Từ tiếng hát, lời nói đến trang phục, bản sắc ấy đang hiện diện đầy tự nhiên trong đời sống học đường.
Tiếng Mường trong lòng người trẻ
Là người con của vùng đất Đà Bắc (tỉnh Phú Thọ), nữ sinh người Mường - Đoàn Thị Yến Vy, học sinh Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Hòa Bình luôn tự hào khi lớn lên giữa một cộng đồng đậm đà bản sắc. Tuổi thơ em được nuôi dưỡng bởi tiếng cồng chiêng vang vọng núi rừng, những phong tục cổ truyền và điệu dân ca thấm đẫm tình quê.
Ngay từ nhỏ, Yến Vy đã ý thức sâu sắc về việc gìn giữ bản sắc dân tộc. Em luôn tự hào khi được sống trong một gia đình đề cao truyền thống, nơi những giá trị văn hóa Mường được trao truyền qua từng bữa cơm, câu chuyện và lễ tục đời thường. Chính từ đó, Vy hình thành thói quen sử dụng tiếng Mường như một điều tự nhiên.
“Đối với em, tiếng Mường không đơn thuần là phương tiện giao tiếp. Đó là linh hồn của dân tộc, là nhịp cầu nối giữa quá khứ và hiện tại. Mỗi lời nói, mỗi cách xưng hô đều gợi nhắc về lịch sử truyền thống và tình cảm gia đình, quê hương”, Vy bày tỏ.
Giữa muôn sắc màu văn hóa dân tộc, Vy luôn tìm thấy sự rung cảm đặc biệt nơi tiếng cồng chiêng ngân vang và những làn điệu dân ca Mường. Đó là những “âm thanh của núi rừng” mà em đã gắn bó từ nhỏ. Tiếng cồng chiêng không đơn thuần là nhạc cụ lễ hội, mà là biểu tượng tinh thần gắn liền với tín ngưỡng, đời sống cộng đồng người Mường. Bên cạnh đó, trang phục thổ cẩm và câu chuyện dân gian cũng là điều mà em mong muốn được lưu giữ và lan tỏa.
Cùng với khát khao đó, Yến Vy trở thành một trong những học sinh tích cực tham gia các hoạt động bảo tồn văn hóa dân tộc tại trường và địa phương. Em thường xuyên góp mặt trong các tiết mục múa hát dân ca, giới thiệu về trang phục và ẩm thực người Mường trong các hội thi, ngày hội văn hóa.
“Nếu thế hệ chúng em không chủ động tìm hiểu và gìn giữ thì bản sắc Mường sẽ dần bị mai một. Vì thế, mỗi người con của dân tộc cần yêu tiếng nói của dân tộc mình và tích cực gắn bó với các hoạt động cộng đồng”, nữ sinh người Mường chia sẻ.
Trong thời đại công nghệ số phát triển, Vy không ngại thử sức với những phương tiện hiện đại để quảng bá văn hóa dân tộc. Em thường chia sẻ trải nghiệm văn hoá Mường qua các bài viết trên mạng xã hội. Bên cạnh đó, nữ sinh còn dựng thêm các video ngắn, ghi lại khoảnh khắc của những lễ hội truyền thống. Nhờ cách làm sáng tạo này, hình ảnh người Mường đang đến gần hơn với bạn bè trong nước và quốc tế.
Trên hành trình giữ gìn văn hóa dân tộc, những bạn trẻ như Yến Vy chính là mạch sống mới cho di sản truyền thống. Không chỉ tự hào và sống trọn với bản sắc, em còn ấp ủ một định hướng dài hơn là trở thành người nghiên cứu và quảng bá văn hóa dân tộc.
“Ước mơ của em sau này sẽ trở thành một chuyên gia về nghiên cứu văn hoá dân tộc Mường, để có thể tìm hiểu sâu hơn về cội nguồn. Hơn hết, em mong muốn lan toả những nét đẹp ấy đến với nhiều người hơn”, Vy nói.
Hành trình ấy có thể còn dài nhưng với Yến Vy, từng bước đi đều giúp em tiến gần hơn những giá trị cội nguồn. Đó cũng là cách để văn hoá Mường tiếp tục được lắng nghe, thấu hiểu và lan toả.
Sân trường vọng bản sắc
Tại Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Hòa Bình (tỉnh Phú Thọ), văn hóa dân tộc không còn là điều xa vời. Nơi đây, bản sắc được giữ gìn và lan tỏa mỗi ngày bằng chính sự hào hứng và tình yêu từ những cô cậu học trò người Mường.
Thầy Bạch Việt Thắng, Bí thư Đoàn trường, người đã gắn bó nhiều năm với công tác Đoàn và phong trào thanh niên chia sẻ: “Phần lớn học sinh của trường là người dân tộc Mường. Nhờ cùng chung tiếng nói và văn hóa, các em luôn gắn bó, tự hào về cội nguồn. Vì thế, việc gìn giữ bản sắc luôn là điều các em chủ động và mong muốn thực hiện”.
Dưới mái trường thân thương ấy, học sinh không chỉ học chữ mà còn học cách yêu thương, trân trọng những giá trị truyền thống của dân tộc. Ngay trong những tiết học Ngữ văn, Lịch sử, các thầy cô đã lồng ghép khéo léo những câu chuyện hay nghi lễ truyền thống của người Mường. Nhờ đó, kiến thức trở thành những sợi chỉ mềm mại, dệt nên tấm thổ cẩm văn hóa giữa lớp học hiện đại.
“Không phải ai cũng có thể hiểu hết về bản sắc dân tộc mình. Có em biết đến điệu hát Mường qua lời ru của bà, có em chỉ thấy sắc váy thổ cẩm trong dịp Tết. Vậy nên, chúng tôi luôn cố gắng để văn hóa truyền thống đến gần với học sinh nhất có thể”, thầy Thắng chia sẻ.
Nhằm đưa văn hóa đến gần hơn với học sinh, Trường Phổ thông Dân tộc Nội trú THPT Hòa Bình thường xuyên tổ chức các hoạt động ngoại khoá gắn với truyền thống dân tộc. Từ những cuộc thi, trò chơi dân gian cho đến các ngày hội đặc sắc, mỗi hoạt động đều mang đậm dấu ấn văn hóa. Qua đó, học sinh được chạm đến cội nguồn truyền thống và tự hào thể hiện bản sắc riêng.
“Nhìn học trò tự tin khoác lên váy áo dân tộc, say sưa giới thiệu nét đẹp quê hương trước bè bạn, tôi thấy được sự trưởng thành trong các em. Chính điều đó khiến tôi tin rằng, những gì mình đang làm thực sự có ý nghĩa”, thầy Thắng tự hào.
Năm học 2024–2025, thầy trò nhà trường đã để lại dấu ấn đặc biệt qua nhiều hoạt động, phong trào quy mô và chất lượng. Tại Hội thi “Văn nghệ – Thể thao các trường PT Dân tộc Nội trú và Bán trú tỉnh Hòa Bình”(nay thuộc tỉnh Phú Thọ), trường đã xuất sắc mang về giải Nhì toàn đoàn. Đó chính là thành quả của tinh thần đoàn kết, sự cố gắng và niềm tự hào dân tộc.
Đặc biệt, cuộc thi “Trình diễn, giới thiệu trang phục dân tộc và thi hát dân ca dân tộc thiểu số” do nhà trường tổ chức đã để lại nhiều cảm xúc lắng đọng. Mỗi phần trình diễn ngoài sự đầu tư về hình thức, các em còn gửi gắm cả những câu chuyện văn hóa phía sau từng bộ trang phục, từng lời ca tiếng hát. Từ đó, hiện lên một bức tranh sinh động về đời sống, con người và sức sống bền bỉ của đồng bào các dân tộc vùng cao Tây Bắc.
Với thầy Bạch Việt Thắng, nuôi dưỡng tình yêu văn hóa trong học trò không đơn thuần là nhiệm vụ phong trào. Đó là niềm hy vọng mà thầy ấp ủ suốt hành trình đồng hành cùng học sinh.
“Chúng tôi luôn tin rằng, mỗi hoạt động văn hóa là một hạt giống được gieo vào lòng học trò. Một ngày nào đó, những hạt giống ấy sẽ nở hoa theo cách các em sống, yêu quê hương và tự hào về dân tộc của mình”, thầy Thắng bày tỏ.
