Họ đã chinh phục hầu hết các vương quốc và thành bang xung quanh nhờ sức mạnh quân đội. Trong các cuộc xung đột, có một loại hình chiến tranh lâu đời, được gọi là “Chiến tranh hoa” mà người Aztec luôn chiếm ưu thế.
Hiến tế bằng tù binh
Được người Aztec gọi là xochiyaouyotl, hay “Chiến tranh hoa” là loại hình xung đột có truyền thống lâu đời ở Trung Mỹ. Về bản chất, đây là một trận chiến theo nghi lễ, trong đó hai quốc gia đối địch sắp xếp để quân đội của họ đối đầu vào một ngày và một địa điểm nhất định. Trong những trận chiến như thế này, không ai bị giết, chỉ có các chiến binh thua trận bị bắt tù binh.
Tại sao người Aztec gọi những cuộc xung đột này là “Chiến tranh hoa”? Một nhà sử học viết rằng, thuật ngữ này ám chỉ “chiến trường nơi những chiến binh ăn mặc đẹp ngã xuống như một cơn mưa hoa”.
Một nhà văn khác thì cho biết, cái tên này là do “những chiến binh bại trận với bộ quân phục bằng lông vũ lộng lẫy bị trói chặt, trông giống như những bông hoa, khi bị đưa về Tenochtitlan một cách thô bạo”.
Ngoài ra, có hai giả thuyết được đưa ra về mục đích của “Chiến tranh hoa”. Thứ nhất, người Aztec khởi xướng những cuộc xung đột này để bắt tù nhân hiến tế cho các vị thần tối cao của họ. Thứ hai, cuộc chiến được tiến hành như một cách để huấn luyện các chiến binh Aztec và cảnh báo các quốc gia lân cận về sức mạnh đế quốc của họ.
Hiến tế người chắc chắn là một phần của tôn giáo và xã hội Aztec. Nghi lễ này dành cho các vị thần bảo trợ của họ, thần chiến tranh Huitzilopochtli và thần mưa Tlaloc. Mặc dù, số lượng người bị hiến tế mà các sử gia Tây Ban Nha ghi chép chắc chắn đã bị thổi phồng, nhưng thực sự đã có một số nghi lễ hiến tế người diễn ra.
Gần đây, các nhà khảo cổ học đã tìm thấy một tòa tháp làm bằng sọ người bên dưới Thành phố Mexico, được xây dựng trên đống đổ nát ở thủ đô bị cướp phá của người Aztec. Được gọi là “tháp sọ người”, công trình này có rất nhiều điều cho chúng ta biết về nghi lễ hiến tế người trong đế chế Aztec.
Động lực của chiến tranh
Rõ ràng, hiến tế người là một phần quan trọng của xã hội Aztec. Nhưng động lực chính của cuộc “Chiến tranh hoa” là gì?
Trong khi có rất nhiều bằng chứng khảo cổ và văn bản về việc hiến tế người trong đế chế Aztec, bằng chứng cho thấy “Chiến tranh hoa” được phát động để bắt những nạn nhân này lại xuất phát từ biên niên sử Tây Ban Nha, ghi chép trong cuộc chinh phục Mexico. Mặc dù đây là những nguồn tài liệu quý giá để tìm hiểu về đế chế Aztec, nhưng chúng cũng chứa đầy những lầm lẫn về chính phủ, tôn giáo và văn hóa của vùng đất này.
Theo một tài liệu của Tây Ban Nha từ thời đại trên, được các nhà sử học gọi là Cronica X, một đội trưởng trong đoàn tùy tùng của Hầu tước Hernan Cortés, tướng chỉ huy đội quân chinh phục, đã hỏi vua Aztec, Montezuma, tại sao họ lại có những cuộc chiến tranh liên miên với đối thủ lớn nhất, Tlaxacala, thay vì khuất phục họ một lần và mãi mãi.
Montezuma trả lời: “Chúng tôi có thể làm được, nhưng như vậy sẽ không còn nơi nào để thanh niên của chúng tôi tự rèn luyện, ngoại trừ ở nơi quá xa xôi, và chúng tôi cũng muốn luôn có những người để hiến tế cho các vị thần”.
Dựa trên phần này của Cronica X, các nhà sử học đã lập luận rằng, đế chế Aztec đã phát động “Chiến tranh hoa” khi họ cần nhiều tù nhân để hiến tế. Các nhà sử học cũng đã trích dẫn vị tướng Aztec, Tlacaelel, người đã nói với các sử gia Tây Ban Nha rằng, chiến trường “Chiến tranh hoa” giống như những khu chợ nơi các chiến binh, giống như bánh ngô, có thể dễ dàng bị lấy và mang đi.
Tuy nhiên, một số nhà sử học đã lưu ý, không có văn bản hiện có nào bàn luận về việc gây chiến chỉ để bắt giữ tù binh làm vật hiến tế ở Aztec. Theo một số tài liệu, việc bắt giữ những chiến binh đối địch trong trận chiến khi có cơ hội là một thông lệ trong chiến tranh ở đây. Thêm vào đó, các chiến binh Aztec có thể thăng tiến trong hàng ngũ dựa trên số tù binh mà họ bắt được trong trận chiến.
Mặc dù không thể biết chính xác số người bị hiến tế trong đế chế Aztec mỗi năm, nhưng người ta cho rằng các con số do sử gia Tây Ban Nha báo cáo đã phóng đại nhiều lần.
Ví dụ, Fray Diego de Durán đã tường trình rằng, có đến 80.400 người bị hiến tế khi Templo Mayor, ngôi đền lớn nhất ở Tenochtitlan, hoàn thành - một sự kiện xảy ra ít nhất 10 năm trước khi người Tây Ban Nha đến Mexico.
Do tính chất phóng đại của bằng chứng này, các chuyên gia đã phải dựa vào khảo cổ học để xác định những gì đã xảy ra. Họ đã xác nhận người Aztec có thực hành hiến tế nhưng không thiếu người đến mức phải liên tục phát động chiến tranh với mục đích duy nhất là bắt giữ tù binh cho nghi lễ này. Do đó, dùng chiến tranh để rèn luyện quân đội, răn đe kẻ thù dường như là mục đích chính của họ.
Người Aztec xem cái chết trong cuộc “Chiến tranh hoa” còn cao quý hơn cái chết trong một cuộc chiến tranh điển hình. Điều này có thể được thấy trong từ chỉ cái chết trong chiến tranh hoa, xochimiquiztli, có nghĩa là “cái chết hoa mỹ, cái chết hạnh phúc, cái chết may mắn”.
