Nền tảng khởi nghiệp từ học đường

Đây cũng là bước đi quan trọng nhằm hình thành văn hóa khởi nghiệp và tinh thần học tập suốt đời ngay trong môi trường nhà trường.

Nối tiếp thành công của Đề án 1665

Theo dự thảo Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp giai đoạn 2026 - 2035”, đến năm 2030, 90% sinh viên các cơ sở giáo dục đại học, 75% học sinh, sinh viên các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, 25% học sinh THPT, 15% học sinh THCS và 10% học sinh tiểu học sẽ được đào tạo về quản lý tài chính, đổi mới sáng tạo, khởi nghiệp, kỹ năng số và trí tuệ nhân tạo. Cùng đó, các em được định hướng và tư vấn nghề nghiệp trước khi chuyển cấp hoặc trước khi tốt nghiệp.

Một trong những mục tiêu đáng chú ý của đề án là 70% sinh viên đại học và 50% học sinh, sinh viên cơ sở giáo dục nghề nghiệp tham gia ít nhất một dự án khởi nghiệp trước khi ra trường. Với phổ thông, khoảng 35% học sinh lớp 11 được kỳ vọng có cơ hội tham gia một dự án hoặc phát triển ý tưởng sáng tạo mang lại giá trị cho cộng đồng, đồng thời được nhà trường ghi nhận.

Bên cạnh đó, đề án đặt ra yêu cầu xây dựng bộ máy hỗ trợ khởi nghiệp tại các cơ sở đào tạo, trong đó ít nhất 90% trường đại học và 70% trường nghề sẽ thành lập bộ phận chuyên trách. Khoảng 85% cơ sở đào tạo dự kiến đưa môn học hoặc chủ đề khởi nghiệp vào chương trình, trong khi 50% cơ sở giáo dục phổ thông tổ chức các hoạt động truyền thụ tinh thần khởi nghiệp.

Các môn Công nghệ, Tin học, Hoạt động trải nghiệm - hướng nghiệp sẽ được lồng ghép nội dung khởi nghiệp sáng tạo. Dự thảo còn nhấn mạnh đến nguồn nhân lực hỗ trợ với mục tiêu 70% cơ sở đào tạo và 50% trường phổ thông có cán bộ tư vấn khởi nghiệp, theo chuẩn một cán bộ cho 500 sinh viên đại học và một cán bộ cho 800 học sinh phổ thông.

Theo báo cáo của Vụ Học sinh, sinh viên (Bộ GD&ĐT), những năm qua, được sự quan tâm của Đảng, Nhà nước cùng các bộ, ngành Trung ương, hoạt động khởi nghiệp đổi mới sáng tạo ở Việt Nam đã có những bước tiến quan trọng, hệ sinh thái khởi nghiệp luôn nằm ở thứ hạng cao trong khu vực.

Một dấu mốc nổi bật là ngày 30/10/2017, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 1665/QĐ-TTg phê duyệt Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp đến năm 2025” (Đề án 1665). Sau hơn 7 năm triển khai, đề án đã mang lại nhiều kết quả tích cực, tạo sức lan tỏa mạnh mẽ trong toàn hệ thống giáo dục.

Hiện nay, có hơn 200 trường đại học, viện nghiên cứu, gần 300 cơ sở giáo dục và hầu hết trường phổ thông đã tổ chức triển khai các hoạt động khởi nghiệp, đổi mới sáng tạo. Nhiều cơ sở giáo dục đại học đã xây dựng được vườn ươm, trung tâm, câu lạc bộ hỗ trợ khởi nghiệp; trong khi đó, nhiều doanh nghiệp, tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước tích cực tham gia đóng góp nguồn lực cho hệ sinh thái khởi nghiệp trong nhà trường.

Đề án 1665 đã cơ bản hoàn thành mục tiêu ban đầu là thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trong học sinh, sinh viên, đồng thời trang bị cho các em kiến thức và kỹ năng cần thiết để khởi nghiệp ngay trong thời gian học tập tại trường. Việc xây dựng Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp giai đoạn 2026 - 2035” nhằm nối tiếp, kế thừa và phát huy thành công của Đề án 1665 trong giai đoạn mới.

Gắn với chiến lược giáo dục

Tại Hội thảo góp ý dự thảo Đề án “Hỗ trợ học sinh, sinh viên khởi nghiệp giai đoạn 2026 - 2035” được tổ chức tại TPHCM mới đây, nhiều ý kiến thống nhất cao với dự thảo đề án, đánh giá đây là kế hoạch công phu, có tầm nhìn và trở thành động lực quan trọng thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp trong thế hệ trẻ.

TS Trần Đình Lý - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Nông Lâm TPHCM cho rằng, điểm đột phá của đề án nằm ở đổi mới cơ chế và tư duy giáo dục. Ông nhấn mạnh việc chuyển từ mục tiêu đào tạo để cung ứng nhân lực sang phát triển con người như trung tâm sáng tạo và dẫn dắt tăng trưởng là bước đi then chốt, góp phần hình thành văn hóa khởi nghiệp và tinh thần học tập suốt đời trong môi trường giáo dục.

TS Lý cũng lưu ý đề án cần gắn kết chặt chẽ hơn với Chiến lược phát triển giáo dục đến năm 2030, tầm nhìn 2045, đồng thời đặt khởi nghiệp trong bối cảnh các xu thế lớn như kinh tế xanh, chuyển đổi số và kinh tế tuần hoàn. Để tăng tính nhân văn và giá trị xã hội, ông đề nghị phải có chính sách thu hẹp khoảng cách vùng miền, đặc biệt quan tâm đến học sinh, sinh viên ở vùng khó khăn và đồng bào dân tộc thiểu số.

Ở góc nhìn khác, TS Trần Thanh Thy - Giám đốc Trung tâm Khởi nghiệp Đổi mới sáng tạo, Trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Vĩnh Long, nhận định trong bối cảnh hội nhập quốc tế, việc gắn đào tạo với khởi nghiệp đổi mới sáng tạo và chuyển giao công nghệ là yêu cầu cấp thiết để tạo động lực phát triển nhanh và bền vững.

Bà cho rằng, để nuôi dưỡng tinh thần khởi nghiệp đổi mới sáng tạo trong học sinh, sinh viên, cần triển khai đồng bộ các giải pháp từ hoàn thiện chính sách, xây dựng cơ chế gắn kết chặt chẽ giữa trường đại học và doanh nghiệp, cho đến tăng cường chi phí hỗ trợ nghiên cứu, phát triển công nghệ và khởi nghiệp ngay trong nhà trường.

Cần có cơ chế linh hoạt

TS Dương Thị Thùy Vân - Giám đốc Trung tâm Đổi mới Sáng tạo và Chuyển giao Khoa học Công nghệ - Trường Đại học Tôn Đức Thắng, nhấn mạnh: Đề án giai đoạn 2026 - 2030 có thể trở thành cú hích quan trọng, tạo ra bước nhảy vọt về chất cho hệ sinh thái khởi nghiệp trong giáo dục.

Tuy nhiên, dẫn báo cáo tổng kết của Bộ GD&ĐT, TS Vân chỉ ra nhiều điểm nghẽn trong công tác phát triển khởi nghiệp ở cơ sở giáo dục. Đó là việc thiếu chính sách đột phá về tài chính, cơ sở vật chất chuyên biệt còn hạn chế, đội ngũ hỗ trợ chưa đủ mạnh, nội dung đào tạo thiếu chiều sâu và đặc biệt là khó khăn trong việc tiếp cận thị trường cũng như thương mại hóa sản phẩm. Thực tế, tỷ lệ sinh viên tự khởi nghiệp thành lập doanh nghiệp sau 5 năm hiện chỉ đạt khoảng 7%, một con số khiêm tốn so với tiềm năng.

Để khắc phục những hạn chế đó, TS Vân cho rằng cần có cơ chế tài chính linh hoạt hơn, đa dạng hóa nguồn vốn và hình thành các quỹ đầu tư khởi nghiệp nội bộ tại các trường đại học trọng điểm. Bà đề xuất phát triển mô hình hợp tác công - tư, xây dựng nền tảng gọi vốn cộng đồng cho các dự án của sinh viên, đồng thời đầu tư xây dựng không gian đổi mới sáng tạo thế hệ mới ngay trong trường học, với các mô hình tiên tiến như “Design Factory”, “Startup Studio” hay “Sandbox Campus” để sinh viên thử nghiệm ý tưởng.

Cùng đó, chương trình đào tạo khởi nghiệp cần đổi mới theo chiều sâu và tích hợp xuyên suốt từ năm nhất đến năm cuối, gắn khởi nghiệp với từng chuyên ngành cụ thể. Việc học cần dựa trên trải nghiệm thực tiễn, khuyến khích sinh viên làm việc nhóm, triển khai dự án, giải quyết vấn đề xã hội và được hướng dẫn bởi những chuyên gia, huấn luyện viên có kinh nghiệm thực tế.