Hen và hen ác tính

Hen phế quản xảy ra chủ yếu ở những người trẻ tuổi. Tuy nhiên, cũng có một số trường hợp “đợi” đến khi về già bệnh mới khởi phát. Hen ác tính hay hen phế quản ác tính là cấp cứu nội khoa của người mắc bệnh hen mà nếu không kịp xử lý tính mạng bệnh nhân sẽ bị đe dọa.

Hen phế quản (asthma) và hen phế quản ác tính (status asthmaticus) không là nỗi lo bệnh tật của riêng ai mà trở thành nỗi lo chung của cả cộng đồng, dân tộc. Bởi vậy, hiện nay nhiều tổ chức điều trị và dự phòng hen ra đời trên khắp hành tinh.

Hen phế quản

Hen phế quản là tình trạng khó thở xảy ra từng cơn, do sự co hẹp lòng phế quản vì các tác nhân kích thích như khói bụi, chất gây dị ứng, stress, thời tiết thay đổi... Người bệnh sẽ hết khó thở và trở lại bình thường một cách tự nhiên hoặc nhờ sử dụng các loại thuốc giãn phế quản.

Tổ chức Y tế thế giới (WHO/ OMS) đã đưa ra 10 điều sau đây và được xem như là kiến thức căn bản về bệnh hen phế quản mà mọi người cần biết để tăng cường việc phòng tránh và kiểm soát bệnh:

1. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) xác định hiện nay có khoảng 300 triệu người mắc bệnh hen phế quản và khoảng 255.000 người chết vì hen mỗi năm.

2. Số lượng người chết vì hen phế quản sẽ gia tăng trong vòng 10 năm nếu như con người không hành động khẩn cấp. Hen phế quản không thể chữa khỏi, nhưng việc chẩn đoán đúng, điều trị đúng và giáo dục bệnh nhân tốt sẽ dẫn đến việc kiểm soát và quản lý có hiệu quả bệnh hen phế quản.

3. Hen phế quản xảy ra ở tất cả các quốc gia “bất chấp” mức độ phát triển. Hơn 80% bệnh nhân chết vì hen phế quản thuộc về các quốc gia có thu nhập thấp. Để kiểm soát hen có hiệu quả, cần phải cung cấp thuốc men đầy đủ, đặc biệt là các gia đình có thu nhập thấp.

4. Hen phế quản là một bệnh mạn tính, đặc trưng bởi những cơn khó thở và khò khè tái diễn. Mức độ trầm trọng và tần số xuất hiện khác nhau giữa người này và người khác.

5. Triệu chứng có thể xuất hiện vài lần trong một ngày hoặc một tuần ở người bệnh. Đối với một số người, biểu hiện có thể trở nên tồi tệ hơn khi hoạt động gắng sức hoặc vào ban đêm. Nếu không nhận biết và dự phòng sẽ dẫn đến tắc nghẽn đường hô hấp, bùng nổ một cơn hen, suy hô hấp, có thể đe dọa đến tính mạng và thậm chí tử vong.

6. Nhờ việc điều trị thích đáng như là sử dụng Corticosteroids dạng hít để làm giảm viêm phế quản, số bệnh nhân chết liên quan đến hen phế quản có thể giảm.

7. Hen phế quản là một bệnh mạn tính phổ biến nhất ở trẻ em. Nhưng có thể kiểm soát được qua các chương trình điều trị và dự phòng khác nhau tùy theo triệu chứng.

8. Các yếu tố nguy cơ lớn nhất dẫn đến bệnh hen là tiếp xúc với các dị nguyên trong nhà như bụi chăn, mền, nệm, gối, đồ vật nhồi bông, sự ô nhiễm và con vật nuôi.

9. Sự khởi phát cơn hen có thể bao gồm không khí lạnh, cơn xúc cảm quá mức như giận dữ hoặc sợ hãi và sự gắng sức.

10. Hen phế quản thường thiếu sự chẩn đoán và điều trị. Điều này sẽ tạo ra một gánh nặng đáng kể đối với cá nhân, gia đình và có thể giới hạn các hoạt động cá nhân trong đời sống.

Hướng điều trị và phòng tránh

Việc sử dụng thuốc điều trị hen phế quản cần tuân thủ sự chỉ định của các bác sĩ. Một số trường hợp được khuyên thường xuyên có ống xịt trong tầm tay để phòng những cơn hen nặng có thể xảy ra bất cứ lúc nào. Bác sĩ chỉ định hoặc đơn vị quản lý bệnh nhân hen sẽ tư vấn và tập cho cách sử dụng ống xịt để chống lại cơn hen phế quản.

* Cần lưu ý: Mọi trường hợp khó thở nặng, khó thở kéo dài hoặc những nỗ lực cá nhân trong việc dùng thuốc uống, khí dung, ống xịt bị thất bại, người bệnh cần được nhập viện ngay lập tức.

Việc phòng bệnh, chủ yếu là tạo một môi trường sống tốt, tránh sự ô nhiễm khói bụi, không hút thuốc lá và cũng không ngửi khói thuốc lá. Rèn luyện cá tính mạnh, biết cách chế ngự cảm xúc, rèn luyện thân thể thích nghi với các loại thời tiết và gia tăng sức chịu đựng của cơ thể. Tránh các yếu tố nghi ngờ hoặc đã xác định là “dị nguyên” như lông chó, mèo, chim cảnh, thú cảnh khác... Người bệnh cũng không được uống các loại thuốc đã từng là “nghi phạm” gây ra cơn khó thở.

Hen phế quản ác tính

Hen phế quản ác tính là tình trạng người mắc bệnh hen khi đang xảy ra cơn hen không đáp ứng với những phương pháp điều trị thông thường. Tất cả các loại thuốc giãn phế quản quen thuộc gần như “bất lực” trước cơn bệnh.

Biểu hiện của người bệnh ngày càng trầm trọng hơn, khó thở ngày càng gia tăng và tính mạng đang bị đe dọa. Người bệnh có thể tử vong trong tình trạng hệ hô hấp bị tê liệt hoàn toàn do cơn hen ác tính gây ra.

Các nguy cơ khởi phát cơn hen ác tính bao gồm: Tình trạng nhiễm virus của người bệnh hen, có các hoạt động gắng sức trong thời tiết lạnh, tiếp xúc với một số tác nhân mang tính kích thích. Điều cần lưu ý, đa số cơn hen ác tính xảy ra ở bệnh nhân hen lạm dụng thuốc cắt cơn, các trường hợp không dùng thuốc đầy đủ, nhất là các thuốc kháng viêm.