Hoa thương hội quán được cộng đồng người Hoa kiều đến Thanh Hoá giao thương, sinh sống dựng lên vào khoảng đầu thế kỷ 19. Đây là nơi hội họp, sinh hoạt văn hoá có công năng như đình làng của người Việt.
Công trình này kiến trúc độc đáo, gồm 5 hạng mục chính: Tam quan, Tiền sảnh, Tháp nghinh phong, Trung đường và Hậu cung, xây dựng bằng các vật liệu chính là gỗ lim, đá xanh, gạch nung, mái lợp ngói ống...
Do tác động của thời tiết và thời gian dài không có người sử dụng, bảo quản nên các hạng mục của di tích Hoa thương hội quán đã xuống cấp nghiêm trọng. Hầu hết phần mái nhà đổ sập, chỉ còn sót lại vài vị trí nhưng cũng đã hư hại nặng, không còn hình hài ban đầu.
 |
| Di tích lịch sử văn hoá Hoa thương hội quán hoang phế. Ảnh:Lê Hoàng. |
Một số cấu kiện bằng gỗ lim chưa bị rớt xuống đất, nằm lại trên bức tường nứt toác, có thể đổ sập bất cứ lúc nào. Bên trong khu nhà Trung đường hay Hậu cung giờ chỉ còn là đống đổ nát, hoang tàn với gạch đá, gỗ chất ngổn ngang, cây cối mọc um tùm.
 |
| Bên trong các khu nhà là cảnh đổ nát. Ảnh:Lê Hoàng. |
Con ngõ nhỏ đi vào các phòng làm việc của Nhà xuất bản Thanh Hoá (nằm cạnh di tích) có một bức tường gạch kéo dài từ toà Nghinh phong đến Hậu cung đã bị mục nát, nứt gãy nhiều vị trí.
Thi thoảng, những mảng vữa hay gạch ngói trên cao lại rơi xuống. Lo ngại tường đổ sập, lãnh đạo Nhà xuất bản gần đây phải cho người dùng cọc tre luồng chống đỡ nhằm giảm thiểu nguy cơ gây tai nạn cho cán bộ, nhân viên và đối tác đến giao dịch.
Phía con ngõ Chùa Hội Quản (song song với ngõ vào Nhà xuất bản) có nhiều gia đình sinh sống, chính quyền phải cho treo biển cảnh báo, hạn chế người đi lại nhưng mỗi ngày có hàng trăm lượt người vẫn phải ra vào khu vực này.
 |
| Bức tường cạnh lối vào trụ sở của Nhà xuất bản Thanh Hoá nứt gãy nhiều chỗ, phải chống đỡ tạm bợ bằng những khúc gậy tre. Ảnh:Lê Hoàng. |
Tháng 10/2019, Chủ tịch UBND tỉnh Thanh Hóa Nguyễn Đình Xứng có công văn giao UBND TP Thanh Hóa khẩn trương có biện pháp chống đỡ, gia cố tạm thời hoặc sửa chữa để kịp thời ngăn chặn di tích khỏi bị sập đổ... Tuy nhiên, đến nay thành phố Thanh Hoá chưa có giải pháp cụ thể nào.
Chủ tịch UBND TP Thanh Hoá Lê Anh Xuân cho hay, thành phố đang giao UBND phường Ba Đình khảo sát thực trạng, đề xuất phương án trùng tu, tôn tạo di tích trong thời gian tới.
