Những đợt nắng nóng thiêu đốt, sương mù độc hại và đợt lạnh bất thường đang khiến hệ thống giáo dục Pakistan, vốn đã mong manh, rơi vào khủng hoảng nghiêm trọng. Tính từ đầu năm 2025, các trường học đóng cửa liên tục do thời tiết khắc nghiệt. Trẻ em phải ở nhà hàng tuần, gây ra những tác động tiêu cực lâu dài đối với kết quả học tập và sự phát triển toàn diện của thế hệ trẻ.
Trong tháng 5 vừa qua, một đợt nắng nóng trên toàn quốc đã khiến nhiệt độ tại nhiều khu vực của Pakistan vượt ngưỡng 45 độ C, cao hơn trung bình nhiều năm tới 7 độ. Các tỉnh như Punjab, nơi có tỷ lệ học sinh đi học cao nhất cả nước, buộc phải cắt giảm giờ học hoặc bắt đầu kỳ nghỉ hè sớm hơn dự kiến.
Em Hafiz Ehtesham, học sinh 17 tuổi tại Lahore, chia sẻ: “Lớp học trở nên nóng đến mức chúng tôi cảm thấy như đang ngồi trong lò gạch”. Những mô tả này phản ánh thực tế tàn khốc tại hàng nghìn trường học thiếu hệ thống làm mát, sưởi ấm và thông gió phù hợp.
Tình trạng đóng cửa trường học không chỉ xảy ra ở một vài khu vực riêng lẻ, mà ảnh hưởng đến hầu hết các tỉnh, thành trên cả nước. Trong năm học trước, học sinh ở Punjab mất tới ba tuần học vào tháng 1 do rét đậm, và hai tuần khác vào tháng 5 do nắng nóng.
Còn ở tỉnh nghèo nhất nước Balochistan, kỳ nghỉ hè đã bắt đầu sớm ba năm liên tiếp do thời tiết quá khắc nghiệt. Ở tỉnh Sindh, mặc dù chính quyền phản đối đóng cửa trường học, các phụ huynh vẫn không thể đưa con đến trường khi nhiệt độ lên cao, dẫn đến tỷ lệ đi học trong tháng 5 giảm tới 25%.
Tại các vùng nông thôn nghèo như Sukkur, nơi giáo dục là con đường duy nhất thoát khỏi đói nghèo, nhiều ngôi trường vẫn bị bỏ hoang sau đợt lũ lịch sử năm 2022. Trẻ em phải học dưới những mái nhà đã sụp đổ một nửa, không được bảo vệ khỏi nắng, mưa hay gió lạnh. Trong bối cảnh đó, những lựa chọn của các gia đình không còn là giữa học hay không học, mà là giữa sự an toàn trước mắt và tương lai lâu dài.
Những bất cập trong hệ thống giáo dục càng trở nên nghiêm trọng hơn khi chính sách hiện hành không cho phép các trường điều chỉnh linh hoạt theo điều kiện thực tế. Tại Pakistan, các quyết định đóng cửa trường học thường được áp dụng đồng loạt cho toàn khu vực, bất kể điều kiện thời tiết hay cơ sở vật chất của từng trường có thể rất khác nhau.
Điều này khiến nhiều giáo viên và chuyên gia giáo dục kêu gọi cần xem xét lại lịch học, giờ thi và ngày nghỉ một cách linh hoạt hơn. Các đề xuất như tổ chức lớp học vào thứ Bảy, chia nhỏ ngày học để tránh cái nóng giữa trưa, hay thay thế kỳ thi cuối năm bằng đánh giá thường xuyên đang được đưa ra.
Bà Izza Farrakh, chuyên gia giáo dục cấp cao tại Ngân hàng Thế giới, nhấn mạnh: “Biến đổi khí hậu đang tác động trực tiếp đến tỷ lệ đi học và chất lượng học tập. Chính phủ cần giảm tính tập trung hóa trong việc xây dựng lịch học để các trường có thể thích nghi với điều kiện địa phương. Đồng thời, việc cải tạo cơ sở vật chất là một bước đi cấp thiết”.
Dù hàng nghìn trường học đã lắp đặt tấm pin mặt trời, con số này vẫn còn quá nhỏ so với tổng số 250 nghìn trường học trên toàn quốc. Những ngôi trường chống chịu khí hậu với thiết kế nâng nền chống lũ, mái cách nhiệt và hệ thống năng lượng mặt trời được hy vọng để nhân rộng trong trương lai.
Pakistan đang ở ngã ba đường của cuộc khủng hoảng kép gồm biến đổi khí hậu và suy thoái giáo dục. Nếu không có những cải cách mạnh mẽ và đầu tư nghiêm túc, thế hệ tương lai sẽ là những người gánh chịu hậu quả nặng nề nhất, không chỉ bởi môi trường khắc nghiệt, mà còn bởi cánh cửa tri thức dần khép lại trước mắt các em.
Pakistan là một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu, nhưng đồng thời lại có rất ít nguồn lực để thích nghi. Những hiện tượng thời tiết cực đoan không chỉ đe dọa sức khỏe thể chất của học sinh, mà còn góp phần làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng giáo dục vốn đã bị chi phối bởi nghèo đói và bất bình đẳng trong tiếp cận.
