Học viên là phóng viên trẻ, cán bộ truyền thông các tổ chức xã hội và sinh viên ngành báo chí, truyền thông đã cùng nhau trải qua ba ngày học tập và thực hành tại khóa tập huấn “Bước chân sinh thái 2025” do Quỹ Vì Tầm Vóc Việt tổ chức tại Nghĩa Đàn, Nghệ An. Không chỉ là nơi tiếp nhận kiến thức, khóa học còn mang đến không gian tương tác, trải nghiệm và thực hành để mỗi học viên tự tin theo đuổi các chủ đề về môi trường một cách sâu sắc và hiệu quả hơn.
Khóa tập huấn là hoạt động thường niên trong khuôn khổ Dự án Thanh niên vì môi trường của Quỹ Vì Tầm Vóc Việt (VSF). Trực tiếp điều hành khóa tập huấn là Nhà báo Đinh Đức Hoàng - Phó Tổng giám đốc Trung tâm thông tin UNESCO và TS. Nguyễn Nga Huyền - Giảng viên Khoa Truyền thông Trường Quản trị và Kinh doanh (ĐHQG Hà Nội).
Truyền thông về môi trường từ những câu chuyện thật và con người thật
“Hãy bắt đầu quy trình tư duy bằng việc đi tìm ‘sự thay đổi’, và những chỉ dẫn về sự thay đổi gần như chắc chắn sẽ xuất hiện trên các vùng đất”, nhà báo Đinh Đức Hoàng chia sẻ với các học viên khóa tập huấn Bước chân sinh thái.
Theo nhà báo, một tác phẩm hay nên bắt đầu từ “sự thay đổi”, bởi đó là mạch ngầm dẫn dắt đến câu chuyện phản ánh thực tiễn và chạm tới sự quan tâm của độc giả trong thời đại thông tin dày đặc. Đặc biệt, mọi biến động sinh thái đều gắn chặt với đời sống con người, từ lịch sử xã hội, sinh kế, văn hóa, pháp lý đến mối quan hệ với môi trường.
“Trước đây khi thực hiện bài viết về trồng rừng ở Cao Bằng, mình đã khai thác nhân vật, nhưng lại tách rời khỏi bối cảnh vùng đất khiến bài viết chưa đủ sức nặng. Nhờ phần giảng của nhà báo Đinh Đức Hoàng, mình mới hiểu tầm để đặt nhân vật vào dòng chảy của vùng đất, để tạo nên cái nhìn dung hòa giữa con người và môi trường,” học viên Ngô Thị Thanh Huyền chia sẻ.
Không chỉ định hướng tư duy, nhà báo Đinh Đức Hoàng còn trực tiếp hướng dẫn học viên cách tìm kiếm những đối tượng liên quan đến câu chuyện và xử lý chi tiết đời thực - yếu tố giúp câu chuyện trở nên chân thực và giàu cảm xúc hơn. “Hãy luôn hỏi tên dù chỉ là một con chó,” là một lời nhấn mạnh từ nhà báo Đinh Đức Hoàng về tầm quan trọng của chi tiết.
“Trước đây mình từng viết về xử lý nước thải ở sông Lừ nhưng chỉ tập trung vào nhóm công nhân, bỏ qua đời sống người dân xung quanh. Sau khóa tập huấn, mình nhận ra bài viết cũ thiếu chiều sâu vì chưa đủ chi tiết và chưa phản ánh toàn cảnh. Nếu làm lại, chắc chắn mình sẽ có cách tiếp cận khác, ” học viên Nguyễn Hà Nam, phóng viên báo Dân Trí, chia sẻ.
Ngoài ra, nhà báo Đinh Đức Hoàng còn chia sẻ các thủ thuật trong việc kể chuyện như thay thế các tính từ bằng động từ hoặc danh từ để bài viết trở nên sinh động và thu hút hơn, hay sử dụng thủ pháp “ba chất liệu” để miêu tả sự vật, hiện tượng, nó có thể là 3 câu, 3 nhóm câu, 3 đoạn văn, 3 chương, miễn là 3 sự vật/hiện tượng cùng hướng đến một tính chất. Việc các chất liệu đi thành bộ ba tạo ra một nhịp điệu dễ chịu cho văn bản và tạo ra cảm giác vừa vặn trong lòng người đọc.
Song song với nội dung về báo chí, các học viên còn được đào tạo về truyền thông môi trường dưới sự hướng dẫn của Tiến sĩ Nguyễn Nga Huyền. Các nhà báo, cán bộ truyền thông trẻ được tiếp cận các ví dụ thực tế và nắm bắt các xu hướng truyền thông mới, nơi những người thật kể câu chuyện thật bằng chất liệu đời sống của chính họ.
TS. Huyền nhấn mạnh vai trò của các micro-influencers và nội dung do người dùng tạo ra (user-generated content) trong việc truyền tải thông điệp xanh. Những người có lượng theo dõi vừa phải nhưng nội dung gần gũi, chân thực thường dễ tạo dựng niềm tin và truyền cảm hứng hơn.
“Khi thông điệp về sống xanh được lan tỏa từ những người mà cộng đồng cảm thấy ‘giống mình’, thì khả năng hành vi được thay đổi sẽ cao hơn rất nhiều,” TS. Nga Huyền nhận định. Theo TS Huyền, các tổ chức xã hội cần nắm bắt xu hướng này để xây dựng chiến lược truyền thông hiệu quả, tạo điều kiện để cộng đồng trở thành một phần của quá trình lan tỏa thông điệp thay vì chỉ là người tiếp nhận.
Bên cạnh đó, các học viên còn được học các kiến thức và kỹ năng như các nguyên tắc trong truyền thông, cách thiết kế thông điệp, lập kế hoạch và xử lý khủng hoảng truyền thông, đồng thời thực hành viết bài, xây dựng ý tưởng ngay tại lớp và nhận góp ý trực tiếp từ giảng viên.
“Việc được thực hành viết bài ngay tại lớp và nhận góp ý trực tiếp từ giảng viên giúp mình nhớ bài rất lâu và hiểu rõ cách truyền tải thông điệp một cách hiệu quả hơn. Mình chắc chắn sẽ áp dụng những kỹ năng này vào công việc truyền thông dự án tại đơn vị” - Học viên Lưu Trần Thủy Tiên, cán bộ Trung tâm Nghiên cứu Môi trường và Cộng đồng, chia sẻ.
Trải nghiệm thực tế về mô hình kinh tế tuần hoàn
Bên cạnh lý thuyết và thực hành trong lớp, học viên còn được tìm hiểu thực tế về quy trình khép kín của một mô hình kinh tế tuần hoàn thông qua chuyến thực địa tham quan chuỗi cơ sở sản xuất của Tập đoàn TH, bao gồm trang trại chăn nuôi bò sữa, nhà máy sữa, nhà máy lọc và xử lý nước thải, nhà máy sản xuất phân bón hữu cơ,... Tại đây, các học viên không chỉ lắng nghe mà còn trực tiếp đặt câu hỏi và trao đổi với chuyên gia của Tập đoàn TH như anh Phạm Vinh Sơn - Giám đốc Bảo trì Công ty CP Thực phẩm Sữa TH, kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Công nghệ Phân bón Xanh, giúp bổ sung dữ liệu thực tế cho những sản phẩm họ sẽ xây dựng sau khóa học.
“Được tận mắt quan sát quy trình, nghe chia sẻ trực tiếp từ các chuyên gia giúp mình hiểu rằng đây không chỉ là lý thuyết về ‘tuần hoàn’ mà là nỗ lực bền bỉ từ cả hệ thống. Nhìn thấy một mô hình kinh tế tuần hoàn được hiện thực hóa với quy mô lớn như vậy cũng tiếp thêm động lực cho một người làm về môi trường như mình,” học viên Trần Thảo Yến, thành viên Ban Truyền thông, Tổ chức Tagom, chia sẻ.
Ngay sau chuyến thực địa, các học viên được chia nhóm để thực hiện bài thu hoạch, với yêu cầu lựa chọn đề tài, khai thác chi tiết và xây dựng sản phẩm báo chí hoặc truyền thông liên quan đến mô hình vừa tìm hiểu. Các học viên đều nhận được nhận xét trực tiếp từ giảng viên nhằm hoàn thiện cách tiếp cận nội dung và phương pháp thể hiện.
“Ban tổ chức kỳ vọng rằng sau khóa tập huấn, mỗi học viên không chỉ thay đổi thói quen theo hướng thân thiện với môi trường, bắt đầu từ những việc làm nhỏ nhất, mà còn chủ động chia sẻ kiến thức, góp phần lan tỏa tinh thần phát triển bền vững tới cộng đồng,” anh Vũ Xuân Thái, Quản lý chương trình Hành động vì môi trường của Quỹ Vì Tầm Vóc Việt, chia sẻ.
