Giao lưu trực tuyến: Trường học không khói thuốc

- Đối với các cơ quan quản lý:

+ Tăng cường quản lý việc mua, bán, tàng trữ, sử dụng trái phép các loại thuốc lá trong danh mục cấm.

+ Đề xuất tăng mức thuế đối với thuốc lá điếu và có quy định phù hợp đối với thuốc lào.

- Đối với phụ huynh: Tăng cường nhắc nhở, dành thời gian đồng hành cùng các con trong nâng cao nhận thức về tác hại của các loại thuốc lá, giữ mối liên hệ chặt chẽ, thường xuyên với nhà trường để nắm bắt tình hình và kịp thời phát hiện các biểu hiện bất thường.

- Đối với xã hội: Kêu gọi sự chung tay, đồng lòng của toàn thể cộng đồng để xây dựng một môi trường học đường an toàn, lành mạnh, không khói thuốc, vì sự phát triển của thế hệ trẻ.

Nguy cơ đối với các em học sinh sử dụng thuốc lá điện tử về lâu dài sẽ bị ảnh hưởng về sức khỏe thể chất và tâm lý, tinh thần do các chất độc hại và gây nghiện có trong thuốc là mà chúng ta vừa kể trên.

Tuy nhiên, khi trẻ em học sinh mới bị bập vào hút thuốc lá, kể cả hút Thuốc lá điện tử thì rất khó phát hiện nếu thầy cô giáo và các bậc cha mẹ không có sự theo dõi sát sao hàng ngày về mùi quần áo, sách vở, đồ dùng học tập.

Vì khi đó các em chưa có biểu hiện gì thay đổi về sức khỏe thể chất hoặc sức khỏe tinh thần. Do vậy sự tuyên truyền giáo dục, dạy bảo thường xuyên có định hướng đúng và giám sát chặt chẽ các em của nhà trường và gia đình là cực kỳ quan trọng.

Đến thời điểm hiện tại, nhà trường chưa phát hiện cán bộ, giáo viên và nhân viên vi phạm quy định.

Tuy nhiên, đối với học sinh, nhà trường thường xuyên tổ chức kiểm tra theo kế hoạch hoặc đột xuất. Qua đó phát hiện một số học sinh mang trong người thuốc lá điện tử. Nhà trường cũng phát hiện học sinh đang sử dụng thuốc lá điện tử trong nhà vệ sinh.

Đối với những học sinh vi phạm, nhà trường giao giáo viên chủ nhiệm mời phụ huynh lên làm việc riêng để trao đổi, nhắc nhở. Đồng thời yêu cầu học sinh cam kết không tái phạm. Các cam kết được lưu để theo dõi và đánh giá xếp loại hạnh kiểm học kỳ và năm học.

Nhà trường cần phối hợp với phụ huynh có biện pháp kiểm tra và giám sát các em một cách khoa học nhằm sớm phát hiện và ngăn chặn và xử lý kịp thời; phổ biến, tuyên truyền và giáo dục cho các em biết tác hại của việc hút thuốc lá điện tử là không hề nhỏ cho sức khỏe cũng như cho việc học tập.

Song song với đó, để ngăn chặn thuốc lá điện tử xâm nhập học đường, cần tăng cường các biện pháp kiểm tra, phát hiện và kịp thời răn đe, nhắc nhở HS. Đẩy mạnh sự phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong quản lý, giáo dục, ngăn ngừa việc học sinh bị dụ dỗ, lôi kéo sử dụng thuốc lá điện tử.

Các cơ quan chức năng tăng cường kiểm tra, phát hiện, xử lý nghiêm những cá nhân, tổ chức mua, bán, sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha tại các cơ sở giáo dục áp dụng chế tài xử lý cụ thể (Thực hiện nghiêm Nghị Quyết 173/2024 của Quốc Hội và Điều 11, Luật phòng chống tác hại của thuốc lá, triển khai thực hiện môi trường không khói thuốc và có chế tài xử lý các trường hợp vi phạm quy định).

Để phong trào bền vững, cần có sự ủng hộ từ cộng đồng.

Đoàn trường đặt các biển báo lớn và poster ngay tại cổng trường và các khu vực lân cận, không chỉ hướng đến học sinh mà còn gửi thông điệp đến phụ huynh và người dân qua lại.

Bên cạnh đó, thường xuyên lồng ghép nội dung "Trường học không khói thuốc" vào các buổi họp phụ huynh đầu năm, kêu gọi phụ huynh làm gương và không hút thuốc trong khuôn viên trường và khu vực cổng trường.

Phối hợp với Công an xã và Đoàn Thanh niên địa phương để tổ chức các đợt ra quân tuyên truyền và giám sát tình trạng bán thuốc lá, thuốc lá điện tử cho trẻ vị thành niên tại các cửa hàng xung quanh trường học.

Tổ chức các sự kiện như 'Ngày hội Sống xanh/Khỏe', trong đó có nội dung cam kết về môi trường học tập và sinh hoạt không khói thuốc, thu hút sự tham gia của người dân cũng phụ huynh học sinh.

Theo tôi, khi phát hiện học sinh hút thuốc, thuốc lá điện tử, thầy cô và nhà trường nên có biện pháp sau:

Khi thầy cô đã phát hiện học sinh hút thuốc lá, đặc biệt là thuốc lá điện tử, cần kịp thời gặp gỡ nhắc nhở, khuyên nhủ và phối hợp với cha mẹ theo dõi và nắm bắt những thay đổi về hành vi, tâm lý của học sinh.

Đồng thời các nhà trường hãy phát huy vai trò, trách nhiệm của tổ tư vấn tâm lý học đường, hỗ trợ tâm lý phối hợp giáo dục định hướng cho các em nhận thức được tác hại đối với sức khỏe và tương lai, từ đó các em thay đổi hành vi theo những chuẩn mực tốt đẹp tiến tới sẽ từ bỏ được thuốc lá.

Các nhà trường phải thường xuyên tổ chức những hình thức hoạt động ngoại khóa, khuyến khích các em học sinh tích cực tập luyện thể dục, thể thao, xây dựng lối sống lành mạnh… sẽ cắt được sự thèm muốn thuốc lá của bản thân, tiến tới đẩy lùi vấn nạn thuốc lá điện tử khỏi môi trường học đường.

Nhà trường thường xuyên lồng ghép nội dung về phòng, chống tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng trong các buổi sinh hoạt dưới cờ.

Các câu lạc bộ trực thuộc Đoàn Thanh niên đều dành thời gian để tìm hiểu, trao đổi, nâng cao nhận thức về tác hại của các loại thuốc lá. Trong đó nhấn mạnh tác hại của việc hút thuốc lá thụ động.

Với những trường hợp này, phương châm của chúng tôi là 'Cảm hóa, hỗ trợ và đồng hành', không chỉ là kỷ luật.

Chúng tôi lập danh sách theo dõi kín những học sinh có nguy cơ cao hoặc đã vi phạm việc sử dụng thuốc lá, thuốc lá điện tử.

Ngoài ra, Đoàn trường phối hợp cùng Phòng Tham vấn học đường để tổ chức các buổi tư vấn tâm lý cá nhân. Các chuyên gia sẽ giúp học sinh nhận diện nguyên nhân, áp lực và xây dựng lộ trình cai thuốc lá cá nhân hóa.

Thành lập các nhóm nhỏ dưới sự giám sát của giáo viên chủ nhiệm và Đoàn trường, nơi các em có thể chia sẻ, động viên nhau từ bỏ thói quen.

Ngoài ra, Đoàn trường tích cực khuyến khích các em tham gia vào các câu lạc bộ thể thao, nghệ thuật hoặc các hoạt động tình nguyện của Đoàn để có những niềm vui và sở thích lành mạnh thay thế cho việc tìm đến thuốc lá, thuốc lá điện tử.

Đầu năm học, Ban Giám hiệu đưa ra những yêu cầu cụ thể như: Quy chế thực hiện văn hóa nhà trường, trong đó đề cập rất rõ các quy định về cấm hút thuốc lá trong nhà trường).

Thường xuyên tổ chức các buổi họp hội đồng giáo dục và họp cơ quan để nhắc nhở kịp thời các thầy cô giáo và cán bộ, nhân viên nhà trường thực hiện nghiêm túc quy định về phòng, chống tác hại của thuốc lá trong học đường.

Ở các vị trí dễ quan sát trong khuôn viên trường học đều có các biển hiệu cấm hút thuốc.

Việc giám sát và thực hiện quy định không hút thuốc qua thực tế gặp một số khó khăn:

Vẫn còn tình trạng học sinh hút thuốc trong nhà vệ sinh hoặc vào những khoảng thời gian hết giờ hành chính.

Tình trạng học sinh hút thuốc ở các quán nước ven đường (có cả thuốc lào) vẫn tồn tại.

Chào bạn, theo tôi gia đình, thầy cô và học sinh muốn cùng nhau xây dựng môi trường không khói thuốc cần phải thực hiện:

Tăng cường phối hợp giữa nhà trường với gia đình trong việc quản lý chặt chẽ học sinh cả khi ở trường và ở nhà, quan tâm đến các mối quan hệ của học sinh, chủ động theo dõi và nắm bắt những thay đổi về hành vi, tâm lý của học sinh để kịp thời phát hiện, xử lý khi biết được học sinh có sử dụng Thuốc lá và thuốc lá điện tử…

Các cấp, ngành địa phương, gia đình và trường học cùng cam kết xây dựng môi trường giáo dục trường học an toàn, không khói thuốc và giúp học sinh có thêm điều kiện để phát triển toàn diện.

Theo tôi sự phối hợp đồng bộ với ban giám hiệu, giáo viên chủ nhiệm và ban đại diện cha mẹ học sinh là yếu tố then chốt.

Ban Giám hiệu ban hành Quy chế kỷ luật rõ ràng đối với hành vi hút thuốc.

Đoàn trường cung cấp danh sách các khu vực thường xuyên phát hiện vi phạm để giáo viên chủ nhiệm tăng cường giám sát trong giờ ra chơi và khu vực lớp học.

Hàng tháng, Đoàn trường và Ban Giám hiệu tổ chức họp giao ban để đánh giá tình hình và đưa ra biện pháp xử lý thống nhất.

Về phía Ban đại diện Cha mẹ học sinh, Đoàn trường tổ chức các buổi đối thoại chuyên đề để cùng thống nhất về mức độ nghiêm trọng của hành vi và phương pháp giáo dục tại nhà.

Khi có trường hợp học sinh vi phạm, Đoàn trường sẽ phối hợp mời phụ huynh lên làm việc, cam kết cùng theo dõi và hỗ trợ học sinh, tránh tình trạng "khoán trắng" việc giáo dục cho nhà trường.

Nói về nguyên nhân chung: Thuốc lá vẫn được sử dụng nhiều, sử dụng rộng rãi trong cộng đồng - chủ yếu vì có chứa chất gây nghiện nicotine, Người hút thuốc trung bình đưa vào cơ thể 1 - 2 mg nicotine mỗi điếu thuốc hút.

Một trong những lý do chính là do họ đã bị nghiện chất nicotine có trong thuốc lá. Kèm theo là áp lực tâm lý, thiếu nhận thức về tác hại, và do các yếu tố xã hội, văn hóa. Nicotine gây nghiện cao và mang lại cảm giác hưng phấn, giảm căng thẳng, trong khi áp lực cuộc sống khiến nhiều người tìm đến thuốc lá như một cách giải tỏa tạm thời. Một số người trong đó có học sinh sinh viên cũng chưa nhận thức đầy đủ về tác hại lâu dài của nó.

Đối với học sinh và thuốc lá điện tử, Thuốc lá nung nóng là do trong sol khí của thuốc lá điện tử có chứa nicotine gây nghiện. Bên cạnh các hóa chất độc hại có trong thuốc lá điện tử thì một số tinh dầu được bổ sung hiện có khoảng 20.000 loại hương liệu (WHO) hấp dẫn. Thậm chí cả ma túy thêm vào thuốc lá điện tử hay shisha gây nghiện.

Bên cạnh đó, các em đã bị hiểu lầm do “Quảng cáo tán khéo” của các Công ty thuốc lá là Hút thuốc lá điện tử cai được nghiện thuốc lá điếu, là không gây hại cho những người xung quanh, là hút thuốc lá điện tử con trai nhả khói ra “trông rất ngầu” sẽ hấp dẫn phái đẹp…

Theo tôi, đoàn viên, thanh niên chính là lực lượng nòng cốt và tiên phong trong việc tuyên truyền trong việc nói không với thuốc lá, thuốc lá điện tử.

Các đoàn viên, thanh niên cần gương mẫu trong việc nói không với thuốc lá (bao gồm cả thuốc lá điện tử). Đây là một trong những tiêu chí bắt buộc để đánh giá, xếp loại Đoàn viên xuất sắc hàng năm.

Các Đoàn viên, Thanh niên tình nguyện/xung kích được tập huấn kỹ lưỡng về kỹ năng giao tiếp, xử lý tình huống, giúp các em học sinh tự tin trong việc nhắc nhở thân thiện (thay vì phê bình gay gắt) những trường hợp vi phạm trong khuôn viên trường và khu vực cổng trường.

Ngoài ra, cần tạo ra môi trường trao đổi thân thiện, tổ chức các buổi sinh hoạt chuyên đề Chi đoàn, khuyến khích Đoàn viên trao đổi thẳng thắn về những khó khăn trong việc giám sát và đưa ra giải pháp cùng nhau thực hiện, từ đó tạo nên một môi trường tự giác và tinh thần trách nhiệm cao, nhằm hướng tới mục tiêu "trường học không khói thuốc".

Theo tôi, đây là việc làm cần thiết và quan trọng đối với nhà trường nói riêng và cộng đồng nói chung nhằm bảo vệ sức khỏe của học sinh cũng như của người dân.

Rất nhiều nơi công cộng có quy định về việc cấm hút thuốc lá hoặc quy định những nơi được phép hút thuốc.

Chúng tôi hiểu rằng tuyên truyền cần phải 'chạm' được đến học sinh thông qua các kênh quen thuộc.

Nhà trường đã tập trung đẩy mạnh sử dụng các nền tảng mạng xã hội như:

Tổ chức Cuộc thi làm video TikTok, thu hút hàng trăm bài dự thi sáng tạo và lan tỏa thông điệp mạnh mẽ.

Thiết kế Infographic và Poster về tác hại của thuốc lá điện tử/nung nóng, đăng tải trên Fanpage Đoàn trường và dán tại các bảng tin.

Tổ chức hoạt động sân khấu hóa như Cuộc thi Kịch ngắn về chủ đề phòng chống thuốc lá trong khối lớp 10 và 11, giúp học sinh tự tìm hiểu, viết kịch bản và truyền tải thông điệp một cách trực quan, cảm xúc.

Sử dụng nhân vật có ảnh hưởng, phối hợp cùng lực lượng công an tổ chức các buổi tuyên truyền về tác hại của thuốc lá trong giờ hoạt động trải nghiệp, hướng nghiệp dưới cờ.

Để xây dựng môi trường “trường học không khói thuốc”, nhà trường đã triển khai một số biện pháp. Cụ thể:

- Tuyên truyền Hội CMHS về tác hại thuốc lá và quan điểm của ngành Giáo dục Thủ đô và Nhà trường về việc cấm tàng trữ, sử dụng các loại thuốc lá: thuốc lá điếu, thuốc lá nung nóng,thuốc lá điện tử,...

- Cụ thể hóa quy định vào nội quy nhà trường đối với cán bộ, giáo viên, nhân viên về Quy định chung của ngành và Quy tắc ứng xử trong trường

- Đối với học sinh: Cấm tuyệt đối việc sử dụng, tàng trữ các loại thuốc lá.

- Giao cho khối GVCN tuyên truyền trong các tiết học, môn Hoạt động trải nghiệm – Hướng nghiệp (Sinh hoạt dưới cờ, Giáo dục địa phương,...)

- Ban Giám hiệu, Đoàn Thanh niên thường xuyên kiểm tra nội vụ đối với học sinh để kịp thời phát hiện và ngăn chặn nếu các em vi phạm quy định về thuốc lá.

- Giao cho Đoàn Thanh niên xây dựng chương trình, kế hoạch hoạt động của các Chi đoàn, của Đoàn trường đều có nội dung tuyên truyền về tác hại của thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng,...

Thách thức lớn nhất hiện nay nằm ở sự chuyển dịch sang thuốc lá điện tử/nung nóng và áp lực từ bên ngoài. Bởi thuốc lá điện tử/nung nóng khó phát hiện, dễ mua bán trên mạng xã hội và bị hiểu lầm là ít độc hại hơn thuốc lá truyền thống.

Học sinh, đặc biệt là học sinh cấp THPT, dễ bị ảnh hưởng bởi bạn bè và hình ảnh được truyền thông trên mạng.

Để giải quyết những khó khăn, thách thức trong việc duy trì và thực hiện môi trường không khói thuốc hiện nay, chúng ta cần tập trung tuyên truyền về tác hại cụ thể của chất độc trong thuốc lá điện tử (như Nicotine, chất tạo mùi) thông qua các tài liệu khoa học đáng tin cậy.

Tăng cường giám sát công nghệ, hướng dẫn GVCN và Đoàn viên nhận diện các dấu hiệu và thiết bị liên quan đến thuốc lá điện tử.

Thay vì chỉ cấm, chúng tôi tăng cường các hoạt động hỗ trợ tâm lý, giúp học sinh xây dựng sự tự tin để từ chối và đề cao giá trị bản thân để không cần tìm đến khói thuốc.

Trong năm học này, Đoàn trường đã xây dựng kế hoạch hành động với tinh thần đổi mới và sâu sát hơn.

Chúng tôi triển khai chương trình trọng tâm mang tên 'Thanh niên tiên phong - Nói không với Khói thuốc', tập trung vào 3 giai đoạn: nhận thức, hành động và duy trì.

So với năm trước, nhà trường chủ yếu là tuyên truyền tập trung qua các buổi hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp dưới cờ.

Năm nay, chúng tôi tập trung vào chuyên đề hóa các hoạt động, ví dụ: Tổ chức 'Tuần lễ Thanh niên nói không với Thuốc lá' (bao gồm cả thuốc lá điện tử/nung nóng), lồng ghép nội dung phòng chống tác hại thuốc lá vào các tiết hoạt động trải nghiệm, hướng nghiệp dưới hình thức sinh hoạt lớp của 100% lớp học.

Đặc biệt, chúng tôi thành lập 'Đội hình Xung kích Không khói thuốc' ở cấp Chi đoàn, chịu trách nhiệm giám sát và nhắc nhở thường xuyên, tạo ra sự lan tỏa từ cơ sở và mang lại hiệu quả bền vững hơn so với các hoạt động phong trào đơn lẻ.

Các nghiên cứu khoa học đã được Tổ chức Y tế thế giới công bố: Thuốc lá gây ra 90% trường hợp ung thư phổi, 75% các trường hợp viêm phổi tắc nghẽn mãn tính và 25% các trường hợp các bệnh tim mạch, cao huyết áp, đột quỵ, mạch vành, thiếu máu cục bộ… Ngoài ra khói thuốc lá còn gây ảnh hưởng đến hệ thống sinh sản của cả nam và nữ.

Đối với học sinh và cộng đồng học đường nếu hút thuốc lá trực tiếp đã là rất nguy hại hoặc hít phải khói thuốc lá (hút thuốc lá thụ động) cũng là một nguy cơ lớn ảnh hưởng tới sức khỏe không kém gì tác hại của hút thuốc lá trực tiếp. Khói tỏa ra từ đầu điếu thuốc đang cháy độc hơn khói thuốc do người hút hít vào vì có chứa nhiều chất độc hại hơn gấp 26 lần do cháy ở nhiệt độ cao và không qua bộ phận lọc.

Tại trường học, nơi công cộng là nơi tập trung rất nhiều người. Nếu tại những địa điểm này có học sinh hút thuốc lá sẽ không chỉ các em đó bị nhiễm độc hại mà còn khiến nhiều em học sinh khác trong cộng đồng học đường bị hút thuốc thụ động.

Trong tương lai gần, Đoàn trường THPT Hoài Đức C đặt mục tiêu hướng đến 'Số hóa' và 'Nhân rộng Tấm gương'.

Sáng kiến 1 - Dự án 'Thư viện Tri thức Khói thuốc': Xây dựng một thư viện online (trên website hoặc ứng dụng) tổng hợp các thông tin chính thống, video, podcast về phòng chống thuốc lá. Đây sẽ là nguồn tham khảo chính thức và dễ tiếp cận cho học sinh, phụ huynh và giáo viên nhà trường.

Sáng kiến 2 - Chương trình 'Đại sứ Sức khỏe Học đường': Tuyển chọn và đào tạo những học sinh tiêu biểu trở thành 'Đại sứ' để tự đứng ra tổ chức các buổi nói chuyện, chia sẻ kinh nghiệm tại các Chi đoàn trong nhà trường. Điều này giúp thông điệp được lan tỏa, truyền tải một cách chân thật và gần gũi nhất.

Từ những mục tiêu đổi mới, sáng kiến này nhằm hướng tớ mục tiêu dài hạn đó là đạt được chứng nhận 'Trường học Không Khói Thuốc' theo tiêu chuẩn của Bộ Y tế và nhân rộng mô hình hỗ trợ tâm lý cai thuốc cho các trường lân cận.

Qua theo dõi báo chí và thực tế tại các trường học của Hà Nội và một số địa phương, tôi thấy thực trạng hút thuốc lá của học sinh trong các trường học đã có xu hướng giảm. Tuy nhiên tình trạng hút thuốc lá tại nơi công cộng như bến xe, ga tầu quán Caphe vẫn đang xảy ra.

Theo ông Trần Văn Lam - Phó Vụ trưởng Vụ Học sinh, sinh viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo - cho biết tình trạng sử dụng thuốc lá trong trường học và tình trạng học sinh, sinh viên hút thuốc lá thông thường có giảm.

Chúng ta đều biết, theo quy định của Nghi quyết số 173/2024/QH15 của Quốc hội: Từ tháng 1 năm 2025, thuốc lá điện tử sẽ được coi là mặt hàng bị cấm tại Việt Nam”. Tuy nhiên, việc sử dụng thuốc lá mới (thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, shisha…) vẫn đang còn len lỏi trong các nhà trường trong giới trẻ.