Quốc hội thông qua mục tiêu đưa tỷ lệ nam nữ thanh niên được tư vấn, khám sức khỏe trước khi kết hôn đạt 90% vào năm 2030 và 95% năm 2035, coi đây là giải pháp “dự phòng cấp một” nâng cao chất lượng dân số.
Thông tin được đưa ra trong bối cảnh Quốc hội vừa phê duyệt chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về chăm sóc sức khỏe, dân số và phát triển giai đoạn 2026 - 2035 với tổng vốn 125.000 tỷ đồng.
Bác sĩ Mai Xuân Phương, nguyên Phó Vụ trưởng Vụ Truyền thông - Giáo dục, Tổng cục Dân số (nay là Cục Dân số, Bộ Y tế), nhận định hoạt động này giúp các cặp đôi chuẩn bị tâm lý và kiến thức thiết yếu cho đời sống vợ chồng.
Theo ông Phương, y học hiện đại cho phép phát hiện sớm, can thiệp kịp thời những bệnh lý tiềm ẩn, phòng tránh lây nhiễm qua đường tình dục và rà soát các bệnh di truyền như tan máu bẩm sinh (Thalassemia), máu khó đông, hội chứng Down... Khi nắm rõ tiền sử sức khỏe cha mẹ, bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ dự phòng hiệu quả cho thai nhi trước các nguy cơ giang mai, viêm gan B hay HIV. Đây là nền tảng quan trọng để xây dựng gia đình bền vững và sinh ra những đứa trẻ khỏe mạnh.
Tuy nhiên, thách thức lớn nằm ở việc thay đổi thói quen của người dân. Thực tế cho thấy tỷ lệ tiếp cận dịch vụ này hiện còn thấp và chênh lệch lớn giữa các vùng miền.
Nguyên nhân chính xuất phát từ tâm lý e ngại của giới trẻ hoặc thiếu sự đồng thuận giữa hai bên nam nữ. Luật Hôn nhân và Gia đình hiện hành chưa quy định bắt buộc khám sức khỏe trước kết hôn, khiến nhiều người chưa xem đây là bước chuẩn bị thiết yếu trong lộ trình xây dựng gia đình. Ngoài ra, sự thiếu liên kết giữa đơn vị tuyên truyền và cơ sở y tế, đặc biệt ở vùng sâu, vùng xa, cũng tạo rào cản lớn trong tiếp cận dịch vụ.
Để hiện thực hóa mục tiêu năm 2035, ông Phương đề xuất ngành y tế cần chuẩn hóa quy trình khám, tư vấn tại mọi tuyến, từ bệnh viện tỉnh đến trạm y tế xã và phòng khám tư nhân. Các cơ sở cần trang bị đầy đủ năng lực xét nghiệm, sàng lọc di truyền và tư vấn tâm lý. Chính quyền địa phương nên xem xét chính sách hỗ trợ tài chính, bảo hiểm y tế hoặc trợ giá dịch vụ để khuyến khích người dân tham gia.
