Xây dựng mô hình du lịch cộng đồng gắn với xóa đói giảm nghèo không chỉ thúc đẩy phát triển du lịch bền vững, bảo tồn các giá trị văn hóa mà còn góp phần cải thiện đời sống cho đồng bào người dân tộc thiểu số.
Bảo tồn giá trị văn hóa
Phú Lương được biết đến là huyện miền núi phía Bắc của tỉnh Thái Nguyên, mảnh đất giàu truyền thống văn hóa, địa danh cách mạng, an toàn khu trong kháng chiến chống thực dân Pháp, cửa ngõ ATK Định Hóa. Huyện Phú Lương được thiên nhiên ưu đãi với nhiều cảnh quan thiên nhiên đẹp, nhiều hồ nước lớn, sản phẩm chè xanh chất lượng đem lại giá trị cao, đặc biệt Phú Lương có nhiều di sản văn hóa bao gồm cả di tích lịch sử và di sản văn hóa phi vật thể.
Hiện nay, Phú Lương có 18 di tích được công nhận xếp hạng (04 di tích cấp quốc gia, 14 di tích cấp tỉnh), 06 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia và 94 di tích nằm trong danh mục kiểm kê – di tích lịch sử văn hóa. Với hệ thống văn hóa vật thể, phi vật thể phong phú, đa dạng và các phong tục tập quán đặc sắc, Phú Lương đang trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong hành trình khám phá núi rừng Đông Bắc.
Đây cũng chính là một tiềm năng dồi dào để du lịch cộng đồng, phát triển văn hóa, trở thành nguồn lực quan trọng trong phát triển kinh tế - xã hội của địa phương. Nhận thức được điều này, những năm qua, huyện đã triển khai đồng bộ công tác về bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa. Trong đó, tiêu biểu là dự án “Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Sán Chay gắn với phát triển du lịch cộng đồng” tại xóm Đồng Tâm, xã Tức Tranh.
 |
| Nghệ thuật trình diễn dân gian mang đậm tính tâm linh trong lễ hội Cầu mùa của người Sán Chay tại xóm Đồng Tâm, xã Tức Tranh |
Dự án được triển khai từ năm 2017 với tổng kinh phí hơn 2,3 tỷ đồng gồm nhiều hoạt động bảo tồn các di sản văn hóa phi vật thể, vật thể như: Di tích lịch sử cấp tỉnh Đình làng và rừng Trò Đồng Tâm, nghi lễ trong Lễ hội Cầu mùa của người Sán Chay, chữ viết của người Sán Chay, Múa Tắc xình, hát Sấng cọ… Đồng thời, dự án còn xây dựng, phát triển các vùng chè đặc sản, các nương chè đẹp, vùng sản xuất chè an toàn để du khách tham quan và trải nghiệm.
Ông Hầu Văn Nhân, trưởng xóm Đồng Tâm, xã Tức Tranh cho biết: Ngày nay, xu hướng đi du lịch của người dân cũng đã có sự thay đổi, khi đến một địa điểm ngoài chiêm ngưỡng các danh lam thắng cảnh, họ còn muốn khám phá, trải nghiệm những nét văn hóa đặc sắc riêng của vùng đất đó.
Đến với quần thể du lịch cộng đồng tại xóm Đồng Tâm, xã Tức Tranh du khách sẽ được hòa mình vào nghệ thuật trình diễn dân gian mang đậm tính tâm linh trong lễ hội Cầu mùa, hát Sấng Cọ hay các chương trình ca ngợi Đảng, Bác Hồ, quê hương đất nước, đất và người Thái Nguyên; cách pha trà, thưởng trà…trong một không gian văn hóa đầy màu sắc, đậm đà bản sắc dân tộc của đồng bào dân tộc Sán Chay.
Nâng cao sinh kế cho người dân
Không chỉ góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, mô hình du lịch cộng đồng còn đóng vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương, tăng thu nhập cho người dân và giảm nghèo bền vững.
Nếu trước đây, đa số đồng bào người dân tộc Sán Chay ở Đồng Tâm là hộ nghèo, cận nghèo từ khi bắt tay vào làm du lịch kinh tế đã cải thiện rõ rệt. Đến nay, thu nhập bình quân năm 2020 đạt 55,5 triệu đồng/người/năm, xóm Đồng Tâm cũng được công nhận xóm nông thôn mới kiểu mẫu vào tháng 4/2022.
Ông Trần Văn Hải, Giám đốc HTX dịch vụ du lịch tổng hợp xóm Đồng Tâm, là một trong những người đi đầu xây dựng mô hình du lịch cộng đồng tại xóm Đồng Tâm, xã Tức Tranh chia sẻ: Chính nhờ vào việc phát triển du lịch cộng đồng, kết hợp với trồng chè và phát triển kinh tế đồi rừng, thời gian qua gia đình đã có một nguồn thu nhập ổn định, xây dựng 02 nhà sàn phục vụ khách du lịch với kinh phí trên 1 tỷ đồng (đảm bảo các điều kiện cần thiết về ăn, nghỉ qua đêm) và đã đón tiếp nhiều đoàn khách tới trải nghiệm du lịch cộng đồng tại địa phương.
 |
| Phú Lương đang dần trở thành điểm đến hấp dẫn du khách trong hành trình khám phá núi rừng Đông Bắc |
Hợp tác xã du lịch cộng đồng xóm Đồng Tâm do ông Hải làm giám đốc hiện có 13 nhà sàn đón khách du lịch, trong đó có 07 nhà sàn có thể đón khách, đảm bảo lưu trú cho khách, an toàn, sạch sẽ không gian thoáng mát, có khu chế biến chè rất thuận lợi cho du khách tham quan trải nghiệm. Câu lạc bộ Múa Tắc xình, Câu lạc bộ hát Sấng Cọ xóm Đồng Tâm có 50 hội viên sẵn sàng phục vụ du khách khi có nhu cầu.
Bà Nguyễn Thúy Hằng, Phó Chủ tịch UBND huyện Phú Lương khẳng định: Du lịch cộng đồng bước đầu đã và đang được coi là loại hình du lịch mang lại nhiều lợi ích phát triển kinh tế cho người dân địa phương. Để khai thác tiềm năng du lịch cộng đồng, HĐND huyện Phú Lương đã ban hành Nghị quyết số 92/NQ-HĐND ngày 28/4/2017 về phát triển du lịch giai đoạn 2017-2020, định hướng đến năm 2025. Nội dung nêu rõ quan điểm, mục tiêu của dự án đó là bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa phi vật thể quốc gia Múa Tắc Xình và hát Sấng Cọ của người Sán Chay, góp phần phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội ở địa phương và tăng thu nhập cho người dân, giảm nghèo bền vững, nâng cao năng lực tổ chức kinh doanh cho cộng đồng.
Đồng thời, làm thay đổi diện mạo làng quê, đời sống người dân không ngừng được cải thiện, nâng cao cơ cấu lao động, ngành nghề sản xuất từng bước chuyển dịch và mô hình còn lưu giữ, phát huy giá trị văn hóa truyền thống, bảo tồn những di sản có giá trị đặc biệt của cộng đồng người dân tộc Sán Chay.
