Thuốc corticoid là nhóm thuốc chống viêm, giảm đau, chống dị ứng, ức chế miễn dịch và được áp dụng trong điều trị của nhiều chuyên khoa khác nhau. Tuy nhiên, thời gian gần đây, nhiều bệnh viện đã phải cấp cứu không ít nạn nhân lạm dụng corticoid với những biến chứng rất nguy hiểm.

Chết hụt do tự làm… bác sĩ

Bà N.T.H. (76 tuổi, Long Biên, Hà Nội) được cấp cứu tại Bệnh viện Đa khoa (BVĐK) Tâm Anh Hà Nội trong tình trạng tụt huyết áp, lơ mơ, sốt cao, đau hông lưng trái. Bà H. có bệnh lý nền tăng huyết áp, đái tháo đường trên 10 năm, điều trị không thường xuyên. Do bị thoái hóa khớp vai nên bà thường xuyên tự mua và sử dụng thuốc giảm đau có chứa corticoid.

Các bác sĩ nhận định đây là một trường hợp suy giảm miễn dịch do lạm dụng corticoid, người bệnh bị sốc nhiễm khuẩn, suy đa cơ quan kết hợp nhiễm khuẩn tiết niệu, viêm phổi, đái tháo đường, tăng huyết áp, suy thượng thận do thuốc dẫn đến tình trạng rất nặng có nguy cơ tử vong cao.

Trường hợp thứ hai là bà N.T.M. (69 tuổi, Hà Nội) có tiền sử viêm khớp dạng thấp 8 năm. Bà M. thường tiêm giảm đau tại phòng khám tư nhỏ, kết hợp uống thuốc Đông y. Gần đây, bà tới BVĐK Tâm Anh Hà Nội khám trong tình trạng sốt cao, ho, khò khè, khó thở, rét run, nhịp thở nhanh…

Bà M. được chẩn đoán nhiễm khuẩn huyết, viêm thùy giữa phổi phải nghi ngờ do phế cầu, căn nguyên mắc vi khuẩn kháng thuốc.

TS.BS Lê Bá Ngọc, Trưởng khoa Nội tổng hợp BVĐK Tâm Anh cho biết, do người bệnh tự ý sử dụng thuốc giảm đau, thuốc Nam, thuốc Bắc có chứa corticoid kéo dài gây tăng huyết áp, suy thượng thận, đái tháo đường. Đây cũng là yếu tố khiến người bệnh suy giảm miễn dịch, dễ mắc vi khuẩn do lây chéo khi đến khám chữa bệnh nhiều lần ở những cơ sở y tế thiếu uy tín.

Theo số liệu thống kê từ Khoa Nội tổng hợp - BVĐK Tâm Anh Hà Nội, số bệnh nhân nhập viện với tình trạng suy thượng thận vì lạm dụng corticoid gần đây tăng nhanh.

Đáng chú ý, trong bối cảnh dịch bệnh đau mắt đỏ hoành hành trên phạm vi cả nước thời gian vừa qua, không ít trường hợp đã phải nhập viện trong tình trạng giảm, thậm chí là mất thị lực cũng bởi nguyên do người bệnh tự ý sử dụng thuốc nhỏ mắt có chứa corticoid.

Đang được điều trị tại Bệnh viện Mắt Hà Nội 2, bệnh nhân N.H.T. (55 tuổi, Hà Nội) cho biết, thời gian trước đây mắt trái chị xuất hiện tình trạng bị ngứa và chảy nước mắt. Ra hiệu thuốc gần nhà, chị được tư vấn sử dụng một loại thuốc tra mắt chứa hoạt chất tobramycin và dexamethasone.

“Đến nay, tôi đã sử dụng cả chục lọ, người bán thuốc cũng không cảnh báo về việc sử dụng thường xuyên. Gần đây, mắt trái của tôi nhìn mờ hơn hẳn, khi che mắt phải, thị lực mắt trái gần như mất hoàn toàn” - bệnh nhân chia sẻ.

Tại Bệnh viện Mắt Hà Nội 2, bác sĩ phát hiện mắt trái của bệnh nhân T. đã mất thị lực do sử dụng thuốc nhỏ mắt có chứa corticoid trong thời gian dài.

BS Mai Thị Anh Thư, Bệnh viện Mắt Hà Nội 2 thông tin: “Bệnh nhân này chỉ còn nhìn thấy trong cự ly 0,5m và không có khả năng cải thiện thị lực. Việc điều trị lúc này nhằm giữ thị lực hiện tại, không thể làm mắt sáng hơn”.

“Điếc không sợ súng”

Thực tế hiện nay, thuốc nhỏ mắt có chứa thành phần corticoid được bán phổ biến trên thị trường. Nhiều người khi có triệu chứng ở mắt như đau mắt đỏ, ngứa, ra gỉ mắt cộm vướng do khô mắt..., chỉ cần sử dụng loại thuốc nhỏ mắt chứa corticoid vài lần sẽ cải thiện đáng kể triệu chứng.

Tuy nhiên, việc lạm dụng thuốc nhỏ mắt chứa corticoid trong thời gian dài có thể dẫn đến biến chứng nghiêm trọng như đục thủy tinh thể, tăng nhãn áp (glaucoma, cườm nước).

BS Lương Đại Dương, Bệnh viện Mắt Hà Nội nhấn mạnh: “Các bác sĩ đã ghi nhận không ít trẻ bị ảnh hưởng thị lực do cha mẹ tùy tiện sử dụng thuốc kháng sinh điều trị đau mắt đỏ cho trẻ. Một thực trạng dễ nhận thấy ở Việt Nam, nhiều người có thói quen ra hiệu thuốc để mua thuốc thì người dược sĩ đôi khi người ta cấp thuốc nhỏ mắt lại chứa thành phần chống viêm corticoid.

Khi sử dụng thuốc chứa thành phần corticoid kéo dài có thể gây biến chứng ra những bệnh khác, ví dụ như viêm loét giác mạc, bệnh glocom gây mù lòa... Tại Bệnh viện Mắt Hà Nội tiếp nhận nhiều trường hợp lạm dụng tự ý nhỏ thuốc, sử dụng thuốc có thành phần corticoid trong thời gian dài, sau đó thị lực của trẻ bị mất thì mới được đưa đến viện để điều trị”.

Theo các bác sĩ, corticoid là loại thuốc làm giảm tình trạng viêm trong cơ thể nhưng cũng làm giảm hoạt động của hệ thống miễn dịch. Corticoid hay được sử dụng trong điều trị lâm sàng các bệnh như dị ứng, ngứa, mẩn đỏ, suy thận, lupus, hen suyễn, viêm khớp..., thường làm giảm nhanh các triệu chứng nên nhiều người đã lạm dụng corticoid.

Bên cạnh những lợi ích mang lại còn rất nhiều tác dụng phụ bất lợi có thể xảy ra nếu dùng thuốc không đúng cách, như: Đái tháo đường, tăng huyết áp, loãng xương, suy tuyến vỏ thượng thận... Do đó, người bệnh nếu chưa có chỉ định điều trị corticoid thì không nên tự ý mua thuốc về sử dụng. Các bác sĩ lâm sàng thường phải cân nhắc rất nhiều khi chỉ định điều trị bằng nhóm thuốc này.

Để phát huy hiệu quả điều trị và hạn chế các tác dụng bất lợi của nhóm thuốc này, các bác sĩ khuyến cáo, người bệnh cần tuân thủ liệu trình điều trị và chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ, tuyệt đối không tự ý mua thuốc điều trị.

Khi có vấn đề liên quan đến sức khỏe, người dân nên đi khám bác sĩ và sử dụng thuốc đúng theo chỉ định. Không được tự ý mua và sử dụng thuốc hoặc theo lời mách bảo của người thân, người quen vì hậu quả sẽ là khôn lường...