Song, bằng những nỗ lực sáng tạo dàn dựng tác phẩm mới trên sân khấu thời gian gần đây, các đạo diễn, nghệ sĩ Việt Nam đã thổi một làn gió mới, kéo khán giả đến gần hơn với nhạc kịch.
Làn gió mới
Thời gian vừa qua ngỡ tưởng sân khấu phải “án binh bất động” do đại dịch Covid-19 xuất hiện, song, giữa những khoảng lặng của dịch bệnh, một số nhà hát đã ra mắt những vở mới. Trong đó, đáng kể là sự xuất hiện của những vở nhạc kịch: “Những người khốn khổ” (Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam), “Tôi đọc báo sáng nay” (Nhà hát Ca múa nhạc Thăng Long), “Trại hoa vàng” (Nhà hát Tuổi trẻ)…
Điều bất ngờ hơn nữa, không chỉ là sự “điểm mặt đặt tên” mà những tác phẩm này đã ghi điểm thật sự, ngay cả với giới làm nghề. Đó là một “sự lạ”, và sự lạ ấy chỉ có thể cắt nghĩa bằng việc đam mê, dấn thân của những cá tính nghệ sĩ.
Trong vở nhạc “Tôi đọc báo sáng nay”, ekip thực hiện đã khôn khéo khai thác những câu chuyện của đời sống, vấn đề của xã hội. Từ chuyện tiền điện, vệ sinh môi trường, cho đến chống dịch Covid-19, lũ lụt ở miền Trung… Tác phẩm đã nhanh chóng thu hút khán giả trẻ quan tâm và thưởng thức.
Vở nhạc kịch “Trại hoa vàng” do đạo diễn NSƯT Ánh Tuyết thực hiện trên sân khấu Nhà hát Tuổi trẻ, được chuyển thể từ truyện dài cùng tên của nhà văn Nguyễn Nhật Ánh.
Vốn là fan hâm mộ của Nguyễn Nhật Ánh, đạo diễn Ánh Tuyết đã có những đồng cảm và đồng thời chị cũng xác định đối tượng vở diễn rõ ràng: Hướng tới những bạn trẻ đương thời vốn thích đọc tác phẩm của nhà văn “triệu bản”. Vì thế, chị cũng không quá lệ thuộc vào nội dung tác phẩm gốc, mà chủ động tìm một không gian mới cho vở nhạc kịch.
Một điểm sáng của bức tranh nhạc kịch trên sân khấu Việt thời gian qua đó là lần đầu tiên, vở nhạc kịch “Những người khốn khổ” (dựa trên tác phẩm văn học cùng tên của đại văn hào Victor Hugo) được Nhà hát Nhạc Vũ kịch Việt Nam đưa lên sân khấu.Vở diễn quy tụ một êkíp sáng tạo, sản xuất và các nghệ sĩ đến từ nhiều quốc gia khác nhau.
Trong đó có những cá tính được tôi luyện trong môi trường đào tạo, biểu diễn nghệ thuật tiêu biểu của thế giới như nghệ sĩ Trần Ly Ly, nhạc trưởng Đồng Quang Vinh, đạo diễn trẻ Triều Dương và biên đạo múa Linh An, chuyên ngành vũ đạo Broadway tại Mỹ…
Những đêm diễn “cháy vé” đã làm nên một hiện tượng hiếm hoi của sân khấu nhạc kịch, tạo một luồng gió mới, một khởi đầu nhiều hứa hẹn để nhà hát có thể tiếp tục chinh phục công chúng đương thời.
Chinh phục khán giả không khó!
Nhạc kịch, từ khi xuất hiện đến nay, vẫn luôn là một loại hình nghệ thuật không dành cho đại chúng. Điều đó đúng, ngay cả với nhiều nước trên thế giới. Ở Việt Nam, chúng ta đã có những vở nhạc kịnh có thể nói là kinh điển, như “Cô Sao”, “Người tạc tượng” của nhạc sĩ Đỗ Nhuận.
Chúng ta cũng có một Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam với nhiều thế hệ nghệ sĩ tài năng, trong đó không ít NSND, NSƯT. Song sân khấu nhạc kịch nhiều thập niên qua vẫn được cho rằng quá vắng lặng.
Lý giải điều nay, có nhiều góc nhìn khác nhau. Có thể thấy, một trong những nguyên nhân là vấn để kinh phí dàn dựng một vở nhạc kịch thường đòi hỏi đầu tư lớn hơn nhiều về cả công sức, tiền của và thời gian so với một vở kịch bình thường. Lý do ấy khiến cho nhiều đơn vị nghệ thuật, dù “có trong tay” nhiều nghệ sĩ tài năng, cũng không dám “mạo hiểm”.
Tất nhiên, cũng phải thừa nhận, dù chúng ta có những nghệ sĩ tài năng, nhưng khi động đến dàn dựng một vở nhạc kịch thì lại rất bị động, bởi ngoài vấn đề tài chính, còn những lo lắng về nhạc sĩ, biên đạo, đạo diễn, họa sĩ thiết kế trang phục, bản quyền, chuyển ngữ… Tiếp đó, công chúng của nhạc kịch ở Việt Nam chưa nhiều.
Nhưng điều đó không có nghĩa là chúng ta cứ ngồi chờ đợi. Câu chuyện phải xây dựng đội ngũ, gây dựng, “nuôi dưỡng” công chúng nhạc kịch bằng việc khiến họ yêu thích, giúp họ có kiến thức nhất định để cảm nhận, thưởng thức một vở nhạc kịch… cần phải được đặt ra. Nói cách khác, phải có kế hoạch, thậm chí là chiến lược.
Chính vì thế, bằng những vở nhạc kịch ra mắt công chúng thời gian gần đây, cho thấy nỗ lực đáng ghi nhận của nhiều nhà hát, nhiều nghệ sĩ. Như chia sẻ của NSƯT Trần Ly Ly - Giám đốc Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam, tổng đạo diễn và chỉ đạo nghệ thuật vở nhạc kịch “Những người khốn khổ” - chính chị cũng chuẩn bị tâm thế có thể phải “bán nhà” đề bù đắp vào những chi phí quá lớn khi bắt tay thực hiện vở nhạc kịch này.
Đó là chưa kể, khi bắt tay thực hiện vở nhạc kịch nổi tiếng này, thì cũng là lúc đại dịch Covid-19 bùng phát. Nhiều lúc các nghệ sĩ không thể gặp nhau để tập luyện mà phải tập online để “vỡ” bài. Sau khi dịch tạm lắng mới tập trung và miệt mài cả sáng, chiều, tối…
Trước đó, nhiều vở diễn kinh điển của thế giới đã được các nhà hát, đơn vị nghệ thuật ra mắt. Đơn cử như Nhà hát Giao hưởng Nhạc vũ kịch TP.HCM dàn dựng và duy trì biểu diễn vở nhạc kịch “Cây sáo thần” của V.A.Mozart từ năm 2014 đến nay, “Dế Mèn phiêu lưu ký” của Nhà hát Giao hưởng Nhạc vũ kịch TPHCM, “Tiên nga” của sân khấu Idecaf, “Chuyện tình nàng Giáng Hương” hay chùm tác phẩm “Tuyết Sài Gòn”, “Vũ nữ” của nhóm Buffalo; “Lọ Lem truyền kỳ” của sân khấu Trịnh Kim Chi, “Trót yêu” của sân khấu Thế giới trẻ…
Bên cạnh các đơn vị chuyên nghiệp, nhiều đạo diễn trẻ cũng tích cực tiếp cận loại hình nghệ thuật này, như đạo diễn trẻ Khắc Duy với vở “High School Musical & Chicago” (2014); hay Trung tâm Nghệ thuật Hanoi Arts for You với các vở nhạc kịch “Cô bé bán diêm”,“Matilda”... và sắp tới là dự án Witches (Phù thủy) chuyển thể từ tác phẩm của Roald Dahl, dự kiến ra mắt vào tháng 6/2021.
Tiềm năng phía trước
Một số ý kiến nhận định, nhạc kịch sẽ là hướng đi của sân khấu Việt trong thời gian tới. Theo nhạc sĩ Dương Cầm, đạo diễn “Tôi đọc báo sáng nay”, mặc dù được coi là thể loại mới với nhiều người nhưng tiềm năng nhạc kịch ở Việt Nam vẫn có.
Tuy nhiên, để thị trường đó ngày càng mở rộng thì cần phải làm những vở nhạc kịch gần gũi với đời sống, chuyển tải những câu chuyện mà khán giả có thể cảm nhận thấy mình trong đấy, từ đó sẽ dễ tiếp cận, đón nhận hơn.
Chính NSƯT Trần Ly Ly cũng thừa nhận, khi Việt hóa các vở nhạc kịch chị đã nhìn thấy tiềm năng. “Nếu không nhìn thấy tiềm năng thì tôi đã không bao giờ làm. Tôi nhìn thấy tiềm năng ngay khi chưa hề có dấu hiệu gì. Tôi nghĩ đó là con mắt nhìn cần có của một người đứng đầu.
Tất nhiên, trong quá trình mình làm không phải lúc nào mọi việc cũng suôn sẻ, trôi chảy như mình tính toán, dự liệu… nhưng nhìn thấy tiềm năng là vấn đề cơ bản để mình quyết tâm làm và có cơ sở thuyết phục các đồng sự cùng dấn thân, cống hiến cho nghệ thuật”, nghệ sĩ Trần Ly Ly chia sẻ.
Chính bởi thế, trong kế hoạch sắp tới, Nhà hát Nhạc vũ kịch Việt Nam sẽ tiếp tục mang đến cho công chúng những vở nhạc kịch hấp dẫn khác.
Đạo diễn Nguyễn Khắc Duy là người từng dàn dựng phiên bản chuyển ngữ của các vở nhạc kịch kinh điển của thế giới đồng thời theo đuổi nhạc kịch thuần Việt cũng có cái nhìn lạc quan. Anh cho rằng, “nhạc kịch không quá cao cấp và kén người thưởng thức như opera.
Nó hoàn toàn có thể ăn khách tại Việt Nam bởi tính giải trí cao. Và sự hưởng ứng nhiệt tình của khán giả trong thời gian qua cho thấy nhạc kịch có thể phát triển và “sống khỏe” tại Việt Nam, nếu đi đúng hướng và khai thác đúng cách”.
