Bệnh tim mạch đứng đầu
Càng ngày, các bệnh mạn tính không lây càng trở thành mối bận tâm đáng kể của con người, vì đây là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tại các nước nghèo, thu nhập thấp và trung bình, khoảng 80% trường hợp tử vong là do các bệnh không lây nhiễm gây ra.
Nhìn chung, trên thế giới các bệnh không lây cũng là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Mỗi năm, các bệnh không lây tước đoạt sinh mạng của khoảng 36 triệu người, chiếm đến 63% tổng số trường hợp tử vong chung.
Các bệnh không lây còn được gọi là NCDs. Đây là thuật ngữ viết tắt bằng tiếng Anh của chữ “Noncommunicable Diseases”.
Theo Viện Dân số, Sức khỏe và Phát triển Việt Nam: Các bệnh không lây tăng nhanh trong 2 thập kỷ qua và ngày càng trở thành gánh nặng cho xã hội. Dịch tễ học Việt Nam đang trải qua một thời kỳ chuyển biến mạnh mẽ.
Điều này được cắt nghĩa do sự gia tăng của tuổi thọ và thời gian “phơi nhiễm” của các bệnh không lây kéo dài. Điển hình trong nhóm các bệnh không lây bệnh lý tim mạch. Hiện nay, bệnh tim mạch là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu và chiếm khoảng 1/5 gánh nặng bệnh tật ở ViệtNam.
Thống kê của Bộ Y tế năm 2006 cho thấy: Tỷ lệ mắc các bệnh không lây là 62% và các bệnh lây là 24%, nghĩa là cao hơn khoảng 2,6 lần. Trên thế giới, các bệnh mạn tính không lây chiếm khoảng 46% gánh nặng bệnh tật. Hoa Kỳ ước tính đến năm 2050, số tàn tật do các bệnh mạn tính không lây thường gặp tăng ít nhất 300%.
Theo niên giám thống kê năm 2011, ở Việt Nam tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm cao gấp 2,4 lần tỷ lệ mắc các bệnh lây nhiễm. Số tử vong do các bệnh không lây nhiễm cao gấp 4 lần do các bệnh lây nhiễm, chiếm tỷ lệ 67,30%.
 |
| Biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường. |
Lối sống thiếu lành mạnh là nguyên nhân chính
Nhìn chung, dưới tác động của đô thị hóa, toàn cầu hóa và sự phát triển kinh tế của nhiều quốc gia trong những thập niên gần đây, một bộ phận không nhỏ trong xã hội có lối sống thiếu lành mạnh, sử dụng nhiều bia rượu và thuốc lá, ăn uống không hợp lý, bệnh béo phì phát triển nhanh, vận động thể lực ít.
Tất cả đều là yếu tố nguy cơ dẫn đến tỷ lệ mắc các bệnh không lây nhiễm tăng cao và trở thành sự đối mặt đáng lo ngại của nhiều quốc gia và toàn cầu. Nó gióng lên một hồi chuông cảnh báo khiến cho chính phủ của nhiều nước phải xắn tay vào cuộc, trong đó có Việt Nam với các chương trình tiêu biểu như tầm soát các bệnh ung thư, kiểm soát các bệnh đái tháo đường, tăng huyết áp, rối loạn tâm thần, hen phế quản và các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD)…
Từ năm 1999 đến nay, các bệnh này đang dần trở thành các bệnh trong chương trình mục tiêu y tế quốc gia.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO/OMS), khoảng 40% các trường hợp ung thư và 80% các bệnh tim mạch, đái đường, đột quỵ có thể phòng ngừa được nhờ không sử dụng bia rượu, ăn uống hợp lý, tránh bị béo phì và thường xuyên thể dục thể thao rèn luyện thân thể.
Thế nào là bệnh mạn tính?
Khái niệm bệnh mạn tính dùng để chỉ các trường hợp bệnh tiến triển kéo dài hoặc thường xuyên tái phát. Thời gian mắc bệnh từ 3 tháng trở lên. Đây là các bệnh không thể chữa khỏi hoàn toàn, không thể tự biến mất và cũng không có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu, như là chủng ngừa bằng vắc xin.
Bệnh mạn tính đa số không do nhiễm khuẩn, do đó không có khả năng truyền từ người nọ sang người kia, nên được gọi là bệnh mạn tính không lây.
Phân nhóm các bệnh mạn tính không lây thường gặp:
- Nhóm bệnh tim mạch: Tăng huyết áp, tai biến mạch máu não, suy tim, thiếu máu cơ tim...
- Nhóm bệnh hô hấp: Hen, khí phế thủng, viêm phế quản mạn, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính.
- Nhóm bệnh tâm thần kinh: Sa sút trí tuệ, bệnh Alzheimer, trầm cảm…
- Nhóm bệnh nội tiết: Đái tháo đường, béo phì…
- Nhóm bệnh tự miễn: Lupus ban đỏ, viêm loét đại tràng, viêm gan mạn tự miễn.
- Nhóm bệnh xương khớp: Loãng xương, thoái hóa khớp, viêm khớp dạng thấp, bệnh gút…
- Các bệnh mạn tính không lây khác: Suy thận mạn, ung thư, viêm gan mạn do thuốc, hội chứng mệt mỏi mạn tính…
Mỗi năm, nhồi máu cơ tim lấy đi mạng sống của 7,2 triệu người, tai biến mạch máu não 5,5 triệu người, tăng huyết áp và các bệnh tim mạch khác 3,9 triệu người. Số người mắc bệnh đái tháo đường là 177 triệu người, nhưng 2/3 “tập trung” ở những nước đang phát triển. Khoảng 1 tỷ người có nguy cơ vượt qua vạch chuẩn cân nặng và ít nhất 300 triệu người đang bị béo phì.
Tại Hoa Kỳ, kể từ độ tuổi 65, khoảng 75% có ít nhất 1 bệnh mạn tính không lây và khoảng 50% có ít nhất 2 bệnh mạn tính không lây. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (2002), các bệnh béo phì, uống rượu, hút thuốc lá, tăng huyết áp và rối loạn mỡ máu là nguyên nhân hàng đầu gây ra các bệnh mạn tính không lây thường gặp.
Nguyên tắc điều trị
Dùng thuốc hằng ngày, chữa trị lâu dài nhằm cải thiện chất lượng sống và hạn chế biến chứng. Kết hợp giữa việc dùng thuốc với phục hồi chức năng và thay đổi hành vi, lối sống bất lợi cho cơ thể. Tuân thủ phác đồ điều trị, tái khám định kỳ cần phải được thực hiện một cách nghiêm túc.
Phương pháp phòng bệnh chung
Các chuyên gia cho rằng có đến 90% bệnh nhân đái tháo đường, 80% bệnh mạch vành và 1/3 bệnh ung thư có thể tránh mắc phải nhờ thực hiện các biện pháp sau đây:
- Tăng cường vận động và thể dục thể thao rèn luyện cơ thể, duy trì cân nặng chuẩn.
- Ăn nhiều rau và trái cây, giảm mỡ, muối, đường, ăn dầu thực vật chưa bão hòa tốt hơn mỡ động vật bão hòa.
- Giảm hoặc bỏ bia, rượu, thuốc lá.
- Khám sàng lọc các bệnh ung thư vú, ung thư đại tràng, ung thư tuyến tiền liệt…
- Điều trị sớm và tích cực các bệnh lý có liên quan ngay khi phát hiện để tránh các hậu quả phiền phức do biến chứng gây ra.
