Trong hàng nghìn hiện vật chiến tranh được lưu giữ tại Bảo tàng Ngã ba Đồng Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh), kỷ vật của 10 cô gái thanh niên xung phong là những câu chuyện xúc động gắn liền với cuộc đời của các chị. Đó là tiếng nói vọng về từ lịch sử, tư liệu quý, minh chứng về tinh thần đấu tranh cách mạng bất khuất của quân và dân ta, góp phần giáo dục lý tưởng cách mạng, lòng yêu nước, tự hào dân tộc cho thế hệ trẻ.

Giáo dục truyền thống yêu nước

Thầy giáo Trần Đức Tài, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Đồng Lộc, cho biết, hàng năm Khu di tích Ngã ba Đồng Lộc là địa chỉ đỏ để giáo viên và học sinh tham quan trải nghiệm. Mỗi kỷ vật từ lọn tóc, đồng hồ, sổ tay… của liệt sĩ tại bảo tàng đều là tư liệu quý giúp các em hình dung trực quan hơn về đời sống của thế hệ cha ông trong cuộc chiến tranh giành độc lập. Sau mỗi chuyến hành trình về nguồn, học sinh sẽ tự viết bài thu hoạch. Trong đó, nhiều bài được các em viết rất cảm động.

“Đây cũng là hoạt động nhằm thực hiện việc đổi mới phương pháp dạy học, chuyển từ việc truyền thụ kiến thức đơn thuần trong khuôn khổ nhà trường sang việc giúp học sinh lĩnh hội kiến thức thông qua khám phá thực tế đời sống theo Chương trình GDPT 2018. Thông qua hoạt động, cùng với tiếp thu các kiến thức, là dịp để học sinh bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến các Anh hùng liệt sĩ đã hy sinh vì độc lập tự do, khơi dậy lòng tự hào dân tộc, chủ quyền đất nước. Từ đó, các em có động lực mạnh mẽ, quyết tâm vươn lên và hoàn thành mục tiêu ở phía trước”, thầy Tài chia sẻ.

Chiếc áo của các chị do người nhà cất giữ được trao lại cho bảo tàng trưng bày. Trong đó chiếc áo ở giữa là của chị Nguyễn Thị Xuân. Sau khi chị hy sinh, người em gái vẫn thường mặc chiếc áo của chị như vật gắn bó của mình. Trên áo vẫn còn nhiều vết ố do bùn bám.

Một số hiện vật tìm được vào ngày 29/10/2000 khi đội thi công tôn tạo tại khu vực hố bom nơi 10 nữ thanh niên xung phong hy sinh.

Lọn tóc thề và chiếc lược là 2 kỷ vật của nữ đội trưởng Võ Thị Tần và chàng trai cùng quê trước khi anh lên đường nhập ngũ.

Hòa trong dòng người viếng thăm Ngã ba Đồng Lộc trong những ngày tháng 7, còn có nhiều học sinh đến từ các tỉnh, thành trong cả nước. Đến với Ngã ba Đồng Lộc các em thật xúc động khi được dâng hoa và tự mình thắp những nén hương lên mộ 10 nữ thanh niên xung phong. Qua lời các hướng dẫn viên, câu chuyện về sự hy sinh anh dũng của những nữ anh hùng và liệt sĩ tại chiến trường Đồng Lộc đã “tiếp lửa” cho các bạn học sinh, đoàn viên, thanh niên trên con đường học tập, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Phần lớn những kỷ vật của chị Trần Thị Hường được người cậu cất giữ lại, trong đó có chiếc vali, học bạ, sổ đoàn viên, sổ hát...

Bức thư đội trưởng Võ Thị Tần gửi mẹ và các em trước ngày hy sinh (19/7/1968).

Đứng trước bức thư của Tiểu đội trưởng Võ Thị Tần gửi cho mẹ trước ngày hy sinh, Linh Trang (học sinh Trường THPT Quỳ Châu, huyện Quỳ Châu, Nghệ An) xúc động: “Đây là lần đầu tiên em đến Ngã ba Đồng Lộc dù trước đó em đã nghe rất nhiều câu chuyện về 10 cô gái thanh niên xung phong. Đến đây, em càng thấy cảm phục hơn tinh thần chiến đấu kiên trung của các những lớp người đi trước. Qua chuyến đi, em thấy mình – thế hệ trẻ của hôm nay cần nỗ lực hơn nữa xây dựng đất nước giàu đẹp xứng đáng với xương máu của thế hệ cha ông ngã xuống”.

Từ tháng 4 đến tháng 10/1968, ngã ba Đồng Lộc phải hứng chịu gần 50.000 quả bom các loại. Ảnh chụp hố bom tại ngã ba Đồng Lộc

Ngã ba Đồng Lộc là giao điểm của Quốc lộ 15A và Tỉnh lộ 2 đoạn qua Hà Tĩnh.

Nghe vật kể chuyện

Ngã ba Đồng Lộc thuộc thị trấn Đồng Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) nằm trên đường Hồ Chí Minh, là giao điểm của Quốc lộ 15A và Tỉnh lộ 2 đoạn qua Hà Tĩnh. Trong những năm chiến tranh, Ngã ba Đồng Lộc là mạch máu giao thông để hậu phương chi viện sức người, sức của cho miền Nam. Những năm 1964 - 1972, nơi đây bị đánh phá liên tục và năm 1968 là ác liệt nhất. Từ tháng 4 - 10/1968, Ngã ba Đồng Lộc phải hứng chịu gần 50 nghìn quả bom các loại, bình quân mỗi mét vuông đất nơi đây gánh trên 3 quả bom.

Ngã ba Đồng Lộc đã trở thành địa chỉ “đỏ” của nhân dân cả nước về dâng hương tưởng niệm, đặc biệt vào những ngày tháng 7 tri ân.

Hàng năm, khu di tích đã đón hàng triệu lượt người tới tham quan trong đó rất đông các em học sinh.

Cũng tại con đường huyền thoại này, hàng nghìn liệt sĩ đã ngã xuống. Trong số đó, có 10 cô gái thanh niên xung phong thuộc Tiểu đội 4, Đại đội 552, Tổng đội 55. Trưa 24/7/1968, giống như mọi ngày, 10 cô gái ra đường làm nhiệm vụ. Đến 16 giờ, trận bom thứ 15 trong ngày dội xuống Đồng Lộc, một quả nổ gần căn hầm chữ A, nơi 10 chị đang tránh bom. Khi đồng đội tìm thấy các chị, tất cả đã hi sinh, cơ thể còn nguyên vẹn, ấm nóng nhưng trái tim đã ngừng đập. Người trẻ nhất mới 17, ba chị lớn nhất cùng 24 tuổi.

55 năm đã đi qua, nơi 10 cô gái thanh niên xung phong ngã xuống đã trở thành địa chỉ đỏ của nhân dân cả nước về dâng hương tưởng niệm. Khu di tích lịch sử cấp quốc gia Ngã ba Đồng Lộc được xây dựng khang trang để tưởng niệm hàng nghìn chiến sĩ và người dân đã ngã xuống để giữ vững mạch máu giao thông Bắc - Nam. Nhiều công trình kiến trúc đặc biệt được xây dựng, trong đó có nhà bảo tàng Thanh niên xung phong Ngã ba Đồng Lộc – nơi cất giữ nhiều kỷ vật của 10 cô gái. Những kỷ vậy này được tìm thấy ngay tại hố bom nơi các chị nằm lại, nhưng cũng có những kỷ vật được gia đình cất giữ nhiều năm trước khi giao lại cho bảo tàng với mong muốn lưu giữ mãi mãi về những ký ức hào hùng.

Hàng năm, không chỉ là các cựu chiến binh, cơ quan, đơn vị, địa phương, mà còn có rất đông các học sinh, sinh viên, thầy, cô giáo đến tham quan. Đây thực sự đã trở thành một nơi giáo dục truyền thống cách mạng “trực quan, sinh động” bởi hệ thống tư liệu, hình ảnh, hiện vật phong phú.