Đời hạ lưu
Những tháng đầu mùa mưa, gió từ biển thổi vào, nghề giăng câu nơi hạ nguồn diễn ra nhộn nhịp nhất. Người ta có thể dễ dàng bắt gặp trên một đoạn sông nho nhỏ có hàng chục chiếc ghe câu đang thả mồi. Rồi những cồn, cù lao, doi đất nhô ra phía cuối dòng sông cũng là thế giới ưa thích của những người thả câu. Ngồi cùng chúng tôi trong một buổi trưa ở bến phà An Đức - Mỹ An (huyện Ba Tri, Bến Tre), ông Nguyễn Văn Cảnh, một thợ câu lâu năm người địa phương, kể: “Tôi sinh ra và lớn lên ở phía cù lao Thạnh Phú (nay là huyện Thạnh Phú, Bến Tre) nhưng từ hồi bé đã theo cha đến sinh sống tại cù lao Đất nằm giữa lòng sông Hàm Luông.
Từ đó đến nay, gần nửa đời người, ngày nào cũng như ngày nào, mình giong ghe từ cù lao Đất qua bên An Hiệp, An Đức, Vĩnh Phú rồi lại vòng qua phía Mỹ An, An Điền… giăng câu để bán cá. Thường thì buổi trưa sẽ ghé lại bến phà này đợi mấy bạn hàng là thương lái trên thị trấn Mỏ Cày Nam xuống lấy hàng. Nhiều thì dăm con cá bông lau, vài con trê, con mè vinh…, ít thì chỉ có mớ bống dừa, mấy con bống tượng mà thôi. Cũng có hôm mưa, đợi tới chiều mà bạn hàng không ghé thì mình đem về. Cá nhỏ thì để bà xã nấu ăn, cá lớn đem giộng phía bờ sông, dành cho ngày hôm sau. Cuộc sống cứ thế trôi đi, giờ đầu đã hai thứ tóc rồi mà mọi thứ dường như vẫn vậy”.
Vừa nghe người đàn ông chừng lục tuần có nước da đen nhánh kể chuyện, tôi vừa nghe ầm ì có tiếng phà từ phía bờ bên Mỏ Cày chạy tới, nên chào từ biệt để chuẩn bị lên phà. Ông Cảnh nhìn tôi, đoán có lẽ lần đầu tôi tới vùng đất hạ lưu cuối dòng Hàm Luông này, bảo thêm: “Cậu cứ ngồi xuống đi. Phà ở đây cách một giờ họ mới chạy một lần. Bây giờ phà cập bến, phải một tiếng nữa thì họ mới chạy lại, chứ lèo tèo vài người khách thế này, nhà phà làm sao đủ tiền dầu mà chạy. Từ đây qua phía bên Mỏ Cày cắt ngang đường sông cũng 4-5 cây số chứ đâu ít gì”. Quả thật, sau khi cập bến, khách lên bờ tỏa đi hết, bến phà lại trở lại khung cảnh im ắng dù cũng có dăm ba người khách chạy xe máy lên phà xí chỗ trước. Ngồi thêm một chút nữa thì bạn hàng của ông Cảnh tới. Ông bảo, hôm nay ông bán cá của mình và bán giùm cho ghe câu người bạn bận về sớm đưa mẹ đi bệnh viện.
Nhìn mấy bóng người lui cui chụm vào nhau, trên hai chiếc ghe vỏ lãi mảnh khảnh giữa mênh mang sóng vỗ dập dồn mà lòng tôi dậy lên bao cảm giác. Cầm những đồng tiền sau một ngày giăng câu, ông Cảnh nhìn tôi cười rồi nổ máy cho ghe quay đầu hướng về phía cù lao Đất giữa lòng sông thẳng tiến.
 |
| Câu được sản phẩm |
Đặc sản vùng nước lợ
Nếu ai từng gắn bó với vùng sông nước châu thổ miền Tây có thế thấy rằng, ở cùng một dòng sông nhưng có sự khác nhau rất lớn giữa thượng nguồn với phía hạ lưu, dù có khi khoảng cách chỉ là 1-2 trăm cây số. Nơi này, dòng sông đổ ra biển nên chế độ thủy văn rất khác biệt. Mùa gió thì sóng lớn, ghe thuyền khó khai thác thủy sản. Hơn nữa, mặt sông rộng, mực nước sâu cũng là trở ngại đối với không ít nghề khai thác… Đó là lý do người ta vẫn gọi phía hạ lưu là “hạ bạc” bởi sự khó khăn, bạc bẽo của thiên nhiên. Thậm chí xưa kia người ta còn quan niệm, đó là lựa chọn cuối cùng của sinh kế. Nghĩa là, chỉ đến khi hết đường mưu sinh người ta mới gắn bó với nghề này.
Tuy nhiên ngày nay, những kỹ thuật khoa học tiên tiến được đưa vào đời sống - cụ thể là những chiếc ghe thuyền hay thiết bị săn bắt thủy sản, đã giúp ích cho đời sống cư dân hạ lưu rất nhiều. Nếu vài chục năm trước, hầu như chỉ có mùa khô, sông êm, cửa biển lặng thì những cư dân hạ nguồn mới có thể khai thác thì ngày nay ngay cả mùa gió về họ cũng có thể đánh bắt được các loại thủy sản có giá trị. Trong đó, nhiều loại được coi là đặc sản bởi ngoài vùng nước lợ cửa sông, không nơi nào có. Có lẽ, đó cũng chính là nguyên nhân khiến cho những cư dân nghèo khó nơi xa xôi này có thể duy trì cuộc sống gắn bó với sông nước, khi mà sự thay đổi xung quanh đang diễn ra từng ngày.
Anh Nguyễn Ngọc Vinh, 44 tuổi, một ngư dân nhiều năm giăng câu khu vực sông Cồn Cộc - một nhánh của sông Cổ Chiên chảy qua cù lao Dung (tỉnh Sóc Trăng) rộng lớn, kể với tôi rằng: “Tùy từng khúc sông, mùa nước mà có thể thả câu những loại cá khác nhau. Tuy nhiên, thủy sản nhiều nhất phía hạ nguồn là các loại cá da trơn”. Theo người đàn ông này, đi giăng câu quan trọng nhất là tính kiên nhẫn, bền bỉ và am hiểu. Có đôi lúc ngồi cả đêm cũng không câu được con cá nào nhưng cũng có lúc, một đêm câu được cả chục con. Hơn nữa, những người làm nghề câu không chỉ kiên nhẫn một đêm mà họ còn có thể kiên nhẫn cả cuộc đời mình, với sông nước hạ nguồn.
