Rubella là bệnh truyền nhiễm qua đường hô hấp do virus rubella gây ra. Dù bệnh không nguy hiểm song phụ nữ mang thai mắc bệnh có thể gây ra những dị tật bẩm sinh nghiêm trọng đối với thai nhi.
Khay thử chẩn đoán nhanh
Nhóm nghiên cứu gồm TS Ngô Thu Hường, Ngô Tiến Thọ, Nguyễn Đăng Hiền, Trần Văn Sơn, Trung tâm Nghiên cứu, sản xuất vắc-xin và sinh phẩm Y tế, Viện Vệ sinh Dịch tễ Trung ương và TS Trương Quốc Phong, Viện Công nghệ Sinh học và Công nghệ Thực phẩm, Đại học Bách khoa Hà Nội đã thực hiện đề tài “Đánh giá giá trị chẩn đoán của khay thử phát hiện nhanh kháng nguyên virus rubella”.
Theo nhóm nghiên cứu, rubella là bệnh truyền nhiễm do virus rubella gây ra, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, gây bệnh nhẹ cho người lớn và trẻ em. Tuy nhiên, khi phụ nữ mang thai mắc bệnh có thể gây ra những dị tật bẩm sinh nghiêm trọng đối với thai nhi. Hiện tại chưa có thuốc điều trị đặc hiệu cho bệnh rubella, cách phòng tránh hiệu quả nhất là tiêm vắc-xin dự phòng.
Giống như các bệnh nhiễm virus khác, bệnh nhân nhiễm virus rubella có thể được chẩn đoán bằng xét nghiệm trực tiếp virus (phân lập hoặc sinh học phân tử) hoặc gián tiếp qua kháng thể.
Virus có thể được phát hiện bằng cách nuôi cấy trên các tế bào Vero/SLAM/RK13 ở 35°C trong 3-5 ngày. Tuy nhiên, phương pháp này cần nhiều thời gian và quy trình phân tích gồm nhiều bước nên ít được sử dụng trong chẩn đoán.
Gần đây, việc chẩn đoán các trường hợp nhiễm rubella chủ yếu sử dụng phương pháp miễn dịch và sinh học phân tử. Kỹ thuật sinh học phân tử (RT-PCR) có độ nhạy tốt, tuy nhiên kỹ thuật này có yêu cầu cao về điều kiện hoá chất, trang thiết bị và con người nên việc áp dụng rộng rãi kỹ thuật này còn nhiều hạn chế. Việc sàng lọc, chẩn đoán phát hiện nhiễm rubella sớm là vô cùng quan trọng nhằm giảm thiểu các biến chứng xảy ra do bệnh, đặc biệt là phụ nữ mang thai.
Theo TS Ngô Thu Hường, với ưu điểm cho kết quả nhanh, dễ dàng thực hiện và không yêu cầu thiết bị nên việc phát triển khay thử phát hiện nhanh trực tiếp virus rubella dựa trên kỹ thuật sắc ký miễn dịch là một giải pháp cần được nghiên cứu.
Khay thử được phát triển dựa trên kỹ thuật sắc ký miễn dịch sử dụng hạt nano vàng. Nghiên cứu này nhằm xác định một số đặc tính của khay thử, bao gồm ngưỡng phát hiện, phản ứng chéo với một số tác nhân gây bệnh, độ lặp lại, độ nhạy và đặc hiệu.
Kết quả nghiên cứu cho thấy, khay thử có khả năng phát hiện được mẫu có chứa 105 PFU virus rubella; không có phản ứng chéo với các mẫu chứa các tác nhân gây bệnh khác, độ lặp lại của khay thử đạt 100% đối với mẫu âm tính và dương tính. Độ nhạy, độ đặc hiệu của khay thử đạt 98 và 99% tương ứng.
Phát hiện virus trong 5 - 10 phút
Đặc tính của khay thử là các thông số quan trọng, là tiền đề để đánh giá chất lượng của một bộ sinh phẩm chẩn đoán. Do đó, trong nghiên cứu này nhóm nghiên cứu tiến hành đánh giá giá trị chẩn đoán của khay thử về một số thông số như ngưỡng phát hiện, phản ứng chéo, độ nhạy và độ đặc hiệu trên các mẫu chuẩn cơ sở ở quy mô phòng thí nghiệm.
Để xác định độ nhạy của khay thử, nhóm tiến hành kiểm tra khay thử với 100 mẫu dịch tỵ hầu của người khỏe mạnh được bổ sung virus rubella (mẫu dịch tỵ hầu đã được xác định âm tính với virus rubella bằng phương pháp RT-PCR). Khi chạy khay thử với 100 mẫu dương tính thì kết quả cho 98/100 mẫu xuất hiện 2 vạch màu hồng tía ở vạch T và C, từ đó tính toán cho kết quả độ nhạy đạt 98%.
Đối với độ đặc hiệu của khay thử, nhóm tiến hành kiểm tra khay thử với 100 mẫu dịch tỵ hầu của 100 người, các mẫu dịch tỵ hầu được xác nhận là âm tính với virus rubella bằng phương pháp RT-PCR. Kết quả thử nghiệm xác định độ đặc hiệu cho thấy, 99/100 mẫu dịch tỵ hầu chạy với khay thử cho tín hiệu một vạch tại vị trí vạch C, do đó nhóm kết luận độ đặc hiệu đạt 99%
Khay thử hoạt động theo nguyên lý sắc ký miễn dịch trong nghiên cứu này có thể phát hiện virus ở ngưỡng 105 PFU, độ nhạy có thể không cao bằng các phương pháp xét nghiệm
RT-PCR tuy nhiên thời gian thực hiện chỉ 10 - 15 phút, không cần trang thiết bị và người bệnh có thể dễ dàng tự thực hiện. Khi dịch bệnh xảy ra, đặc biệt ở các tuyến dưới không có trang thiết bị để sàng lọc nhanh thì khay thử phát hiện nhanh rất có ý nghĩa, giúp cách ly kịp thời và các bác sỹ có hướng điều trị nhanh, giảm gánh nặng bệnh tật cho cộng đồng.
Theo nhóm nghiên cứu, để có thể ứng dụng khay thử này vào thực tiễn, cần tiếp tục nghiên cứu đánh giá khay thử trên các mẫu lâm sàng.
