Khi sức mua của người dân được khơi thông thì không chỉ thị trường hàng hóa, dịch vụ sôi động hơn mà còn tạo hiệu ứng lan tỏa tới sản xuất và đầu tư.
Điểm tựa của tăng trưởng
Năm 2025, Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP ở mức 8,3 - 8,5% nhằm tạo đà, tạo lực và nền tảng để đạt tăng trưởng 2 con số giai đoạn tới. 6 tháng đầu năm 2025, dưới sự nỗ lực lớn của cả hệ thống chính trị, người dân, doanh nghiệp, kinh tế đã đạt mức tăng trưởng 7,52%.
Trong cơ cấu tăng trưởng, tiêu dùng nội địa giữ vai trò nòng cốt. Trong năm 2024, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước đạt 6,391 nghìn tỷ đồng, tăng 9,0% so với năm trước, trong đó doanh thu bán lẻ hàng hóa chiếm khoảng 77% và tăng 8,3%. Điều này cho thấy tiêu dùng tiếp tục là “điểm tựa” quan trọng, đặc biệt khi chi tiêu hộ gia đình chiếm khoảng 54,6% GDP trong các năm gần đây.
Không giống như xuất khẩu dễ chịu ảnh hưởng bởi biến động thị trường thế giới, tiêu dùng nội địa phản ánh trực tiếp sức khỏe của nền kinh tế trong nước. Khi thu nhập bình quân đầu người dự kiến tiếp tục tăng lên trên 5.000 USD năm 2025 (theo dự báo từ Quỹ Tiền tệ Quốc tế - PV), nhu cầu mua sắm, du lịch, giải trí cũng sẽ mở rộng.
Vòng quay sản xuất - lưu thông - phân phối theo đó vận hành nhanh hơn. Nói cách khác, tiêu dùng không chỉ là “ngọn gió” thổi vào cánh buồm tăng trưởng mà còn là “nhiên liệu” để duy trì động cơ phát triển bền vững.
Sau giai đoạn phục hồi hậu Covid-19, sức mua trong nước đã dần sôi động trở lại. Người tiêu dùng trẻ sẵn sàng chi tiền cho trải nghiệm mới, từ mua sắm tiện ích, sản phẩm xanh đến du lịch ngắn ngày. Tuy vậy, vẫn tồn tại những rào cản.
Thu nhập bình quân của người dân còn thấp so với khu vực, trong khi chi phí sinh hoạt ngày càng tăng. Một bộ phận người tiêu dùng duy trì tâm lý thắt chặt chi tiêu, ưu tiên tiết kiệm hơn là mua sắm. Điều này khiến tiêu dùng chưa phát huy hết tiềm năng.
Thêm vào đó, cơ cấu tiêu dùng chưa cân bằng: chi cho thực phẩm và hàng thiết yếu chiếm 34 - 36% tổng chi tiêu hộ gia đình, trong khi chi tiêu cho dịch vụ, văn hóa, giáo dục, giải trí chưa tương xứng. Đây vừa là hạn chế, vừa là cơ hội để thị trường mở rộng nếu có chính sách kích cầu phù hợp.
Giải pháp căn cơ
Theo TS Cấn Văn Lực - chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV, thành viên Hội đồng Tư vấn Chính sách Tài chính - tiền tệ Quốc gia và Ủy viên Ủy ban Quốc gia về Hợp tác Kinh tế Thái Bình Dương, để đạt mục tiêu tăng trưởng năm 2025, kích cầu tiêu dùng là một trong những giải pháp then chốt. Trước hết, cần có biện pháp hỗ trợ trực tiếp đến túi tiền của người dân.
Việc giảm thuế giá trị gia tăng (VAT) cho nhóm hàng hóa, dịch vụ thiết yếu không chỉ giúp người tiêu dùng tiết kiệm chi phí mà còn thúc đẩy doanh số bán hàng. Song song, mở rộng tín dụng tiêu dùng hợp lý với lãi suất thấp hơn sẽ khuyến khích người dân mạnh dạn chi tiêu cho nhà ở, phương tiện, giáo dục, chăm sóc sức khỏe.
Ông Cấn Văn Lực nhấn mạnh, ngoài yếu tố tài chính, các chương trình khuyến mãi, kích cầu nội địa cũng cần được triển khai đồng bộ. Các “tháng khuyến mại tập trung”, lễ hội mua sắm trực tuyến, hay tuần hàng Việt - sản phẩm OCOP không chỉ tạo thói quen tiêu dùng mà còn góp phần lan tỏa văn hóa sử dụng hàng Việt. Khi người dân ưu tiên hàng nội, doanh nghiệp trong nước sẽ có thêm động lực đầu tư sản xuất, đổi mới công nghệ, tạo vòng xoay tích cực cho cả nền kinh tế.
“Một xu hướng mới là kết nối tiêu dùng với du lịch và văn hóa. Thực tế cho thấy, người dân sẵn sàng chi tiêu nhiều hơn khi gắn mua sắm với trải nghiệm. Các mô hình phố đi bộ, chợ phiên, sự kiện văn hóa nghệ thuật có thể trở thành ‘điểm hẹn’ vừa để giải trí, vừa để thúc đẩy chi tiêu. Ở góc độ này, kinh tế đêm, vốn đang được thảo luận như một ‘mỏ vàng’ - cũng có thể coi là một mũi nhọn kích cầu tiêu dùng”, ông Đậu Anh Tuấn - Phó Tổng Thư ký kiêm Trưởng ban Pháp chế Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phân tích.
Ngoài ra, theo TS Cấn Văn Lực, trong bức tranh kích cầu, không thể bỏ qua vai trò của công nghệ số. Thương mại điện tử tại Việt Nam đang tăng trưởng trên 20%/năm, trở thành kênh mua sắm quen thuộc của hàng chục triệu người. Với phương thức thanh toán tiện lợi, giao hàng nhanh chóng và hệ sinh thái khuyến mãi đa dạng, thương mại điện tử không chỉ đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng trẻ mà còn mở rộng cơ hội cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.
Đặc biệt, các nền tảng số còn giúp kết nối trực tiếp sản phẩm vùng miền, sản phẩm nông nghiệp OCOP tới người tiêu dùng cả nước. Đây là cách để hàng Việt mở rộng thị trường mà không cần tốn chi phí lớn cho hệ thống phân phối truyền thống. Cùng với đó, sự phổ biến của thanh toán không tiền mặt, ví điện tử, “mua trước trả sau” đang góp phần hình thành thói quen chi tiêu mới, năng động và hiện đại hơn.
Những thách thức cần vượt qua
Kích cầu tiêu dùng không chỉ là bài toán kinh tế mà còn gắn với ổn định vĩ mô. Nếu chính sách mở rộng quá mạnh, sức ép lạm phát có thể gia tăng, theo dự báo của IMF, lạm phát Việt Nam năm 2025 có thể ở mức 3,5 - 4%, đòi hỏi kiểm soát thận trọng. Ngược lại, nếu khuyến khích không đủ, sức mua khó bứt phá, nền kinh tế sẽ hụt đi một động lực quan trọng.
Một thách thức khác là cạnh tranh hàng hóa. Trong bối cảnh hội nhập, nếu doanh nghiệp nội địa không nâng cao chất lượng, tiêu dùng gia tăng có thể trở thành “cơ hội” cho hàng ngoại, khiến nhập siêu gia tăng. Bộ Công Thương cảnh báo, năm 2024 nhập siêu từ một số thị trường châu Á đã tăng trở lại, cho thấy sức ép cạnh tranh rất lớn.
Kích cầu phải song hành với nâng sức cạnh tranh hàng Việt, đặc biệt ở các lĩnh vực tiêu dùng mới nổi như thực phẩm sạch, hàng gia dụng thông minh hay sản phẩm thời trang. Chỉ khi người dân tin tưởng vào triển vọng kinh tế, có thu nhập ổn định và được hưởng chính sách hỗ trợ hợp lý, tiêu dùng mới thực sự trở thành “cú hích” cho tăng trưởng 2025.
