Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025: Dấu ấn của Chương trình mới

Đối sánh phổ điểm 9 môn thi

Những thay đổi trong định hướng, cấu trúc và cách ra đề đã thể hiện rõ qua phổ điểm các môn thi, phản ánh mức độ phân hóa và xu hướng đổi mới giáo dục.

Toán học: Đây là môn tạo nhiều thử thách với học sinh trung bình. Phổ điểm năm 2025 thay đổi rõ rệt: Điểm trung bình giảm từ 6,45 còn 4,78, trung vị từ 6,8 xuống 4,6. Tỷ lệ dưới trung bình tăng vọt lên 56,4% (so với 17,5% năm 2024), nhưng số thí sinh đạt điểm 10 lại tăng mạnh lên 513 em. Điều này cho thấy đề thi tăng tính thực tiễn và phân hóa tốt, nhưng cũng đặt ra yêu cầu cấp thiết trong dạy học toán theo hướng bền vững, tránh hình thức.

Ngữ văn: Giữ ổn định trong đổi mới. Dù điểm trung bình giảm nhẹ từ 7,23 xuống 7,0 và tỷ lệ đạt ≥7 điểm giảm xuống 59,6%, phổ điểm vẫn ổn định. Đề thi sử dụng ngữ liệu ngoài sách giáo khoa, tăng yêu cầu lập luận và tư duy, giúp hạn chế học thuộc văn mẫu. Dù không có điểm 10, nhiều em đạt 9,75 điểm cho thấy học sinh dần thích ứng với cách đánh giá mới.

Tiếng Anh: Tuy là môn tự chọn, Tiếng Anh vẫn giữ sức hút khi có 30,19% học sinh đăng ký thi. Điểm trung bình giảm nhẹ từ 5,51 xuống 5,38; tỷ lệ ≥7 điểm giảm xuống còn 15,1%, trong khi 38,2% dưới trung bình. Đề thi dài, sử dụng nhiều ngữ liệu thực tế, đánh giá sát năng lực sử dụng ngôn ngữ, nhưng cũng cho thấy cần cải thiện dạy học ngoại ngữ ở phổ thông. Phổ điểm môn Tiếng Anh phân bố chuẩn, theo các chuyên gia giáo dục là “rất đẹp”, không còn 2 đỉnh như các năm trước.

Vật lý: Chất lượng được cải thiện rõ rệt. Điểm trung bình tăng từ 6,67 lên 6,99; tỷ lệ dưới 5 điểm giảm còn 9,8%. Số thí sinh đạt điểm 10 tăng mạnh từ 55 lên 3.929 em. Đề thi phát huy được năng lực học sinh khá - giỏi và vẫn giữ tính phân loại tốt, phản ánh hiệu quả của hướng dạy học mới.

Hóa học: Có dấu hiệu giảm sức hút. Điểm trung bình giảm từ 6,68 xuống 6,06; tỷ lệ đạt ≥7 điểm chỉ còn 33,7%, trong khi gần 30% dưới 5 điểm. Số điểm 10 giảm gần một nửa (từ 1.287 còn 625). Lượng học sinh chọn thi giảm mạnh, từ hơn 32% xuống còn 20,6%. Điều này cho thấy cần đổi mới phương pháp dạy học để Hóa học trở nên gần gũi, hấp dẫn hơn.

Sinh học: Mất cân đối giữa định hướng và năng lực. Dù chỉ 6% học sinh chọn thi, điểm trung bình vẫn giảm còn 5,78; dưới 5 điểm chiếm 32,4%, và chỉ 25,1% đạt ≥7 điểm. Dù số điểm 10 tăng nhẹ, phổ điểm phản ánh việc chọn môn chưa phù hợp với năng lực - đặt ra yêu cầu tăng cường tư vấn hướng nghiệp và tổ hợp phù hợp.

Lịch sử: Vẫn là môn tự chọn có sức hút cao nhất (41,3%). Phổ điểm ổn định: Điểm trung bình giữ ở mức 6,52, tỷ lệ ≥7 điểm giảm còn 25,15%. Tuy số điểm 10 giảm, nhưng tỷ lệ trên 1.000 thí sinh lại tăng nhẹ. Đề thi phân hóa rõ hơn, khẳng định vị thế của Lịch sử trong nhóm môn xã hội.

Địa lý: Dù điểm trung bình giảm từ 7,19 còn 6,63, số điểm 10 lại tăng gấp đôi (từ 3.175 lên 6.907). Trung vị giảm nhẹ, tỷ lệ ≥7 điểm còn 45,3%, nhưng đề thi có phần “mở”, khuyến khích tư duy thực tiễn. Địa lý vẫn là môn tự chọn có số lượng thí sinh cao thứ hai (40,9%), cho thấy sức hút ổn định.

Giáo dục Kinh tế - Pháp luật: Không còn “mưa” điểm cao. Số lượng dự thi giảm mạnh - còn 21,15% so với hơn 50% năm 2024. Điểm trung bình giảm từ 8,16 còn 7,69, nhưng không có thí sinh bị điểm liệt. Dù tỷ lệ đạt ≥7 điểm vẫn cao (78,1%), phổ điểm cho thấy đề thi đã được thiết kế phân hóa tốt hơn, sàng lọc hiệu quả mà không gây áp lực.

Phổ điểm các môn mới lần đầu thi tốt nghiệp

Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 có 3 môn thi mới: Tin học, Công nghệ nông nghiệp và Công nghệ công nghiệp. Dù số lượng thí sinh còn ít nhưng bước đầu cho thấy tín hiệu tích cực.

Tin học có 7.602 thí sinh (0,65%) dự thi, điểm trung bình 6,78, trung vị 6,75. Phổ điểm phân hóa tốt: 47,6% đạt từ 7 trở lên, chỉ 11,2% dưới 5 và không có điểm liệt. Có 60 thí sinh đạt điểm 10, cho thấy đề thi hợp lý, vừa sức, mở ra triển vọng phát triển cho môn học.

Công nghệ nông nghiệp có điểm trung bình cao nhất (7,72), trung vị 7,75, độ lệch chuẩn thấp (1,17), với 78,4% đạt từ 7 điểm trở lên, chỉ 2,15% dưới 5 và không có điểm liệt. Có 101 thí sinh đạt điểm 10. Tuy nhiên, số lượng dự thi còn ít (1,89%), cần được tăng cường định hướng trong nhà trường.

Môn Công nghệ công nghiệp có phổ điểm thấp hơn: Điểm trung bình 5,79, trung vị 5,6, chỉ 25,6% đạt từ 7 trở lên và 34% dưới 5. Dù không có điểm liệt, chỉ có 4 em đạt điểm 10. Độ lệch chuẩn cao (1,54) phản ánh sự phân hóa lớn, cho thấy cần nâng cao chất lượng dạy - học và định hướng rõ hơn để phát triển nguồn nhân lực cho lĩnh vực công nghiệp.

Đề thi phân hóa tốt, học sinh giỏi có cơ hội tỏa sáng

Kỳ thi tốt nghiệp THPT 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng từ đánh giá kiến thức sang đánh giá năng lực, thể hiện rõ qua phổ điểm các môn.

Môn Toán là ví dụ nổi bật: Dù điểm trung bình giảm mạnh, có tới 513 thí sinh đạt điểm 10, cho thấy đề thi phân hóa tốt, giúp học sinh giỏi thể hiện năng lực. Môn Ngữ văn tuy điểm trung bình giảm nhẹ nhưng phổ điểm ổn định, nhiều em đạt 9,25 - 9,75 điểm. Đề thi đổi mới, sử dụng ngữ liệu ngoài sách giáo khoa, yêu cầu tư duy và lập luận chặt chẽ.

Tin học lần đầu được tổ chức đã có khởi đầu khả quan: Điểm trung bình 6,78; gần 48% đạt từ 7 điểm trở lên; không có điểm liệt; 60 thí sinh đạt điểm 10. Đề thi được đánh giá vừa sức, có tính phân loại, không đánh đố.

Một số môn khác như Vật lý (điểm trung bình tăng, số điểm 10 gấp 71 lần), Công nghệ nông nghiệp (trung bình 7,72; gần 80% đạt từ 7 trở lên), Địa lý (số điểm 10 tăng gấp đôi)… cho thấy đề thi được xây dựng khoa học, sát năng lực và hỗ trợ đổi mới dạy - học.

Đề thi năm 2025 khó hơn, phân hóa cao hơn nhằm đáp ứng mục tiêu kép: Xét tốt nghiệp và xét tuyển đại học. Dù nhiều môn có điểm trung bình giảm, nhưng số điểm 10 tăng từ 10.878 (năm 2024) lên 15.331 (năm 2025). Cấu trúc đề hợp lý: Phần cơ bản cho học sinh trung bình, phần nâng cao để phân loại. Nhờ đó, đề vừa đại trà vừa phát hiện học sinh xuất sắc. Cả nước có 9 thí sinh đạt điểm tuyệt đối 30/30 ở các tổ hợp và 2 thủ khoa có tổng điểm 4 môn thi đạt 39/40 điểm, qua đó khẳng định tinh thần tự học và định hướng phát triển con người.

Mức độ khó cao gây áp lực, nhiều môn mất dần sức hút

Dù có nhiều chuyển biến tích cực, kỳ thi năm 2025 còn bộc lộ hạn chế. Trước hết là mức độ khó tăng nhanh, khiến nhiều học sinh bị “hụt hơi”. Môn Toán có tới 56,4% thí sinh dưới điểm trung bình - tức hơn 650.000 em. Đặc biệt, số thí sinh bị điểm ≤1 tăng đột biến từ 76 em lên 777. Sinh học có tới 32,4% bài thi dưới 5 điểm, tăng mạnh so với mức 13,4% năm 2024; Hóa học chứng kiến tỷ lệ điểm dưới trung bình gần gấp đôi, từ 15,8% lên 30%.

Tiếng Anh dù không còn bắt buộc và chỉ còn 30% học sinh dự thi, nhưng điểm trung bình vẫn giảm nhẹ, tỷ lệ từ 7 trở lên giảm mạnh (25,2% còn 15,1%) và số điểm 10 chỉ còn 141 - bằng 1/4 năm trước. Điều này cho thấy đề thi không dễ, dù đã “chọn lọc” đối tượng dự thi.

Đáng lo hơn, nhiều môn đang mất dần sức hút: Số thí sinh thi Hóa học giảm từ 32,47% còn 20,61%; Sinh học giảm gần 5 lần, từ 342.000 xuống 70.000; Công nghệ Công nghiệp chỉ có 2.290 thí sinh, chiếm 0,2% toàn quốc. Các môn này đều có phổ điểm thấp, chưa tạo được niềm tin với người học. Ngay cả môn Địa lý, vốn thuộc tổ hợp xã hội, cũng có điểm trung bình giảm mạnh, tỷ lệ dưới 5 điểm tăng từ 4,37% lên 18,69%, cho thấy môn xã hội cũng khó hơn.

Những nguyên nhân chính dẫn đến thay đổi phổ điểm

Thứ nhất, đề thi tốt nghiệp THPT năm 2025 chuyển hướng theo Chương trình GDPT 2018 lần đầu áp dụng cho lớp 12, dù vẫn nằm trong vùng giao thoa với chương trình cũ. Nhiều môn đã thể hiện rõ cách tiếp cận mới: Tăng câu hỏi thực tiễn, chú trọng năng lực vận dụng, giảm học thuộc. Sự thay đổi này tạo ra khác biệt đáng kể về phổ điểm, đặc biệt ở môn Toán và Tiếng Anh.

Thứ hai, phổ điểm chịu ảnh hưởng từ đối tượng dự thi. Việc ngoại ngữ không còn bắt buộc khiến chỉ học sinh khá giỏi mới chọn thi, kéo theo phổ điểm đẹp hơn, không còn 2 đỉnh. Ngoài ra, một số thí sinh “ngộ nhận” năng lực khi chọn môn, trong khi nhà trường và giáo viên chưa tư vấn hiệu quả để định hướng đúng năng lực.

Thứ ba, đề thi có điều chỉnh chiến lược. Môn Lịch sử năm 2025 dễ hơn như một bước “dò đường” khi môn này trở thành môn học bắt buộc. Dù giúp nâng điểm, điều này làm giảm khả năng phân loại thí sinh. Cần sớm trở lại lộ trình nâng cao chất lượng môn học.

Thứ tư, thời gian học chương trình mới còn ngắn. Học sinh chỉ học Chương trình GDPT 2018 trong 3 năm (lớp 10 - 12), trong khi nhiều môn thi vẫn kế thừa cấu trúc cũ, khiến giáo viên và học sinh gặp khó khăn trong xác định trọng tâm ôn tập, ảnh hưởng đến phổ điểm.

Giải pháp cho kỳ thi 2026 và những năm tiếp theo

Thứ nhất, cần sớm công bố định hướng đề thi theo Chương trình GDPT 2018. Để tránh nhiễu thông tin, Bộ GD&ĐT nên ban hành khung năng lực cụ thể cho từng môn và công bố đề minh họa sát định hướng đánh giá năng lực, giúp giáo viên, học sinh có kế hoạch dạy - học phù hợp từ đầu năm.

Thứ hai, phải đảm bảo tính phân hóa nhưng không gây sốc. Như môn Toán năm 2025 cho thấy, tăng độ khó cần đi kèm phân hóa rõ ràng, có lộ trình, đồng thời giữ lại phần nội dung “dễ thở” để học sinh trung bình - yếu vẫn đạt điểm tốt nghiệp.

Thứ ba, cần rà soát đề thi các môn Giáo dục kinh tế và pháp luật, Lịch sử. Cần thêm câu hỏi tình huống, yêu cầu phân tích - đánh giá để hạn chế học vẹt, học tủ.

Thứ tư, nên đổi mới thi ngoại ngữ theo hướng tích hợp bốn kỹ năng: Nghe, nói, đọc, viết thay vì chỉ kiểm tra trắc nghiệm đọc - ngữ pháp. Có thể tổ chức thi hai vòng như một số địa phương đề xuất, hoặc sử dụng chứng chỉ chuẩn hóa nếu có hệ thống kiểm định nghiêm ngặt.

Thứ năm, cần xây dựng hệ thống phân tích phổ điểm thông minh. Dù Bộ GD&ĐT đã công bố phổ điểm và các chỉ số thống kê, vẫn cần đầu tư hệ thống dữ liệu học thuật để phân tích sâu hơn theo vùng, giới tính, loại hình trường… từ đó hỗ trợ chính sách công bằng, chính xác.

Thứ sáu, cần đa dạng hóa hình thức đánh giá học sinh. Kỳ thi tốt nghiệp chỉ là một phần. Cần mở rộng đánh giá diện rộng như PISA nội bộ, khảo sát định kỳ (5 năm, 3 năm), kết hợp học bạ số hóa, phỏng vấn, sản phẩm học tập… để xây dựng hệ thống đánh giá toàn diện và nhân văn.

Kỳ thi 2025 đã mở ra cánh cửa học thật, thi thật. Nhưng để cánh cửa ấy thực sự rộng mở, cần có điều chỉnh kịp thời, đồng hành liên tục từ chính sách đến nhà trường.