Shua Kisilevitz, một nghiên cứu sinh khảo cổ học tại Đại học Tel Aviv ở Israel, đồng nghiên cứu và là một nhà khảo cổ học với Cơ quan Cổ vật Israel cho biết: “Nếu một nhóm người sống gần Jerusalem đến như vậy còn có đền thờ riêng của họ, có lẽ sự cai trị của giới thượng lưu Jerusalem không quá nghiêm và vương quốc không được thiết lập tốt như được mô tả trong Kinh thánh?”.
Các nhà khảo cổ đã biết về địa điểm khảo cổ thời đồ sắt tại Tel Motza, nằm ít hơn 4 dặm (6,4 km) bên ngoài Jerusalem, kể từ đầu những năm 1990. Tuy nhiên, mãi đến năm 2012, các nhà nghiên cứu mới phát hiện ra phần còn lại của một ngôi đền ở đó và mãi đến năm ngoái họ mới khai quật được nó, trước một dự án đường cao tốc.
Thời điểm tồn tại của ngôi đền này làm cho các nhà khảo cổ bối rối. “Kinh thánh kể chi tiết về những cải cách tôn giáo của Vua Hezekiah và Vua Josiah, người đã khẳng định củng cố các hoạt động thờ phượng đến Đền thờ của Solomon ở Jerusalem và loại bỏ mọi hoạt động văn hóa vượt ra ngoài ranh giới của nó”, Kisilevitz và đồng tác giả Oded Lipschits, Giám đốc của Viện Khảo cổ Sonia và Marco Nadler tại Đại học Tel Aviv, đã công bố trên tạp chí.
Những cải cách này có khả năng đã xảy ra giữa cuối thế kỷ thứ tám và cuối thế kỷ thứ bảy trước Công nguyên. Nói cách khác, chúng xảy ra cùng lúc với thời điểm hội đường Tel Motza đang hoạt động, các nhà nghiên cứu cho biết.
Tuy nhiên, dường như đã có những ngôi đền bị trừng phạt trong vương quốc mà sự tồn tại của chúng vẫn tiếp tục được cho phép, bất chấp những cải cách của Hezekiah và Josiah, Kisilevitz và Lipschits nói.
Địa điểm này không chỉ là một ngôi đền mà còn có hàng chục kho để lưu trữ và phân phối lại ngũ cốc. Trên thực tế, kho thóc dường như đã phát triển mạnh qua thời gian, và nó thậm chí còn có các tòa nhà có khả năng phục vụ các mục đích hành chính và tôn giáo.
Dường như Tel Motza đã trở thành kho thóc thành công đến mức phục vụ cho cả Jerusalem và trở thành một thế lực kinh tế. Vì vậy, có lẽ ngôi đền đã được phép tồn tại bởi vì nó được gắn liền với kho thóc và không phải là mối đe dọa tới vương quốc, các nhà nghiên cứu cho biết.
Ngôi đền là một tòa nhà hình chữ nhật với một khoảng sân rộng ở phía trước. Sân này “phục vụ như một tâm điểm cho hoạt động văn hóa, vì dân số nói chung không được phép vào chính trong ngôi đền”, Kisilevitz nói.
“Các đồ vật thờ cúng tìm thấy trong sân bao gồm một bàn thờ được xây bằng đá, nơi các con vật bị hiến tế và hài cốt của chúng bị vứt xuống một cái hố đào gần đó”, Kisilevitz nói. Ngoài ra, bốn bức tượng đất sét - hai giống người và hai giống ngựa - đã bị phá vỡ và chôn trong sân, có khả năng là một phần của nghi lễ thờ cúng...
Nói chung, việc phát hiện ngôi đền làm sáng tỏ sự hình thành nhà nước trong thời kỳ này, các nhà nghiên cứu cho biết. Khi Vương quốc Judah lần đầu tiên xuất hiện, nó không mạnh mẽ và tập trung như sau này, nhưng nó đã xây dựng mối quan hệ với những người cai trị địa phương gần đó, bao gồm một người ở Tel Motza, các nhà nghiên cứu cho biết.
