Giáo sư Hà Văn Tấn đã chống chọi với bệnh đột quỵ nhiều năm nay. "Gần đây, sức khỏe thầy Tấn rất yếu. Thầy qua đời vì tuổi cao, sức yếu", giáo sư Vũ Minh Giang, Phó chủ tịch Hội Khoa học Lịch sử Việt Nam, cho biết sáng 28/11.
Giáo sư Hà Văn Tấn là một trong "tứ trụ" của nền sử học Việt Nam hiện đại cùng với giáo sư Đinh Xuân Lâm, Phan Huy Lê, Trần Quốc Vượng. Ông là chủ nhiệm môn Phương pháp luận sử học (khoa Lịch sử, Đại học Tổng hợp, nay Là Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội); Viện trưởng Khảo cổ học (1988-2008).
Sinh năm 1937 tại Hà Tĩnh, đến năm 18 tuổi, sau khi tốt nghiệp lớp 9, Hà Văn Tấn ra Hà Nội. Sau một năm vừa học vừa làm, chàng thanh niên Hà Văn Tấn quyết định vào học khoa Sử, Đại học Sư phạm.
Năm 1957, tròn 20 tuổi, Hà Văn Tấn tốt nghiệp đại học (đứng thứ hai - Á nguyên) và ở lại trường làm cán bộ môn Lịch sử cổ đại Việt Nam, Đại học Sư phạm. Ông từng chia sẻ, khi về tập sự ở trường, ông rất lo lắng vì "với trình độ 9 + 2 thì làm ăn gì được". Vì vậy, ông vừa giảng dạy, vừa tự học.
Nhờ tự học, ông đã thông thạo chữ Hán, tiếng Pháp, Anh, Nga, Đức, Nhật. Ông học tiếng Đức qua sách tiếng Nga, tiếng Nhật qua sách tiếng Trung Quốc. Sau đó, ông tự học tiếng Sanskrit (Phạn) - ngôn ngữ Ấn Độ cổ đại, thông qua tiếng Đức.
 |
| Tứ trụ sử học Việt Nam đương đại từ trái qua GS Trần Quốc Vượng, GS Đinh Xuân Lâm, GS Hà Văn Tấn và GS Phan Huy Lê với ông bà GS Trần Văn Giàu. Ảnh chụp năm 1996 do GS Lê cung cấp. |
Năm 1960, khi mới 23 tuổi, Hà Văn Tấn đã hiệu đính Dư địa chí của Nguyễn Trãi viết bằng chữ Hán thế kỷ XV. Giáo sư Đào Duy Anh từng nhận xét công trình này "rất công phu, nghiêm túc, tôi rất hài lòng và tin cậy ở tác giả". Ông còn cùng giáo sư Trần Quốc Vượng viết Lịch sử chế độ cộng sản nguyên thuỷ ở Việt Nam và Lịch sử chế độ phong kiến Việt Nam (tập 1).
Từ năm 1960, Hà Văn Tấn bắt đầu tham gia nghiên cứu khảo cổ học. Một năm sau, ông và Trần Quốc Vượng viết Sơ yếu khảo cổ học nguyên thuỷ Việt Nam, trình bày những phát hiện mới về thời đại đá. Năm 1982, ông đề xuất và chuẩn bị mọi điều kiện để thành lập khoa Sử, Đại học Tổng hợp Hà Nội. Năm 1988 ông làm Viện trưởng Khảo cổ học.
Đến khi qua đời, ông đã công bố gần 300 bài báo, nghiên cứu khoa học và là tác giả của 15 cuốn sách.
Với những đóng góp lớn cho nền sử học Việt Nam hiện đại và ngành khảo cổ học, năm 1980, ông Hà Văn Tấn được phong hàm giáo sư, được tặng danh hiệu Nhà giáo nhân dân (1997), giải thưởng Hồ Chí Minh và khoa học công nghệ (năm 2000).
