Khó khăn của Harvard là lợi thế để các nước thúc đẩy nghiên cứu, học thuật và đổi mới sáng tạo.
Tương lai mù mịt
Một ngày tháng 5/2025, A. (giấu tên), quốc tịch Singapore, nhận được tin nhắn thông báo Đại học Harvard, nơi anh đang theo học, đã bị Chính phủ Mỹ cấm tuyển sinh quốc tế. Điều này đồng nghĩa chương trình học tập mơ ước mà anh nỗ lực giành được có nguy cơ dang dở.
Châu Âu cũng thể hiện mong muốn thu hút nghiên cứu sinh, học giả Harvard nói riêng và tại các trường đại học Mỹ nói chung bằng cách khởi động sáng kiến giáo dục quốc tế trị giá 570 triệu euro. Bà Ursula von der Leyen - Chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC) nhấn mạnh, châu lục này sẽ luôn là nơi “nghiên cứu học thuật tự do và cởi mở”.
“Harvard luôn là giấc mơ. Tôi thật sự biết ơn vì đã có cơ hội đặt chân đến đây, dù giờ cũng không biết còn được ở lại bao lâu nữa. Buồn nhất là nghĩ đến việc những cơ hội như vậy có thể bị khép lại với người khác”, anh A. chia sẻ.
Cả ngày hôm đó, điện thoại của A. không ngừng đổ chuông. Thầy cô hỏi han, bạn bè gửi lời động viên còn đại diện nhà trường thông báo ngắn gọn: “Hãy chờ cập nhật”. A. phân vân giữa việc ở lại trường hay về nước nghỉ hè. Tương tự, khuôn viên phủ đầy bóng cây của Harvard trở nên náo nhiệt. Sinh viên gọi điện cho đại sứ quán, gửi thư dồn dập đến văn phòng hỗ trợ sinh viên quốc tế.
A. là một trong hơn 150 sinh viên Singapore đang học tại Harvard. Hôm 22/5, họ nhận được tin rằng Bộ An ninh Nội địa Mỹ đã thu hồi giấy phép Chương trình Trao đổi Sinh viên và Chương trình Du học (SEVP) của Harvard. Quyết định khiến gần 7 nghìn sinh viên Singapore học tập tại Mỹ nói chung và Harvard nói riêng phải chuyển trường hoặc đối mặt với nguy cơ bị trục xuất.
Tuy nhiên, ngày 29/5, trước sức ép từ dư luận và các vụ kiện, một thẩm phán liên bang đã yêu cầu tạm dừng quyết định này, đồng thời cho Harvard 30 ngày để nộp bằng chứng phản đối việc bị thu hồi quyền tuyển sinh quốc tế. Một sinh viên Singapore theo học tại Trường Luật Harvard cho biết: “Cảm giác chung là bối rối, kèm theo lo lắng. Mọi thứ quá bất ngờ và chưa từng có tiền lệ, nên chẳng ai biết chính xác điều gì đang diễn ra”.
Không chỉ sinh viên, những người đã tốt nghiệp cũng rơi vào lo lắng. Thị thực và tình trạng việc làm của họ chưa rõ ràng, dẫn đến tương lai mù mịt. Hiện tại, cánh cổng Harvard vẫn mở. Nhưng trong khuôn viên và trên khắp nước Mỹ, một thế hệ sinh viên quốc tế đang nín thở, tự hỏi: Đất nước từng mời họ đến học, liệu còn cho họ ở lại?
Trước những bất ổn xoay quanh quyết định của chính quyền Tổng thống Trump đối với sinh viên quốc tế tại Đại học Harvard, Singapore đang chuẩn bị các phương án hỗ trợ cho công dân đang theo học tại đây.
Mở cửa đón sinh viên Harvard
Trong cuộc họp trực tuyến với các sinh viên bị ảnh hưởng ngày 30/5, ông Lui Tuck Yew - Đại sứ Singapore tại Mỹ, cho biết các trường đại học tự chủ có thể trao cơ hội thực tập cho những người muốn tạm dừng việc học và quay về nước. Họ cũng có thể tiếp tục học tập nếu lựa chọn trở lại Singapore.
Người phát ngôn của Bộ Giáo dục Singapore xác nhận thông điệp này đã được gửi đến các sinh viên để họ cân nhắc phương án học tập trong nước như một lựa chọn khả thi. Hiện, Singapore có 6 trường đại học tự chủ gồm Đại học Quốc gia Singapore (NUS), Đại học Công nghệ Nanyang (NTU), Đại học Quản lý Singapore (SMU), Đại học Khoa học Xã hội Singapore (SUSS), Đại học Công nghệ và Thiết kế Singapore (SUTD) và Viện Công nghệ Singapore (SIT).
Ngày 27/5, Bộ Ngoại giao Singapore (MFA) cho biết đang phối hợp với Đại sứ quán tại Washington, Bộ Ngoại giao và Bộ An ninh Nội địa Mỹ để theo dõi sát sao các diễn biến có thể ảnh hưởng đến kế hoạch học tập của sinh viên Singapore. MFA cũng thiết lập các kênh hỗ trợ cụ thể, trong đó có nhóm liên lạc do Cục Lãnh sự và Mạng lưới Toàn cầu Singapore phụ trách.
Không chỉ Singapore, nhiều quốc gia châu Á cũng lên phương án tiếp nhận sinh viên từ Harvard sau những thông tin quyết liệt đến từ chính quyền Tổng thống Donald Trump. Hồi cuối tháng 5, Bộ trưởng Giáo dục Nhật Bản, bà Toshiko Abe, yêu cầu tất cả các trường đại học công lập và tư thục trong nước xem xét khả năng tiếp nhận những sinh viên nước ngoài đang theo học tại Đại học Harvard. Đây là nhóm buộc phải rời trường hoặc đang chưa chắc chắn có thể tiếp tục nhập học vào mùa Thu 2025 hay không.
“Chúng tôi đang phối hợp với Bộ Ngoại giao hỗ trợ sinh viên quốc tế để họ không bị thiệt thòi. Bộ cũng đề nghị Chính phủ Mỹ cung cấp thông tin cụ thể về phương án ứng phó của Harvard”, bà Abe cho biết và thông tin, Nhật Bản có thể tiếp nhận sinh viên từ các trường đại học khác ở Mỹ nếu các biện pháp hạn chế tương tự được áp dụng.
Chính quyền Hồng Kông (Trung Quốc) kêu gọi các trường đại học đón nhận những sinh viên quốc tế bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm tuyển sinh của chính quyền Trump đối với Đại học Harvard, nhằm “thu hút nhân tài hàng đầu” và bảo vệ quyền lợi hợp pháp của sinh viên và học giả.
Đại học Khoa học và Công nghệ Hồng Kông (HKUST) đã công bố lời mời nhập học dành cho các sinh viên quốc tế bị ảnh hưởng, cam kết cấp học bổng vô điều kiện, đơn giản hóa thủ tục và hỗ trợ học thuật để đảm bảo việc chuyển tiếp thuận lợi.
Vì tự do học thuật
Tại “xứ sở kim chi”, Đại học Hàn Quốc, một trong những trường hàng đầu, vừa công bố sáng kiến đặc biệt nhằm hỗ trợ sinh viên, giảng viên và nhà nghiên cứu từ Harvard bị ảnh hưởng bởi lệnh hạn chế tuyển sinh sinh viên quốc tế của chính quyền Trump.
Theo đó, sinh viên đại học và sau đại học có thể tiếp tục học tập tại Đại học Hàn Quốc thông qua chương trình chuyển tiếp hoặc trao đổi. Nhà trường cam kết hỗ trợ chuyển đổi tín chỉ khi trở lại Harvard. Trường cũng sẵn sàng bổ nhiệm các học giả quốc tế làm giáo sư thỉnh giảng, kèm theo hỗ trợ về nhà ở và tái định cư.
Đây là trường đại học đầu tiên tại Hàn Quốc chính thức đưa ra đề nghị hỗ trợ sinh viên Harvard. Chủ tịch Đại học Hàn Quốc, ông Kim Dong-won, khẳng định: “Chúng tôi tin rằng, các tài năng trẻ không nên bị gián đoạn hành trình học thuật vì những biến động chính trị. Trường sẽ làm tất cả để hỗ trợ những cá nhân đang đối mặt với bất ổn”.
Sinh viên nước ngoài hiện chiếm hơn 25% tổng số sinh viên tại Harvard. Tuy nhiên, Tổng thống Trump tuyên bố trường nên giới hạn tỷ lệ này ở mức 15%, trong nỗ lực nhằm “chấn chỉnh” chính sách nhập học và định hình lại hệ thống giáo dục đại học Hoa Kỳ. Harvard bị cáo buộc không giải quyết triệt để các vấn đề như bài Do Thái, phân biệt chủng tộc và thậm chí bị nghi ngờ có liên hệ với Trung Quốc.
Ngày 4/6, Tổng thống Trump tiếp tục gia tăng sức ép khi ký một sắc lệnh hành pháp nhằm vào sinh viên quốc tế tại Harvard. Ngoài việc đình chỉ nhập cảnh đối với những người có ý định theo học hoặc tham gia các chương trình trao đổi, lệnh này còn yêu cầu Bộ Ngoại giao xem xét thu hồi thị thực của các sinh viên hiện đang học tại trường nếu họ “thuộc diện áp dụng theo tiêu chí nêu trong tuyên bố”.
Quy định mới không áp dụng cho sinh viên nước ngoài theo học tại các trường đại học khác của Mỹ hoặc những người nhập cảnh vì lợi ích quốc gia.
Tạo cơ hội cho bên ngoài
Bộ Ngoại giao Mỹ đã thông báo đến các đại sứ quán nước này trên thế giới ngừng tiếp nhận phỏng vấn ứng viên xin cấp thị thực du học cho đến khi có thông báo mới. Nhiều khả năng ngoài phỏng vấn, các đại sứ quán sẽ kiểm tra mạng xã hội, thông tin cá nhân của ứng viên trên Internet để kiểm tra “tư tưởng” trong bối cảnh Tổng thống Donald Trump muốn kiểm soát tình trạng ủng hộ Palestine.
Các chuyên gia giáo dục cảnh báo rằng, nếu các chính sách hạn chế sinh viên quốc tế tiếp tục được mở rộng, không chỉ Harvard mà toàn bộ hệ thống giáo dục đại học Mỹ sẽ chịu thiệt hại nghiêm trọng. Báo cáo của Harvard trong vụ kiện cho biết lệnh cấm “làm suy giảm nghiêm trọng khả năng cạnh tranh toàn cầu” của trường và sinh viên quốc tế là một phần thiết yếu trong thành công học thuật của Harvard.
Sinh viên quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới, đặc biệt trong các lĩnh vực STEM. Việc mất đi nguồn nhân lực này có thể làm suy yếu vị thế dẫn đầu của Mỹ trong lĩnh vực giáo dục và công nghệ toàn cầu hoặc nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.
Ở quy mô rộng hơn, việc hạn chế sinh viên quốc tế có thể dẫn đến giảm doanh thu, cắt giảm chương trình và mất đi sự đa dạng trong môi trường học thuật, đồng thời có thể dẫn đến thiệt hại kinh tế đáng kể, ảnh hưởng đến các ngành như nhà ở, thực phẩm, bán lẻ và vận tải.
Động thái của Tổng thống Trump cũng tạo cơ hội cho các quốc gia khác thu hút nhân tài. Tương lai không chắc chắn tại Mỹ khiến nhiều sinh viên cân nhắc chuyển hướng sang Canada, Australia, Singapore hay châu Âu, nơi họ cảm thấy được chào đón và ổn định hơn.
Sự chuyển dịch này không chỉ giúp các quốc gia khác nâng cao chất lượng giáo dục, mà còn thúc đẩy đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế tại các nước tiếp nhận. Đó cũng là lý do các quốc gia đang tích cực tiếp nhận sinh viên quốc tế từ Harvard và Mỹ trong thời gian gần đây.
Một sinh viên năm cuối tại Harvard thừa nhận: Tôi vừa sốc, vừa hoài nghi. Tình hình quá khó đoán khiến người ta không thể lên kế hoạch học tập hay cuộc sống trong thời gian tới tại Mỹ.
