Giờ là mưa bất chợt, lay phay theo từng hồi lao rao gió bấc, là là chợt đến chợt đi. Đôi lúc còn mưa phùn, mưa bụi - nhỏ như trăm nghìn triệu sợi tơ âm thầm đậu xuống vai người, xuống lưng trâu bò mang theo hơi ẩm cùng cái lạnh dịu dàng buôn buốt như kim mang hơi hướm mùa xuân.
Thuận trời rồi. Mùa gieo sạ. Cánh đồng ngủ yên suốt mấy tháng mưa một sớm mai chợt bừng tỉnh giấc. Lao xao tiếng cười nói, tiếng máy cày xình xịch dọc ngang. Thời cơ giới, người ra đồng cầm cái cuốc theo tay cho có lệ, chủ yếu quan sát, kiểm tra xem những “con trâu sắt” cày kéo có đàng hoàng?
Nhanh lắm, chỉ vài ngày là nguyên cánh đồng mênh mông lởm chởm rạ, nhấp nhô gò đống đã lập tức phẳng lì, trật tự phân chia lối hàng những bờ dọc bờ ngang. Giống ngâm, ủ mầm nhú trắng phau nhất loạt được tải ra đồng. Chưa có máy gieo hạt nên người gieo. Không sao, cứ đứng chống cuốc “chỉ đạo” cho máy móc hoài lâu cũng buồn tay.
Hành trình canh tác xưa chỉ khâu gieo mạ đòi hỏi kĩ năng cao nhất và cũng “nghệ thuật” nhất! Bê thúng giống khẽ khàng bước xuống lớp bùn non buốt lạnh. Bước tới, một tay giữ vành thúng tựa chặt vào hông, tay kia đều đặn hốt, vung chênh chếch lên cao từng vốc giống đầy.
Vung thẳng cánh, lần lượt từng bên sao cho giống bung đều, bay xa. Kì diệu làm sao cảnh những nắm giống từ tay người gieo cứ đột ngột nở tung tròn hệt như bắn pháo hoa tỏa, rớt đều xuống mặt bùn căng tới tấp như mưa.
Nghiệt ngã lắm cái hành trình gieo mạ, đã khởi hành là chỉ biết có… tiến lên. Tiến thẳng một đường mà gieo, không thể lùi và cũng không thể tạt ngang. Trên hành trình “một đi không trở lại” kia người gieo phải tính toán, liệu lường sao cho giống được gieo đều khắp, không dày không thưa trên mặt ruộng.
Một chân ruộng lội bao nhiêu hàng, tầm giống vung chừng nào cho “mưa giống” vừa giáp mí… tất tật đều phải tính trước, không thể tùy tiện. Tính xong, bước xuống ruộng là “ra chiêu” - khéo, điệu nghệ hết mức có thể để chân ruộng mạ mọc lên được đều tăm tắp, đẹp như tấm thảm mùa xuân dệt công phu.
Nghệ thuật gieo mạ là thứ nghệ thuật hết sức công tâm - sự công tâm của đất, của trời. Thiên nhiên không biết thiên vị hoặc dối lừa. Tay nghề non thì động tác gieo có hoa mĩ, “đánh lừa” thị giác tới đâu cứ nhìn ruộng mạ mọc lên là giả, chân lập tức lộ rõ. Khập khiễng mà so, gieo mạ cũng có chút gì từa tựa chuyện… văn chương.
Có người gieo vừa đẹp vừa đều giống như văn hay cả hình thức lẫn nội dung. Người gieo không đẹp nhưng đều tựa như văn thô mộc nhưng ý tình chất chứa bên trong. Tệ nhất là cái anh gieo hoa mĩ, điệu bộ nhưng ruộng mạ mọc lên chỗ dày chỗ thưa; có chỗ còn trống trơn như mảng trụi lông trên mình con chó vá! Ấy đích thực là thứ văn lòe loẹt hình thức nhưng nội dung lại nghèo nàn kém cỏi.
Đã gọi “nghệ thuật” đương nhiên tài năng thực sự luôn hiếm. Biết gieo mạ nhiều người nhưng người gieo giỏi trong làng đếm được trên đầu ngón tay. Những “tài năng” ấy tới mùa gieo sạ chắc chắn làm không hết việc. Ai chẳng muốn ruộng mình mạ mọc lên đều đẹp; vậy là thuê.
Thuê luôn cả khi mình cũng biết gieo nhưng “non tay”, không mấy tự tin! Tiền bạc chẳng bao nhiêu nhưng người quê đa số nể tình trọng nghĩa: Không ai nỡ từ chối cái chuyện mình làm được khi hàng xóm khẩn khoản nhờ…
Gieo sạ “tốc hành” một hai ngày là xong. Giờ chỉ còn chuyện sáng sáng ra thăm đồng, nheo mắt ngóng cái sắc xanh mơ hồ đang rõ dần lên qua từng đêm sương ngày nắng của mạ non. Ừ, mưa chưa dứt hoàn toàn nhưng đã bắt đầu chen ngang những giờ le lói nắng.
Và đến một ngày, khi mây trời đột ngột rách tướp lộ nguyên mảng trời xanh có ông mặt trời chói lóa rót xuống trần gian bao nhiêu là nắng reo vui, cánh đồng mênh mông cũng đột ngột rật xanh. Màu xanh mươn mướt, trong veo của mạ non còn vương trên lá vô vàn hạt bụi mưa chưa kịp tan khô.
Bụi mưa bắt nắng lung linh như trăm nghìn triệu tỉ viên kim cương nhỏ xíu xiu dát xuống cánh đồng. Kệ cho màu đất xám nâu vẫn còn trồi lên lác đác, nhìn tấm áo lung linh kia đố ai không biết mùa xuân đang về…
