Cơ quan điều tra cáo buộc Công ty Việt Á đã thông thầu tại nhiều địa phương, đồng thời ăn chia tiền % còn gọi “hoa hồng” để được cung cấp kit xét nghiệm Covid-19 với giá cao, gây thiệt hại cho nhà nước hơn 402 tỷ đồng.

Phương thức và thủ đoạn tinh vi

Như Báo GD&TĐ số 236 ra ngày 3/10/2023 có bài viết: “Quan chức “chống lưng” cho Việt Á thổi giá kit test” thông tin ngày 2/10, Viện Kiểm sát nhân dân (KSND) tối cao đã có cáo trạng truy tố 38 bị can trong vụ án Công ty Việt Á về các tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, “Tham ô tài sản”, “Nhận hối lộ” và “Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ”.

Trong số này, 6 người bị truy tố về tội “Nhận hối lộ” là: Cựu Bộ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Thanh Long; Nguyễn Huỳnh (cựu Thư ký của Nguyễn Thanh Long); Phạm Duy Tuyến (cựu Giám đốc CDC Hải Dương); Trịnh Thanh Hùng (cựu Phó Vụ trưởng Vụ KH&CN, Bộ KH&CN); Nguyễn Minh Tuấn (cựu Vụ trưởng Trang thiết bị và Công trình y tế, Bộ Y tế); Nguyễn Nam Liên (cựu Vụ trưởng Kế hoạch - Tài chính, Bộ Y tế).

Các bị can khác gồm nhiều vụ trưởng, vụ phó cấp bộ; cán bộ UBND hoặc Tỉnh ủy và lãnh đạo cấp sở, nhân viên y tế, cán bộ CDC của 24 tỉnh, thành phố. Trong vụ án này, Phan Quốc Việt bị xác định có vai trò chủ mưu, cầm đầu.

Đặc biệt, để được tham gia nghiên cứu, cấp số đăng ký lưu hành sản phẩm, hiệp thương giá, Phan Quốc Việt bị cáo buộc đưa hối lộ hơn 106 tỷ đồng, trong đó có 3 triệu USD và 4 tỷ đồng (tổng 82 tỷ đồng) chi cho 6 quan chức.

Theo tài liệu từ cơ quan điều tra, sau khi được Bộ Y tế cấp số đăng ký lưu hành tạm thời test xét nghiệm, Công ty Việt Á sản xuất và tiêu thụ test xét nghiệm tại các địa phương trên cả nước. Để tiêu thụ được số lượng lớn test xét nghiệm và thanh toán theo giá Công ty Việt Á đã nâng khống, Phan Quốc Việt đã nhờ Nguyễn Thanh Long - cựu Bộ trưởng Bộ Y tế cùng một số bị can đã can thiệp, tác động một số lãnh đạo cấp tỉnh cho Công ty Việt Á được cung cấp test xét nghiệm tại địa phương.

Cụ thể, Công ty Việt Á cung cấp thông số kỹ thuật sản phẩm và báo giá đưa ra là giá thấp nhất. Các sở Y tế, bệnh viện, CDC các tỉnh sử dụng báo giá của Công ty Việt Á để thông đồng với công ty thẩm định giá, hợp thức thủ tục, ban hành chứng thư thẩm định giá test xét nghiệm, vật tư y tế theo giá Công ty Việt Á đưa ra trái quy định của Luật Giá năm 2012 hoặc trực tiếp đưa vào hồ sơ dự toán, hồ sơ thầu bằng 4 hình thức (đấu thầu rộng rãi, chào thầu qua mạng hoặc chỉ định thầu thông thường, chỉ định thầu rút gọn), không đảm bảo nguyên tắc khách quan, minh bạch trong đấu thầu trái quy định Luật Đấu thầu 2013.

Đặc biệt, quá trình thông đồng để hợp thức hồ sơ thầu, thanh toán tiền theo hợp đồng mua bán test xét nghiệm, vật tư y tế, Phan Quốc Việt trực tiếp chỉ đạo các nhân viên thỏa thuận ăn chia tiền % ngoài hợp đồng để đưa hối lộ hoặc đưa tiền cảm ơn cho các cá nhân thuộc đơn vị, cơ sở y tế bằng hình thức chuyển khoản từ cửa hàng Âu Lạc (do Hồ Thị Thanh Thảo, thủ quỹ là em vợ Phan Quốc Việt quản lý, sử dụng).

Bên cạnh đó, sử dụng tài khoản của 7 nhân viên phụ trách vùng của Công ty Việt Á để những người này chuyển khoản hoặc rút tiền mặt đưa cho lãnh đạo, cán bộ các đơn vị, cơ sở y tế. Với tài khoản của các cá nhân do công ty trung gian cung cấp để công ty trung gian sử dụng chi tiền cho lãnh đạo, cán bộ các đơn vị, cơ sở y tế.

Bị can Phan Quốc Việt trước khi bị bắt.

Giúp sức từ quan chức địa phương

Một trong số địa phương có sai phạm nghiêm trọng liên quan Việt Á là tỉnh Hải Dương. Năm 2021, tỉnh Hải Dương công bố dịch Covid-19 đợt 3. Thời điểm này, Phan Quốc Việt đã nhờ Nguyễn Thanh Long tác động đến Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương Phạm Xuân Thăng. Được Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương đồng ý, UBND tỉnh và Ban Chỉ đạo phòng chống dịch ban hành nhiều văn bản có nội dung: “Giao CDC ký hợp đồng với Việt Á”.

Không chỉ quan hệ với Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương, Phan Quốc Việt còn thỏa thuận chia 20 - 30% giá trị ngoài hợp đồng cho Giám đốc CDC Hải Dương Phạm Duy Tuyến. Ông Tuyến sau đó đồng ý cho Việt Á cung cấp thiết bị trước rồi làm hồ sơ hợp thức, quyết toán sau. Kết quả, năm 2021, Việt Á trúng 4 gói thầu ở Hải Dương, trong đó có hơn 220.000 kit xét nghiệm, gây thiệt hại 73 tỷ đồng.

Tương tự, tại tỉnh Bắc Giang, một trong những điểm nóng về Covid-19 ở miền Bắc, Phan Quốc Việt thống nhất với Giám đốc CDC Đặng Thanh Minh về việc cung cấp 2.000 kit xét nghiệm để sử dụng trước. Sau khi dùng, CDC Bắc Giang mới hợp thức hóa chứng thư thẩm định để ký thanh toán gói thầu.

Sau đó, Công ty Việt Á ủy quyền cho Công ty Phan Anh cung cấp kit test cho CDC Bắc Giang. Phương thức làm việc vẫn giữ nguyên, cung cấp thiết bị trước, hợp thức hóa hợp đồng sau. Sau mỗi gói thầu, Việt Á sẽ thông qua Công ty Phan Anh để chia phần trăm ngoài hợp đồng cho CDC Bắc Giang với tổng số tiền 45 tỷ đồng.

Cơ quan điều tra kết luận Công ty Việt Á đã cung cấp cho CDC Bắc Giang 11 hợp đồng với hơn 300.000 kit test và đã được thanh toán 150 tỷ đồng. Giá thực tế chỉ 143.000 đồng/kit, nhưng Công ty Việt Á đã bán với giá 570.000 đồng nên thiệt hại mà doanh nghiệp này gây ra ở Bắc Giang là 105 tỷ đồng.

Không chỉ ở Hải Dương và Bắc Giang, Công ty Việt Á dưới sự chỉ đạo của ông chủ Phan Quốc Việt liên tục đặt vấn đề độc quyền kit test ở các tỉnh từ Bắc vào Nam. Hành vi thông thầu của nhóm Việt Á với cán bộ Nhà nước đã gây thiệt hại ở 19 tỉnh, thành. Điển hình như Nghệ An 16 tỷ đồng, Bình Dương 55 tỷ đồng, Đồng Tháp 79 tỷ đồng, Hà Nội 14 tỷ đồng, Nam Định 14,5 tỷ đồng, Cà Mau 12,2 tỷ đồng, Vĩnh Long 12 tỷ đồng…

Kết quả điều tra cho thấy, số lượng test xét nghiệm mà Công ty Việt Á đã sản xuất trong các năm 2020 và 2021 là hơn 8,7 triệu test. Trong đó, Công ty Việt Á đã ký hợp đồng bán cho các đơn vị, cơ sở y tế là hơn 8,3 triệu test xét nghiệm (đã thanh toán 4,5 triệu test xét nghiệm).

Cơ quan chức năng xác định, hậu quả thiệt hại, số lượng test xét nghiệm Covid-19 là hơn 4,5 triệu test xét nghiệm là 1.235 tỷ đồng. Trong đó, Phan Quốc Việt và đồng phạm có hành vi phạm tội “Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng”, gây thiệt hại tài sản Nhà nước hơn 402 tỷ đồng tại 19 tỉnh, thành phố.