc phù hợp, có mục tiêu rõ ràng và luôn giữ tinh thần học hỏi trong mọi trải nghiệm. - TS Phạm Kim Thư
