Đề thi tốt nghiệp THPT năm nay không ‘đánh bật’ học sinh có tư duy tốt

Không khó bất thường

TS Đồng Mạnh Cường - Trưởng Khoa - Khoa Kinh doanh Trường ĐH Anh Quốc Việt Nam (BUV) – nhận xét, phổ điểm thi tốt nghiệp THPT năm nay có dạng gần giống hình chuông. Tức là phần lớn học sinh đạt điểm ở mức trung bình khá, song vẫn xuất hiện hai xu hướng đáng chú ý: một nhóm nhỏ thí sinh đạt điểm tuyệt đối và một bộ phận không nhỏ rơi vào nhóm điểm thấp.

Không cho rằng năm nay “đề khó một cách bất thường”, TS Đồng Mạnh Cường nhìn nhận, việc có đến hơn 500 điểm 10 ở môn Toán là điều chưa từng có trong những năm gần đây.

Điều đó cho thấy, đề thi năm nay không hề “đánh bật” những học sinh có tư duy tốt và chuẩn bị kỹ lưỡng. Tuy nhiên, mặt bằng chung điểm trung bình vẫn thấp hơn năm trước. Điều này cho thấy, đề thi đòi hỏi học sinh phải vận dụng thực sự chứ không chỉ dừng ở học thuộc.

Cách ra đề đã thay đổi rõ rệt, từ kiểm tra kiến thức thuần túy sang kiểm tra khả năng vận dụng. Học sinh không thể chỉ học thuộc mà làm tốt. Theo đó, học sinh phải hiểu bản chất, phải biết xử lý tình huống, phải biết chọn chiến lược giải quyết vấn đề.

“Đây là điều mà nhiều nền giáo dục tiên tiến như: Hàn Quốc, Singapore, hay Đài Loan đã làm từ rất lâu. Chúng ta đang đi theo hướng đó, dù còn nhiều điều phải hoàn thiện, nhưng về tổng thể, đây là bước đi đúng” - TS Đồng Mạnh Cường ghi nhận.

Phổ điểm năm nay dù có thể khiến nhiều người bất ngờ, nhưng theo TS Đồng Mạnh Cường, điều đó phản ánh đúng năng lực học sinh ở thời điểm hiện tại. Đề thi đã làm tốt vai trò phân loại, giúp các trường đại học có thể chọn được những thí sinh thực sự phù hợp với ngành học mà các em lựa chọn.

Dù nhìn phổ điểm có vẻ thấp hơn năm ngoái, nhưng TS Đặng Quang Vinh – giảng viên Khoa Khoa học Máy tính & Công nghệ, Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam (BUV), Nhà nghiên cứu Trí tuệ Nhân tạo – cho rằng, một điểm đáng chú ý là, phổ điểm năm nay tiến gần hơn đến khái niệm phân phối chuẩn trong thống kê.

Về mặt lý thuyết, đây là điều chúng ta có thể kỳ vọng ở một kỳ thi tiêu chuẩn, đặc biệt là khi áp dụng cho một tập dữ liệu lớn như số lượng thí sinh tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT.

“Trong những trường hợp như vậy, phổ điểm lý tưởng nên tiệm cận với phân phối chuẩn. Vì vậy, có thể đánh giá rằng phổ điểm năm nay là hợp lý” - TS Đặng Quang Vinh nhận xét và cho rằng, việc phổ điểm thấp hơn thực chất là tín hiệu tích cực cho giáo dục.

Đề cao kỹ năng tư duy phản biện của học sinh

Theo TS Đặng Quang Vinh, nếu đề thi quá dễ và nhiều thí sinh đạt điểm tuyệt đối, kỳ thi sẽ mất đi chức năng phân loại và đánh giá năng lực thực sự. Chúng ta đều hiểu, điểm số chỉ phản ánh năng lực ở mức độ tương đối nhưng sự khác biệt rõ rệt như: giữa điểm 8 và điểm 3 vẫn phản ánh sự chênh lệch về chuẩn bị và tư duy học tập.

Ngoài ra, nếu quá nhiều học sinh đạt điểm tuyệt đối, điều đó còn cho thấy đề thi chưa đủ khó để khai thác hết năng lực của các em – những em hoàn toàn có thể đạt 11, 12 hay 15 điểm nếu thang điểm cho phép.

Vì vậy, phổ điểm phân bố đều, không dồn về điểm cao, giúp chúng ta phân loại thí sinh tốt hơn và tạo điều kiện để các em thể hiện tối đa năng lực của mình. “Đó là điểm tích cực của đề thi và phổ điểm Toán năm nay” - TS Đặng Quang Vinh nêu ý kiến.

Muốn so sánh giữa hai thế hệ, đề thi phải đặt trong cùng một hệ quy chiếu. Tuy nhiên, đề thi mỗi năm lại khác nhau, nên TS Đặng Quang Vinh cho rằng, so sánh trực tiếp là không hợp lý. Một học sinh đạt 7 điểm ở đề khó chưa chắc kém hơn học sinh đạt 10 điểm ở đề dễ – giống như so táo với cam.

Nhận xét về đề thi Tiếng Anh, Kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025, TS Yulia Tregubova – Trưởng Chương trình Tiếng Anh học thuật (EAP), Quyền Chủ nhiệm chương trình Tiếng Anh tại Trường ĐH Anh quốc Việt Nam (BUV) – phân tích, đề thi tập trung vào kỹ năng học thuật nhiều hơn, phù hợp với mục tiêu chuẩn bị cho tiếng Anh chuyên ngành.

Đề thi năm nay gồm những dạng bài như: suy luận – tức là yêu cầu học sinh hiểu nghĩa của một từ dựa vào ngữ cảnh. Những kỹ năng như vậy không chỉ giúp phát triển khả năng đọc hiểu, mà còn tăng cường tư duy phản biện. Đây là những kỹ năng quan trọng với sinh viên học bằng tiếng Anh.

Bài thi cũng không chỉ dừng lại ở việc kiểm tra từ vựng hay ngữ pháp đơn thuần, mà còn đi sâu vào các khía cạnh như: collocations (kết hợp từ), các chức năng ngôn ngữ như: tính mạch lạc và liên kết trong văn bản. Từ đề thi năm nay cho thấy, đề cao kỹ năng tư duy phản biện của học sinh – điều rất cần thiết ở bậc đại học.

Ngoài ra, đề thi còn kiểm tra một số kỹ năng học thuật quan trọng như: tóm tắt – một kỹ năng thiết yếu mà sinh viên phải sử dụng thường xuyên trong môi trường đại học. Vì vậy, TS Yulia Tregubova cho rằng, đây là bài kiểm tra mang tính chuẩn bị tốt hơn cho học sinh trước khi bước vào đại học. Việc tập trung vào tiếng Anh học thuật và kỹ năng học thuật khiến đề thi trở nên phù hợp hơn với nhu cầu thực tế của những học sinh muốn tiếp tục học lên cao.

Về mức độ sẵn sàng của học sinh trung học hiện nay, TS Yulia Tregubova cho rằng, đề thi năm nay tập trung nhiều vào các kỹ năng học thuật như: suy luận, tóm tắt, tính mạch lạc và liên kết trong bài viết — những kỹ năng thường không được chú trọng giảng dạy trong các trường trung học công lập.

Những kỹ năng này cần được chú trọng hơn nữa để giúp học sinh chuẩn bị tốt hơn. “Có thể một số trường đã bắt đầu lồng ghép các yếu tố đó vào giảng dạy, nhưng theo kinh nghiệm cá nhân của tôi, phần lớn các trường vẫn tập trung chủ yếu vào chương trình phổ thông và luyện thi IELTS” - TS Yulia Tregubova nhìn nhận.