Quốc hội thông qua Luật Doanh nghiệp sửa đổi, trong đó siết điều kiện phát hành trái phiếu riêng lẻ nhằm kiểm soát rủi ro thanh toán của doanh nghiệp.
Tăng cường tính minh bạch thị trường
Với hơn 95% đại biểu có mặt tán thành, Quốc hội bấm nút thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều Luật Doanh nghiệp. Luật có hiệu lực từ ngày 1/7/2025. Luật vừa thông qua quy định doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ phải đáp ứng điều kiện có nợ phải trả (gồm giá trị trái phiếu dự kiến phát hành) không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu.
Tổ chức là doanh nghiệp Nhà nước, đơn vị phát hành trái phiếu để thực hiện dự án bất động sản; tổ chức tín dụng, bảo hiểm, tái bảo hiểm, môi giới bảo hiểm. Ngoài ra, công ty chứng khoán, quản lý quỹ đầu tư chứng khoán cũng bị áp điều kiện này.
Giải trình về nội dung này trước khi Quốc hội thông qua, Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, việc bổ sung quy định về điều kiện tỷ lệ nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu với đơn vị phát hành nhằm hạn chế rủi ro thanh toán trái phiếu với doanh nghiệp, nhà đầu tư.
Chính phủ nhìn nhận trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ là sản phẩm tài chính rủi ro, nhà đầu tư tự đánh giá và chịu trách nhiệm khi mua trái phiếu phát hành trên cơ sở các thông tin minh bạch về “sức khỏe” của doanh nghiệp.
Tuy nhiên, vừa qua khi các vụ việc vi phạm pháp luật về trái phiếu riêng lẻ xảy ra, doanh nghiệp phát hành không trả được nợ gốc, lãi trái phiếu đầy đủ, đúng hạn. Hệ quả là nhà đầu tư khiếu kiện và Nhà nước phải có biện pháp can thiệp.
Ông Thắng cho hay, mức tỷ lệ không vượt quá 5 lần được đề xuất trên cơ sở tiếp thu ý kiến các bộ ngành, thành viên thị trường. Đồng thời, Luật Kinh doanh bất động sản và nghị định liên quan đã có quy định về giới hạn dư nợ vay và huy động vốn trái phiếu doanh nghiệp của các đơn vị lĩnh vực này.
Cũng theo luật được Quốc hội thông qua, viên chức làm việc tại cơ sở giáo dục đại học công lập được góp vốn, tham gia quản lý, điều hành doanh nghiệp do cơ sở giáo dục đó thành lập. Họ cũng có thể tham gia thành lập doanh nghiệp để thương mại hóa kết quả nghiên cứu do cơ sở đó tạo ra.
Chính sách này phù hợp với Nghị quyết số 193/2025 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế đặc biệt tạo đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Việc này giúp nhà khoa học, cơ sở nghiên cứu có điều kiện thuận lợi hơn trong thương mại hóa kết quả nghiên cứu, sớm đưa công trình vào ứng dụng thực tế.
Luật cũng bổ sung quy định khái niệm “chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp” theo hướng khái quát, quy định nguyên tắc chung tương đồng với Luật Phòng, chống rửa tiền. Chính phủ hướng dẫn cụ thể về tiêu chí để xác định chủ sở hữu hưởng lợi của doanh nghiệp gồm tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ trực tiếp hoặc gián tiếp, quyền chi phối thông qua tỷ lệ biểu quyết hoặc quyền chi phối qua việc bổ nhiệm/bãi nhiệm nhân sự.
Doanh nghiệp được thành lập trước thời điểm luật này có hiệu lực thì việc bổ sung thông tin về chủ sở hữu hưởng lợi được thực hiện đồng thời tại thời điểm họ đăng ký và thông báo nội dung thay đổi gần nhất. Thông tin thu thập chủ yếu được lưu trữ, cung cấp khi nhận được đề nghị của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Hạn chế rủi ro thanh toán trái phiếu
Theo chuyên gia tài chính Trần Đông, một trong những sửa đổi, bổ sung quan trọng của luật là yêu cầu các công ty chưa đại chúng khi phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phải đáp ứng điều kiện, quy định này là rất cần thiết và kịp thời, thể hiện rõ quan điểm của Chính phủ trong việc tăng cường giám sát những rủi ro trong hoạt động trái phiếu doanh nghiệp.
Vị chuyên gia cho biết, lĩnh vực trái phiếu doanh nghiệp vừa qua phát triển khá nóng, dẫn đến một số vấn đề bất cập. Việc đặt ra giới hạn nợ phải trả không vượt quá 5 lần vốn chủ sở hữu sẽ ngăn chặn tình trạng doanh nghiệp có năng lực tài chính yếu nhưng vẫn phát hành khối lượng trái phiếu lớn, tiềm ẩn nguy cơ mất khả năng thanh toán, như một số vụ án đã xảy ra gần đây.
“Việc siết điều kiện phát hành theo quy định mới sẽ giúp hạn chế rủi ro thanh toán trái phiếu với doanh nghiệp và nhà đầu tư; kiểm soát đòn bẩy tài chính, giảm thiểu tình trạng phát hành tràn lan, chỉ cho phép những tổ chức có nền tảng tài chính lành mạnh tiếp cận vốn qua kênh trái phiếu, từ đó tạo ra môi trường kinh doanh, đầu tư đa dạng, minh bạch và an toàn”, ông Đông nhận định.
Luật sư Nguyễn Sương – Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng cho biết, lần đầu tiên khái niệm chủ sở hữu hưởng lợi được đưa vào Luật Doanh nghiệp một cách chính thức, đồng nghĩa với việc doanh nghiệp không chỉ phải công khai ai là người đứng tên pháp lý, mà còn phải xác định rõ ai mới là người thực sự kiểm soát và hưởng lợi cuối cùng từ hoạt động của doanh nghiệp.
“Trên thực tế, có không ít trường hợp doanh nghiệp được điều hành, kiểm soát bởi những cá nhân, hoặc nhóm lợi ích đứng sau các pháp nhân trung gian, gây khó khăn cho việc đánh giá rủi ro, xử lý trách nhiệm khi có vi phạm xảy ra.
Chính sự thiếu minh bạch đó là một phần nguyên nhân dẫn đến những bất ổn trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp thời gian qua, khi nhiều đợt phát hành được thực hiện bởi các tổ chức có cấu trúc sở hữu phức tạp, khó truy vết người thực sự chịu trách nhiệm”, luật sư Nguyễn Sương cho biết.
Chia sẻ với báo chí, ông Tô Hoài Nam - Phó Chủ tịch Thường trực, kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, cho rằng việc xác định được đối tượng hưởng lợi sẽ gia tăng độ tin cậy của doanh nghiệp phát hành, giúp nhà đầu tư đánh giá đúng về rủi ro. Từ đó, góp phần ngăn chặn tình trạng thao túng, chiếm đoạt thông qua các công ty núp bóng hoặc sở hữu chéo - vấn đề mà Nhà nước đang nỗ lực ngăn chặn. Đây là tiền đề để xây dựng thị trường tài chính minh bạch trong bối cảnh nước ta hội nhập ngày càng sâu rộng và rất cần huy động vốn của các nhà đầu tư nước ngoài.
