Trường khó khăn cũng có thể làm tốt nếu nỗ lực, sáng tạo
Là đơn vị gặt hái được khá nhiều kết quả trong Cuộc thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học, nhưng Trường THPT Huỳnh Tấn Phát (Bến Tre) cũng còn không ít khó khăn để triển khai hiệu quả hơn nữa hoạt động nghiên cứu khoa học cho học sinh.
Theo thầy Mai Hữu Thuần, giáo viên nhà trường, khó khăn đó là sự thiếu thốn các trang thiết bị hiện đại, phòng thí nghiệm và tài liệu chuyên sâu cần thiết cho các dự án nghiên cứu khoa học.
Một số giáo viên chưa được đào tạo bài bản về phương pháp hướng dẫn nghiên cứu khoa học, dẫn đến việc giảng dạy và hỗ trợ học sinh gặp nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện đề tài. Thiếu sự tương tác, chia sẻ kinh nghiệm giữa các thầy cô trong trường và giữa các trường, hạn chế việc cập nhật những phương pháp giảng dạy mới và tiên tiến.
Học sinh thường chưa được rèn luyện tư duy phản biện, khả năng tự tìm tòi và giải quyết vấn đề một cách độc lập, vốn là những yếu tố cần thiết cho nghiên cứu khoa học.
Nguồn kinh phí để mua sắm trang thiết bị, tài liệu nghiên cứu, cũng như để tổ chức các hoạt động ngoại khóa như cuộc thi khoa học kỹ thuật thường còn hạn chế. Ngoài ra các hoạt động nghiên cứu sáng tạo trong thời gian học chính quy khiến học sinh khó hình thành ý thức và động lực tham gia các dự án nghiên cứu.
Vì vậy, việc đổi mới chương trình giảng dạy, tăng cường đào tạo chuyên môn cho giáo viên, cải thiện cơ sở vật chất và tạo môi trường học tập sáng tạo sẽ góp phần nâng cao chất lượng nghiên cứu khoa học của học sinh và tổ chức các cuộc thi khoa học kỹ thuật một cách hiệu quả hơn.
Thừa nhận còn nhiều khó khăn trong hoạt động này, nhưng thầy Triệu Công Thành, giáo viên Trường THCS Tân Hội (Mỏ Cày Nam, Bến Tre) khẳng định: Nghiên cứu khoa học và các cuộc thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học không chỉ là lĩnh vực dành riêng cho các trường có điều kiện thuận lợi; trường khó khăn cũng có thể làm tốt nếu có sự nỗ lực và sáng tạo.
Các trường có thể tận dụng nguồn tài nguyên sẵn có, kết nối với cộng đồng và các tổ chức ngoài nhà trường, hoặc thậm chí phát triển các dự án nhỏ, đơn giản nhưng mang tính sáng tạo và thực tiễn. Đặc biệt với sự phát triển của CNTT, học sinh có thể tiếp cận nguồn tài liệu nghiên cứu từ xa phục vụ cho việc nghiên cứu khoa học.
Vấn đề chính là sự khuyến khích và tạo động lực cho học sinh tham gia vào hoạt động nghiên cứu, đồng thời phát huy tính sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn. Những yếu tố tinh thần và đam mê khoa học, sự hỗ trợ từ thầy cô, sự đồng hành của phụ huynh sẽ quyết định rất lớn đến thành công của các hoạt động này, bất kể điều kiện vật chất có như thế nào.
“Trường THCS Tân Hội- Mỏ Cày Nam, được thành lập và đi vào hoạt động năm 2022. Đơn vị mới thành lập, điều kiện vật chất còn thiếu thốn, nhưng bằng sự nỗ lực của giáo viên và học sinh, nhiều đề tài nghiên cứu đã được thực hiện thành công. Học sinh được khuyến khích tìm tòi những vấn đề thực tiễn gắn liền với cuộc sống để nghiên cứu, thay vì quá tập trung vào những dự án đòi hỏi thiết bị hiện đại. Liên tục từ năm học 2022-2023 đến năm học 2024-2025, học sinh nhà trường đều có đề tài đoạt giải cấp huyện, cấp tỉnh; trong đó có 1 giải nhì, 1 giải ba cấp tỉnh”, thầy Triệu Công Thành chia sẻ.
Cần tầm nhìn chiến lược của nhà trường và tâm huyết, sáng tạo của thầy - trò
Chia sẻ đề xuất, mong muốn để phát huy tối đa hiệu quả hoạt động nghiên cứu khoa học trong nhà trường, thầy Mai Hữu Thuần, giáo viên Trường THPT Huỳnh Tấn Phát (Bến Tre) cho rằng, nhà trường cần tiếp tục đầu tư vào phòng thí nghiệm, trang thiết bị nghiên cứu và tài nguyên học tập. Việc này sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi cho học sinh thực hiện các dự án sáng tạo.
Tổ chức các khóa bồi dưỡng, đào tạo định kỳ cho thầy cô về phương pháp hướng dẫn nghiên cứu khoa học, cập nhật xu hướng công nghệ và khoa học hiện đại. Điều này giúp giáo viên không ngừng cải thiện và đổi mới phương pháp giảng dạy.
Mở rộng mối quan hệ hợp tác với các trường đại học, viện nghiên cứu và doanh nghiệp để học sinh có cơ hội tham gia vào các dự án nghiên cứu chung, từ đó tiếp thu kinh nghiệm và kiến thức thực tiễn.
Khuyến khích học sinh đề xuất ý tưởng, tự do thử nghiệm và sáng tạo trong quá trình nghiên cứu. Đồng thời, tạo điều kiện để các em thể hiện thành quả qua các cuộc thi khoa học kỹ thuật.
Phát triển hệ thống giải thưởng, chứng nhận và các hình thức động viên khác nhằm ghi nhận những nỗ lực và thành tích của học sinh trong lĩnh vực nghiên cứu khoa học. Điều này không chỉ tạo động lực mà còn giúp các em tự tin hơn trên con đường học tập và nghiên cứu.
Nhà trường cũng cần có các chiến dịch tuyên truyền nhằm nâng cao nhận thức của học sinh và phụ huynh về tầm quan trọng của nghiên cứu khoa học. Qua đó, tạo sự đồng thuận và ủng hộ rộng rãi từ cộng đồng giáo dục.
“Có thể nói, công tác nghiên cứu khoa học và tổ chức các cuộc thi khoa học kỹ thuật cho học sinh trung học không chỉ là cơ hội để các em rèn luyện kỹ năng tư duy, giải quyết vấn đề mà còn là nền tảng phát triển năng lực sáng tạo, chuẩn bị cho những bước tiến học thuật và nghề nghiệp trong tương lai.
Sự đồng bộ giữa tầm nhìn chiến lược của nhà trường, sự tận tâm của đội ngũ giáo viên và sự chủ động, sáng tạo của học sinh chính là yếu tố then chốt để triển khai thành công công tác này. Tư duy tích cực, tư duy mở, tư duy hành động thì học sinh sẽ hành động tích cực, hăng say nghiên cứu; từ đó, những rào cản ở trên sẽ không quá lớn trong con đường chinh phục thành công”, thầy Mai Hữu Thuần cho hay.
