Tập đoàn quốc phòng Saab của Thụy Điển sẵn sàng mở một nhà máy lắp ráp cuối cùng tại Ukraine như một phần của thỏa thuận được đề xuất cho chính quyền Zelensky nhằm mua tới 150 máy bay chiến đấu Gripen, Giám đốc điều hành Johansson nói với tờ Financial Times.
Trước đó, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Thủ tướng Thụy Điển Ulf Kristersson đã ký một bức thư bày tỏ ý định mua máy bay chiến đấu Gripen, nhưng vấn đề tài chính vẫn chưa được hoàn tất.
Theo giám đốc điều hành của Saab, một lựa chọn bao gồm việc sử dụng "một số tài sản bị đóng băng của Nga" để thanh toán cho thương vụ Gripen với số lượng kỷ lục này.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cảnh báo về phản ứng cứng rắn trước khả năng EU sử dụng tài sản này. Bà lưu ý rằng Bộ Ngoại giao Nga nhận thức được những nỗ lực "bằng mọi cách" của phương Tây nhằm áp dụng một số khuôn khổ pháp lý cho hành vi trộm cắp tài sản.
Thomas Newdick, chuyên gia của chuyên trang quân sự Mỹ War Zone, nhận định nếu thương vụ trở thành hiện thực, đó sẽ là đơn hàng xuất khẩu lớn nhất lịch sử đối với cả tiêm kích Gripen lẫn ngành công nghiệp quốc phòng Thụy Điển.
Thủ tướng Thụy Điển Kristersson nói rằng sẽ mất khoảng ba năm để Thụy Điển chế tạo và bàn giao tiêm kích Gripen E đầu tiên cho Ukraine sau khi thỏa thuận được hoàn tất. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine muốn nhận được dòng Gripen từ năm 2026.
"Điều này có khả năng cao liên quan đến những chiếc Gripen C/D đã qua sử dụng", chuyên gia Newdick nhận định.
Các phi công Ukraine từng bay thử trên dòng Gripen C/D tại Thụy Điển vào năm 2023. Tiêm kích của Thụy Điển được cho là phù hợp với Ukraine, khi không quân nước này liên tục phải cất giấu và triển khai phi cơ từ các sân bay dã chiến để tránh bị Nga phá hủy.
"Gripen phù hợp với học thuyết mà Ukraine đang áp dụng. Tuy nhiên, đây là tiêm kích do Thụy Điển chế tạo, do đó Mỹ và các nước thành viên NATO ở châu Âu sẽ gặp khó khăn hơn khi hỗ trợ Ukraine vận hành phi cơ này. Vấn đề khác là Thụy Điển có thể cung cấp bao nhiêu chiếc Gripen cho Ukraine vào thời điểm hiện tại", Newdick nói.
Thụy Điển dự kiến vận hành 120 tiêm kích Gripen vào năm 2030, trong đó một nửa là biến thể E mới nhất. Điều này khiến Ukraine có thể chỉ nhận được khoảng 37 chiếc Gripen C/D, con số thực tế có thể thấp hơn do khung thân máy bay tới niên hạn và các yếu tố khác.
Thụy Điển và Ukraine còn phải vượt nhiều rào cản khác trước khi chuyển giao chiếc Gripen đầu tiên, trong đó có Kiev sẽ chi trả thế nào. Tiếp đến là hãng chế tạo Saab có thể đẩy nhanh tiến độ chế tạo để xuất khẩu đến đâu.
Saab JAS 39 Gripen là tiêm kích hạng nhẹ một động cơ do Thụy Điển phát triển và đưa vào biên chế từ năm 1996. Tổng cộng khoảng 300 chiếc đã được xuất xưởng, phục vụ trong lực lượng vũ trang của 7 nước trên thế giới. Biến thể JAS 39E/F mới nhất có giá gần 85 triệu USD mỗi chiếc.
Truyền thông Ukraine cho biết Stockholm và Kiev bắt đầu thảo luận về chuyển giao tiêm kích Gripen từ tháng 9 năm 2024, hai tháng sau khi không quân Ukraine từ chối nhận mẫu phi cơ của Thụy Điển.
Giới chức Ukraine khi đó cho rằng vận hành cùng lúc hai vũ khí phức tạp như F-16 và Gripen là rất khó khăn.
Bộ Quốc phòng Ukraine hồi tháng 5 thông báo đang đàm phán với tập đoàn Saab của Thụy Điển để nâng cấp phi đội máy bay thời Liên Xô trong biên chế, đồng thời để ngỏ khả năng tiếp nhận dòng Gripen.
