Theo Báo cáo toàn cầu về bệnh lao của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), vào năm 2023, gần 700.000 trẻ em và thanh thiếu niên (0 - 14 tuổi) được ghi nhận mắc bệnh lao. Đây là con số cao nhất từng được báo cáo trước năm 2023.
Tuy nhiên, gần 50% trẻ em mắc bệnh lao vẫn chưa được chẩn đoán, không được điều trị và có nguy cơ tử vong.
Thống kê cho thấy, số lượng trẻ em được chẩn đoán và điều trị bệnh lao kháng thuốc là chưa đủ cao. Chỉ có 3.850 trong số 30.000 trẻ em và thanh thiếu niên (0 - 14 tuổi) mắc lao được báo cáo với WHO.
Song, điểm sáng là kết quả điều trị lao ở trẻ em đang tích cực hơn. 90% trẻ em được điều trị bệnh lao đều có kết quả tốt. Ngoài ra, theo báo cáo của 19 trong số 30 quốc gia có gánh nặng cao về lao/HIV, hơn 90% trẻ em mắc lao liên quan đến HIV được điều trị bằng thuốc kháng virus vào năm 2023.
“Chúng tôi đang tiếp cận nhiều trẻ em và thanh thiếu niên mắc lao hơn bao giờ hết với các phương pháp chẩn đoán và điều trị được WHO khuyến nghị, giúp các em đạt được kết quả tuyệt vời”, Tiến sĩ Tereza Kasaeva - Giám đốc Chương trình Lao toàn cầu của WHO cho biết.
Tuy nhiên, theo TS Kasaeva, điều này vẫn chưa đủ và cần hành động khẩn cấp để đảm bảo mọi trẻ em cũng như thanh thiếu niên mắc lao - hoặc có nguy cơ mắc lao - đều được chẩn đoán kịp thời, được điều trị hiệu quả và tiếp cận với dịch vụ chăm sóc phòng ngừa lao.
Bệnh lao đã ảnh hưởng đến con người trong hàng nghìn năm và vẫn là một trong những căn bệnh truyền nhiễm gây tử vong nhiều nhất thế giới. Vào ngày 24/3/1882, Tiến sĩ Robert Koch công bố đã phát hiện ra vi khuẩn gây ra bệnh lao.
Khám phá này đã mở đường cho việc chẩn đoán và chữa khỏi căn bệnh. Hơn 140 năm sau, cuộc chiến vẫn tiếp diễn. Mỗi ngày, có khoảng 4.000 người tử vong vì căn bệnh này. Theo WHO, bệnh lao đã gây ra 1,4 triệu ca tử vong trên toàn cầu vào năm 2019.
WHO ước tính rằng, tỷ lệ mắc bệnh lao trên toàn cầu đã giảm khoảng 2% mỗi năm từ năm 2015 - 2019. Tuy nhiên, với sự gia tăng đáng lo ngại của bệnh lao kháng nhiều loại thuốc, các nhà khoa học vẫn còn một chặng đường dài trước khi có thể xóa bỏ nó. Theo ước tính, cứ 4 người trên thế giới thì có 1 người bị nhiễm lao.
Tuy nhiên, chỉ có 5 - 15% số người bị nhiễm phát triển các triệu chứng trong suốt cuộc đời. Khi một người bị nhiễm nhưng không có triệu chứng, họ là người lành mang trùng. Ngày nay, vẫn còn một sự kỳ thị đáng kể gắn liền với bệnh lao và nguyên nhân là nhiều quan niệm sai lầm liên quan đến bệnh lao đang tồn tại.
Mọi người mắc bệnh lao đều có khả năng lây nhiễm
Đây là quan niệm sai về bệnh lao. Người mắc lao chỉ có thể lây bệnh cho người khác nếu họ có triệu chứng. Điều này có nghĩa là người bị nhiễm lao tiềm ẩn không thể lây bệnh sang người khác.
Ngoài ra, một người chỉ có thể lây bệnh lao cho người khác khi vi khuẩn ở trong phổi hoặc cổ họng. Nếu vi khuẩn ở các bộ phận khác của cơ thể, như thận hoặc cột sống, thì người đó không có khả năng lây nhiễm bệnh sang người xung quanh. Nhìn chung, những người mắc bệnh lao sẽ ngừng lây nhiễm sau khoảng 2 - 3 tuần từ khi bắt đầu điều trị.
Lao là bệnh di truyền
Nhiều người có quan niệm rằng, bệnh lao lây từ cha mẹ sang con. Quan niệm sai lầm này có thể xuất hiện vì những người sống trong cùng một hộ gia đình thường mắc bệnh lao. Tuy nhiên, thực tế, nguyên nhân của tình trạng đó là do sự gần gũi của những người cùng gia đình. Điều đó khiến vi khuẩn dễ lây lan từ người này sang người khác.
Không có cách chữa khỏi bệnh lao
Thực tế, bệnh lao hoàn toàn có thể điều trị được. Phương pháp điều trị phổ biến nhất đối với bệnh lao tiềm ẩn là thuốc kháng sinh isoniazid. Những người bị lao nên dùng thuốc này dưới dạng một viên thuốc duy nhất mỗi ngày trong 6 - 9 tháng.
Đối với những người bị nhiễm trùng lao, bác sĩ có xu hướng kê đơn kết hợp các loại thuốc kháng khuẩn trong 6 - 12 tháng. Một sự kết hợp phổ biến là isoniazid với rifampin, pyrazinamide và ethambutol. Những người bị lao kháng nhiều loại thuốc có thể cần dùng ít nhất sáu loại thuốc để chống lại bệnh nhiễm trùng.
Bệnh lao chỉ ảnh hưởng đến những người ở các quốc gia có thu nhập thấp
Đây cũng là một hiểu lầm về bệnh lao. Theo các chuyên gia, bệnh lao có thể ảnh hưởng đến mọi người ở bất kỳ đâu trên thế giới. Tuy nhiên, có một số khu vực nhất định mà bệnh lao phổ biến hơn. Theo WHO, vào năm 2019, 44% các trường hợp lao mới xảy ra ở Đông Nam Á.
Tám quốc gia chiếm 2/3 số ca mới bao gồm: Ấn Độ, Indonesia, Trung Quốc, Philippines, Pakistan, Nigeria, Bangladesh và Nam Phi. Tuy nhiên, tại Mỹ, vào năm 2019, có 8.916 trường hợp mắc bệnh lao. Tại châu Âu vào năm 2018, có 52.862 trường hợp.
Bệnh lao lây lan qua bắt tay
Bệnh lao là một căn bệnh nghiêm trọng. Vì vậy, mọi người lo ngại về cách bệnh có thể lây lan. Song, thực tế, bệnh lao không thể lây lan qua bắt tay, chia sẻ đồ ăn hoặc đồ uống, chạm vào khăn trải giường hoặc bệ xí, hôn, dùng chung bàn chải đánh răng. Thay vào đó, bệnh lao chỉ có thể lây lan khi một người bị nhiễm trùng đang hoạt động ở phổi hoặc cổ họng ho, hắt hơi, nói hoặc hát.
Bệnh lao luôn gây tử vong
Điều này không đúng. Bệnh lao có thể gây tử vong nếu không được điều trị. Song, với y học hiện đại, các bác sĩ có thể điều trị thành công căn bệnh này.
Trong số những trường hợp được chẩn đoán lao vào giai đoạn 2022 - 2023, không ít bệnh nhân đã mắc bệnh trong những năm trước đó. Tuy nhiên, việc chẩn đoán và điều trị đã bị chậm trễ do những gián đoạn liên quan đến Covid-19. Số lượng ca tử vong do lao đã gia tăng vào những năm vô cùng khó khăn của đại dịch Covid-19 (2021 - 2022). Đến năm 2022 và 2023, số ca tử vong do bệnh lao đã giảm đáng kể. Đồng thời, tỷ lệ mắc lao cũng tăng chậm lại. Đây chính là kết quả của sự phục hồi trong chẩn đoán và điều trị bệnh lao sau giai đoạn Covid-19.
