Nhận phần khó về mình
Chương trình môn Khoa học tự nhiên bao gồm các chủ đề: Chất và sự biến đổi của chất, Vật sống, Năng lượng và sự biến đổi, Trái Đất và bầu trời. Các chủ đề được sắp xếp chủ yếu theo logic tuyến tính, có kết hợp ở mức độ nhất định với cấu trúc đồng tâm, đồng thời có một số chủ đề liên môn, tích hợp nhằm hình thành các nguyên lý, quy luật chung của thế giới tự nhiên. Môn học này gồm 3 phân môn: Vật lý, Hóa, học, Sinh học; trong khi đó hầu hết các trường chưa có giáo viên có thể đảm nhiệm được cả 3 phân môn này.
Thực tế triển khai của các nhà trường cho thấy, có trường đã bố trí dạy học nối tiếp, bảo đảm theo đúng mạch các chủ đề, logic của chương trình. Nhưng cũng không ít trường đang triển khai môn Khoa học tự nhiên theo cách dạy song song 3 phân môn. Sắp xếp thời khoa biểu dạy song song sẽ dễ dàng và nhà trường không phải dụng công nhiều, nhưng lại khó cho học trò trong tiếp thu kiến thức, vì các em không được học theo trình tự của chương trình, sách giáo khoa.
An Giang là một trong những địa phương đã bố trí được hầu hết các trường THCS dạy môn Khoa học tự nhiên theo đúng logic chương trình. Theo ông Trần Tuấn Khanh, Phó Giám đốc Sở GD&ĐT, Sở GD&ĐT đã ban hành văn bản triển khai đến các trường ngay sau khi nhận được hướng dẫn của Bộ GD&ĐT; kết hợp với lồng ghép trong tập huấn chuyên môn cho giáo viên, nên cán bộ quản lý, giáo viên cơ bản nắm được tinh thần chỉ đạo của Bộ.
Ngoài ra, khi tổ chức thực dạy, sở GD&ĐT kiểm tra việc thực hiện gián tiếp thông qua kế hoạch dạy học của tổ bộ môn, thời khoá biểu nhà trường, kịp thời phát hiện việc bố trí chưa hợp lý, tìm hiểu nguyên nhân, từ đó chuyên viên phụ trách tư vấn cho các trường kịp thời điều chỉnh.
“Những trường hợp bất khả kháng như trường chỉ có 1 giáo viên/môn, tinh thần chỉ đạo của sở GD&ĐT là linh hoạt ưu tiên bố trí giáo viên giảng dạy cho lớp 6 và lớp 9; thầy cô nhận phần khó về mình, tạo thuận lợi nhất có thể cho học sinh” - ông Trần Tuấn Khanh chia sẻ.
Tại Hà Nội, Long Biên là quận đã bố trí được 100% các trường THCS dạy môn Khoa học tự nhiên theo đúng trình tự chương trình, sách giáo khoa về logic kiến thức. Tuy nhiên, còn không ít trường trên địa bàn Hà Nội chưa thực hiện được theo phương án này.
Mới đây, trong hội nghị trao đổi riêng về dạy học môn Khoa học tự nhiên của Sở GD&ĐT Hà Nội, đại diện Phòng GD&ĐT Đan Phượng cho biết, cơ bản các trường THCS vẫn dạy song song. Lý do được đưa ra là phần lớn trường quy mô nhỏ, số giáo viên Vật lý, Hóa học, Sinh học không nhiều; thậm chí có trường chỉ có 1 giáo viên Vật lý, 1 giáo viên Hóa học, 2 giáo viên Sinh học, nên khi sắp xếp dạy môn Khoa học tự nhiên theo định hướng của Bộ GD&ĐT gặp khó khăn.
Tương tự, huyện Chương Mỹ cũng có khoảng 2/37 trường THCS sắp xếp được dạy học theo chủ đề, còn lại là dạy song song với môn Khoa học tự nhiên. Học sinh đang sử dụng 2-3 quyển vở để ghi chép, nên nhận thức chưa coi đây là 1 môn học. Phòng GD&ĐT Đông Anh thông tin chưa có trường nào trên địa bàn triển khai dạy môn Khoa học tự nhiên theo logic chương trình, trình tự các chủ đề mà đều dạy song song…
Kế hoạch giáo dục, thời khóa biểu: Tránh “ăn đong” theo tuần, tháng
Cho rằng, dạy học môn Khoa học tự nhiên, khó khăn của các trường hiện nay là ở xếp thời khóa biểu, theo PGS.TS Nguyễn Xuân Thành, Vụ trưởng Vụ Giáo dục Trung học (Bộ GD&ĐT), nhiều trường vẫn dùng tư duy xếp thời khóa biểu như cũ, các môn dàn đều cho đủ số tiết trong tuần mà chưa linh hoạt.
Công văn số 5512/BGDĐT-GDTrH về xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của nhà trường nêu rõ: Các trường chủ động bố trí thời gian thực hiện chương trình bảo đảm tính khoa học, sư phạm, không gây áp lực đối với học sinh, không bắt buộc phải dạy môn học ở tất cả tuần, không bắt buộc phải chia đều số tiết/tuần để sử dụng hiệu quả cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên, nhân viên của nhà trường.
Như vậy, mỗi trường có thể bố trí thời khóa biểu cho giáo viên dạy môn Khoa học tự nhiên lớp 6 trước, rồi từ đó xếp thời khóa biểu cho các lớp khối 7, 8, 9 sẽ thuận lợi hơn. Số tiết ở lớp khối 7, 8, thậm chí là cả khối 9 có thể điều chỉnh cho phù hợp với kế hoạch giáo dục của nhà trường, bảo đảm cân đối về nội dung dạy học theo từng học kỳ.
“Từ năm 2013 đến nay, Bộ GD&ĐT kiên trì việc giao quyền tự chủ cho nhà trường. Nhà trường xây dựng kế hoạch giáo dục, báo cáo Sở/phòng GD&ĐT kiểm tra, quản lý dựa trên kế hoạch đó; không phải Sở/phòng GD&ĐT phê duyệt kế hoạch giáo dục nhà trường. Việc giao quyền tự chủ cho nhà trường được luật hóa và đưa vào toàn bộ hệ thống văn bản pháp luật.
Sở/phòng GD&ĐT cũng không kiểm tra theo kiểu như trước đây, phân phối chương trình “đồng phục” từ sở áp xuống phòng, rồi từ phòng áp xuống trường. Kế hoạch giáo dục do nhà trường chuẩn bị, tổ chức, bảo đảm tính khoa học, sư phạm, làm sao đáp ứng được yêu cầu thực hiện chương trình, phù hợp nhất đối với điều kiện thực tế của trường về đội ngũ nhà giáo, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học.
Ngoài ra, đã xây dựng kế hoạch giáo dục nên cho cả 1 năm học và việc sắp xếp thời khóa biểu cơ bản phải sắp xếp cho từng kỳ, tránh “ăn đong” theo tuần, tháng. Trong quá trình thực hiện, tất nhiên có chỗ phải điều chỉnh, nhưng là điều chỉnh đó là nhỏ, không ảnh hưởng đến toàn bộ kế hoạch chung trong cả học kì, năm học” - PGS Nguyễn Xuân Thành nhấn mạnh.
