Độc đáo tục giải hạn của người Mường

Giải hạn là phong tục mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người tới cái an yên sau một thời gian gặp những chuyện không may trong cuộc sống.

Cầu bình an...

Đời sống văn hóa của người Mường ở lòng hồ sông Đà thuộc bản Mường, xã Tà Hộc (huyện Mai Sơn, tỉnh Sơn La) khá phong phú. Họ có nhiều lễ cúng được thực hiện trong năm, như cúng bản, cúng mường, cầu cho bản mường bình an hạnh phúc, tục giải hạn.

Già làng Vì Thị È (102 tuổi) ở bản Mường chia sẻ: “Cúng giải hạn được các gia chủ tổ chức với mục đích khích lệ đời sống tinh thần, làm tăng niềm tin và nghị lực sống cho mỗi người. Từ đó giúp con người biết hướng thiện, tránh cái xấu, sống hiếu thuận với cha mẹ...”.

Cúng giải hạn là một trong những phong tục mang ý nghĩa nhân văn, hướng con người tới cái may mắn, an yên trong đời sống sinh hoạt, lao động sản xuất. Người Mường ở vùng lòng hồ sông Đà quan niệm: Thế giới có ba tầng thông tỏ và giao cảm.

Quyết định sự sống trên Trái đất là do thế giới hư vô mà người thường không thể nhìn thấy được. Hồn - phi đều trực tiếp hoặc gián tiếp tác động đến đời sống con người. Bởi vậy, việc cầu cúng thông qua vai trò của thầy mo rất quan trọng.

Trong cuộc đời mỗi con người, từ lúc sinh ra cho đến khi từ giã cõi đời, với người Mường có rất nhiều lễ cúng theo chu trình Sinh - Bệnh - Lão - Tử. Chung quy lại, mục đích cũng nhằm giúp con người có thêm nghị lực, niềm tin, để có sức khỏe, đạo đức, ấm no, hạnh phúc, hiểu biết về đạo lý, sống có trách nhiệm với cộng đồng và thiên nhiên.

Thời điểm cúng giải hạn cho gia chủ, thầy mo không chỉ cầu khấn các đấng siêu nhiên ban sự bình an, mà còn răn dạy con cháu và mọi người phải biết tôn trọng lẫn nhau. Đặc biệt là việc con cái phải có hiếu với mẹ cha, độ lượng với nhau, biết đoàn kết, sống nhân ái.

Ngoài nghi thức cầu khấn các đấng siêu nhiên, thầy mo còn khuyên bảo con người phải biết sống cho phải đạo. Ngay trong bữa cơm thân mật với gia chủ sau lễ cúng, những người tham dự lại đang Mường (tức hát), nội dung phù hợp với hoàn cảnh gia đình. Từ nhận thức về tự nhiên và xã hội như vậy, người Mường từ bao đời vẫn khuyên bảo nhau sống có trách nhiệm.

Mâm cơm giải hạn gồm: Bát nhang, thịt gà, 2 cuốn vải thổ cẩm, bát, đũa… được gia chủ chuẩn bị rất ngăn nắp để mời thầy mo về khấn cầu lộc và may mắn.

Mong cho mùa màng bội thu...

Cũng theo cụ Vì Thị È, từ xa xưa người Mường có tập quán sinh sống ven các bìa rừng, nơi có các con sông, con suối chảy qua. Họ sống gần gũi với thiên nhiên nên sớm hình thành các tập quán sinh hoạt văn hóa khác nhau. Ngày nay, qua thời gian, nhiều hủ tục đã được loại bỏ và giữ lại một số phong tục phù hợp, trong đó có tục giải hạn.

Ngày giải hạn, anh em ruột thịt trong gia đình sẽ cùng nhau chuẩn bị cỗ cúng từ sáng sớm. Mâm cỗ có xôi, thịt lợn, gà, rượu, gạo... và một số lễ vật khác nữa. Trong ngày giải hạn, sẽ có một người được giao trọng trách đi đón thầy cúng về nhà.

Ông Hà Văn Hướng là thầy mo có tiếng ở bản Mường (xã Tà Hộc). Ông Hướng cho biết: “Để lễ giải hạn diễn ra tốt đẹp, trong mâm cúng bắt buộc phải có bát nhang, vải thổ cẩm, 2 con gà trống luộc, trang sức làm bằng lạt tre, đầu lợn (nếu có), chén rượu, xôi nếp, tiền, bánh kẹo… Tất cả những nhu yếu phẩm trên này, đều phụ thuộc vào tiềm lực tài chính của mỗi gia chủ. Nhà nào khá giả có thể bày biện mâm cỗ thịnh soạn hơn”.

Lễ giải hạn thường kéo dài trong gần 2 giờ đồng hồ. Sau khi thầy mo cúng xong, người nhà dọn mâm cỗ cho thầy cúng và người cao tuổi ngồi hàn huyên tâm sự. Còn tất cả anh em họ hàng, ngõ xóm được gia chủ mời đến chung vui thì ngồi mâm riêng. Ngồi trong mâm, họ nâng chén rượu chúc gia chủ sức khỏe, phát lộc, phát tài, mọi việc đều suôn sẻ và thông hanh.

“Chúng tôi quan niệm rằng, đặt mâm cỗ lên bàn thờ và cúng để ông bà tổ tiên ở thế giới bên kia chứng giám. Lời khấn của thầy mo chính là những mong muốn của gia chủ được gửi đi. Tất cả với mong muốn mọi người có sức khỏe dồi dào, làm ăn kinh tế phát đạt, gặp nhiều may mắn trong cuộc sống”, ông Hà Văn Miếng, người dân ở bản Mường, bộc bạch.