Một trong những việc mà các bên liên quan đang phải xử lý gấp là công tác đền bù - giải phóng mặt bằng.
Nhiều công trình chậm tiến độ, một phần là do không giải phóng được mặt bằng sớm để bàn giao cho bên thi công. Tuy nhiên, cái khó hiện nay không chỉ là việc đền bù những gì hiện có trên mặt bằng chuẩn bị thi công, mà còn phải xử lý những vật kiến trúc và cây cối vừa mới “mọc” lên. Tuyến cao tốc Bắc - Nam ngang qua hai tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị đang diễn ra hiện tượng này.
Thực ra không phải đến hôm nay, khi thi công tuyến cao tốc Bắc - Nam, các đơn vị liên quan mới đối mặt với việc người dân trồng cây và xây nhà tạm để “đón đầu” nhằm lấy tiền đền bù.
Có những công trình lớn, cần phải giải tỏa trên một diện tích hàng trăm hecta như Nhà máy lọc dầu Dung Quất năm nào, nhà đầu tư và chính quyền địa phương vô cùng khổ sở vì chỉ cần trước ngày kiểm đếm cây cối một hôm là những rừng cây và các căn nhà dã chiến ồ ạt mọc lên.
Việc người dân trồng cây hay xây nhà “đón đầu” để được đền bù có lỗi từ nhiều phía. Thứ nhất là chính quyền địa phương từ thôn đến xã ở những nơi đó, hoặc là thiếu trách nhiệm trong việc kiểm tra, nhắc nhở người dân không được “đón đầu” kiểu như vậy; thứ hai là chính quyền đã biết nhưng “lờ” đi để người dân kiếm thêm chút đỉnh.
Khả năng này cao hơn vì hơn ai hết, bất cứ một động tĩnh gì của người dân dưới thôn xóm đều không thể qua mắt được chính quyền cơ sở.
Về phía chủ đầu tư cũng có một phần trách nhiệm. Đo vẽ bản đồ và phóng tuyến sao cho có lợi nhất là đích đến của tất cả các chủ đầu tư công trình. Điều này đòi hỏi mất rất nhiều thời gian. Có khi phải thay đổi hướng đi của tuyến đường nhiều lần. Chính lý do này vô tình tạo thuận lợi để người dân có thời gian đối phó bằng việc trồng cây và xây nhà như đã nói trên.
Nhưng dù có lý do chậm muộn thế nào đi nữa trong việc “phóng tuyến – cắm mốc” thì việc “nhảy dù” bằng trồng cây và xây công trình tạm trên diện tích chuẩn bị thi công là sai hoàn toàn.
Nhà nước chỉ đền bù, hỗ trợ cho những loại cây có mặt trên diện tích đó từ lâu và các công trình đã xây trước khi có dự án chuẩn bị ngang qua. Bất cứ loại cây và vật kiến trúc nào “đột ngột mọc lên” để đón đầu đều phải tự tháo dỡ và nhổ bỏ. Mọi sự “ăn vạ” trong câu chuyện “đón đầu” này đều vi phạm pháp luật.
Hơn ai hết, chính quyền cơ sở cần phải giải thích và tuyên truyền để người dân hiểu được vấn đề này kẻo vừa tốn tiền và công sức để trồng cây - xây nhà mà lại vi phạm pháp luật nếu không chịu dỡ dọn.
Tuyến cao tốc Bắc - Nam là công trình trọng điểm quốc gia, nó sẽ đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế đất nước. Bất cứ một sự chậm trễ nào cũng đều ảnh hưởng đến sự phồn thịnh của quốc gia. Vì vậy, không vì cái lợi cỏn con của một số gia đình mà ảnh hưởng đến việc chung của đất nước.
